اختلال شخصیت ضد اجتماعی یا سایکوپاتی

وضعیتی است که فرد هیچ اهمیتی برای رفتار صحیح و اشتباه و احساسات دیگران قائل نیست و حقوق دیگران را رعایت نمی‌کند. آنها نسبت به دیگران سنگدلانه، خشن و بی‌تفاوت رفتار می‌کنند و بابت این نوع رفتار هیچ احساس پشیمانی و گناهی ندارند.

آنها اغلب از قانون نافرمانی می‌کنند و درنهایت مجرم می‌شوند. دروغ می‌گویند و یا رفتار خشنی و هیجان‌زده دارند و حتی مستعد اعتیاد به‌ویژه اعتیاد به الکل هستند، از تأثیرات این رفتار این است که از عهده مسئولیت‌های تحصیلی، کاری و خانوادگی برنیایند.

بیماران دچار اختلال شخصیت ضداجتماعی معمولاً ظاهر گرم و صمیمی یا دوست‌داشتنی دارند ولی گذشته و سابقه آنها نشانه‌های اختلال دیده می‌شود. آنها از ابتدایی کودکی رفتارهای مانند فرار از مدرسه یا خانه، دزدی، دعوا، سوءمصرف مواد مخدر به‌ویژه الکل و رفتار غیرقانونی را تجربه می‌کنند.

بیماران مبتلا به اختلال شخصیت هیچ نشانی از اضطراب و افسردگی از خود نشان نمی‌دهند که این دقیقاً با وضعیت آنها در تناقض است. البته تهدید به خودکشی و اشتغال ذهنی مربوط به مسائل جسمی در این افراد شایع است. معمولاً توضیحی که درباره رفتار خود می‌دهند تصور می‌شود این رفتارها ناشی از بی‌توجهی و بی‌فکری از آنها سرزده.

نشانه های اختلال شخصیت ضداجتماعی ( بر اساس DSM-5 ) 

A) فرد تقریباً در همه جنبه‌های زندگی به حقوق دیگران احترام نمی‌گذارد و آن‌ها را نقض می‌کند. این رفتار از ۱۵ سالگی شروع شده‌است، و سه مورد (یا بیشتر) از موارد زیر آن را نشان می‌دهند:

1. فرد با پیش نگرفتن رفتارهای قانونی، هنجارهای اجتماعی را رعایت نمی‌کند، و این موضوع را تکرار ارتکاب اعمال مجرمانه‌ای که به دستگیری او منجر می‌شوند نشان می‌دهد.
2. مکار و فریبکار است، و این موضوع را دروغگویی‌های مکرر، استفاده از نام‌های مستعار، یا کلاهبرداری از دیگران به منظور سودجویی شخصی یا لذت بردن نشان می‌دهند.
3. فرد بدون فکر و بلافاصله بر اساس امیال ناگهانی خود عمل می‌کند یا نمی‌تواند از پیش برنامه‌ریزی کند.
4. زود رنج، زودخشم، و تحریک پذیر، یا پرخاشگر است، و این موضوع را تکرار دعواها یا تهاجم‌های فیزیکی نشان می‌دهند.
5. با کارهای خطرناکی که انجام می‌دهد، ایمنی خود یا دیگران را رعایت نمی‌کند.
6. تقریباً در همه امور بی مسئولیت است، و این موضوع را تکرار قانون‌شکنی‌ها در محل کار یا رعایت نکردن مسئولیت‌های مالی نشان می‌دهند.
7. پشیمانی و عذاب وجدان ندارد، و این موضوع را بی‌تفاوتی او نسبت به ناراحت کردن دیگران، بدرفتاری با آنها، یا دزدیدن اموال آنها، یا تلاش برای توجیه این اعمال، نشان می‌دهند.

B) فرد حداقل ۱۸ سال سن دارد.

C) شواهد موجود نشان می‌دهند که فرد اختلال سلوک دارد و شروع آن قبل از ۱۵ سالگی بوده‌است.

D) رفتار ضد اجتماعی صرفاً در طول اسکیزوفرنی یااختلال دوقطبی روی نمی‌دهند

ویژگی‌های شخصیت ضداجتماعی ( بر اساس سایت مستر سایکولوژیست )

کسانی که دچار اختلال شخصیت ضد اجتماعی هستند با برخی از ویژگی‌های زیر شناخته می‌شوند:

۱- خوش برخورد، خوش اخلاق، باهوش و دارای جذابیت ظاهری و سطحی

۲- احساسات و هیجانات سطحی و نداشتن احساس گناه، پشیمانی و همدلی

۳- بی‌برنامگی و نبود نظم در زندگی

۴- بی‌توجهی به تجربه‌ها، نداشتن احساس اضطراب و نگرانی در شرایط خاص

۵- فریبکاری، غیر قابل اعتماد بودن، دروغگویی و ناتوانی در یافتن دوستان صمیمی

۶- خودخواهی و توجه نداشتن به حقوق دیگران

۷- پرخاشگری و نشان دادن خشونت‌های فیزیکی و زبانی بدون دلیل خاص و بدون پشیمانی

۸- غیر قابل پیش‌بینی بودن در رفتارها و تصمیم‌گیری

۹- قانون‌گریزی، رفتارهای بزهکارانه یا جنایت

۱۰- اعتیاد به الکل یا مواد مخدر

همایندی اختلال شخصیت ضد اجتماعی با دیگر اختلالات روان‌شناختی

اختلال شخصیت ضد اجتماعی می‌تواند با اختلال اضطراب، افسردگی، بیش‌فعالی یا ADHD، اختلال شخصیت مرزی، اختلال شخصیت خودشیفته، اختلال شخصیت هیستریونیک و دیگر اختلالات شخصیتی همایندی داشته باشد.

خصوصیات بالینی ( بر اساس سایت ویکی پدیا )

بیماران دچار اختلال شخصیت ضد اجتماعی اغلب ظاهری طبیعی و حتی گرم و دوست داشتنی دارند. اما در سابقه آن‌ها مختل بودن حوزه‌های بسیاری از کارکردهای زندگیشان دیده می‌شود. دروغگویی، فرار از مدرسه، فرار از خانه، دزدی، دعوا،سوء مصرف مواد، و اعمال غیرقانونی، تجاربی است که این گونه بیماران نوعاً از ابتدای کودکیشان داشته‌اند. بیماران دچار اختلال شخصیت ضد اجتماعی، بالینگران جنس مخالف خود را اغلب تحت تأثیر جنبه‌های مبالغه آمیز و اغواگرانه شخصیت خود قرار می‌دهند، اما به چشم بالینگران جنس موافقشان ممکن است افرادی فریبکار و پرتوقع جلوه کنند. بیماران مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی هیچ گونه افسردگی یااضطرابی از خود نشان نمی‌دهند و این مغایرتی واضح با وضعیت آن‌ها دارد، هر چند تهدید به خودکشی و اشتغال ذهنی مربوط به مسایل جسمی در آن‌ها شایع است. توضیحاتی که آن‌ها خود در مورد رفتار ضد اجتماعیشان می‌دهند، چنان است که گویی رفتار مذکور از سر بی‌فکری و بی‌توجهی انجام شده‌است. با این حال در محتوای ذهنی بیمار هیچ گونه هذیان یا علامت دیگری از تفکر غیر منطقی دیده نمی‌شود حتی آن‌ها اکثر اوقات از حس واقعیت سنجی بسیار بالایی برخوردارند و اغلب ناظر را تحت تأثیر هوش کلامی خوبی که دارند، قرار می‌دهند. افراد معروف به کلاهبردار نمونه‌های خوبی از بیماران مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی‌اند. آن‌ها بسیار فریبکارند و اغلب با زبانی چرب و نرم قاب دیگران را می‌دزدند و آن‌ها را به دام مشارکت در طرح‌های خود می‌اندازند؛ طرح‌هایی که شامل راه‌هایی ساده برای پولدار شدن یا کسب شهرت یا بدنامی است و نهایتاً نیز ممکن است فرد را به ورطه فساد مالی، رسوایی اجتماعی، یا هر دو بکشند. بیماران مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی هیچ وقت راست نمی‌گویند و هرگز نمی‌شود به آن‌ها اعتماد کرد که وظیفه‌ای را درست انجام دهند یا اساساً به هیچ‌یک از ملاک‌های متعارف اخلاق پایبند باشند. لاابالی‌گری جنسی،همسر آزاری،کودک آزاری، و رانندگی در حین مستی، اتفاقاتی شایع در زندگی این گونه بیماران است و چیزی که خیلی مشهود است، این است که آن‌ها هیچ وقت از کارهای خود پشیمان نمی‌شوند، یعنی انگار که اصلاً وجدان ندارند.

علل بروز اختلال شخصیت ضداجتماعی

رفتارهای کودکی و نوجوانی موثر در ایجاد اختلال شخصیت ضداجتماعی    عوامل رشدی   عوامل ژنتیک   نظریه های شناختی   عوامل فیزیولوژیک و نورولوژیک

در بروز اختلال شخصیت ضد اجتماعی عوامل زیستی، فردی، خانوادگی، محیطی و اجتماعی نقش دارند. کودکانی که در محیط خشن و پر استرس رشد می‌کنند یا با آنان بدرفتاری می‌شود بیش از دیگر کودکان در خطر بروز این اختلال شخصیتی هستند. بروز اختلال سلوک در کودکی می‌تواند زمینه‌ساز پیدایش اختلال شخصیت ضد اجتماعی شود. هم‌چنین یافته‌ها نشان داده است که عوامل ژنتیکی و وراثت نیز در این اختلال شخصیتی موثر هستند. برخی از یافته‌ها نشان داده کودکانی که دچار ADHD (اختلال نارسایی توجه و فزون‌کنشی) می‌شوند در خطر بروز اختلال شخصیت ضد اجتماعی در نوجوانی و بزرگسالی هستند.

کودکانی و نوجوانانی که از گروه همسالان، خانواده یا جامعه طرد می‌شوند. به آن‌ها توهین شده یا خشونت فیزیکی یا جنسی را تجربه کرده‌اند نسبت به جامعه احساس بدبینی و میل به انتقام دارند این افراد به دلیل تجربیات تلخ ممکن است دچار این اختلال شخصیتی شوند.

تشخیص افتراقی ( بر اساس خلاصه روان پژشکی کاپلان و سادوک بر اساس DSM-5 )

افراد کمتر از 18 سال مبتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی دیاگنوز نمی شوند و فقط در صورتی به آن دیاگنوز می شوند که سابقه بعضی سپتوم های اختلال سلوک قبل از 15 سالگی در آنها وجود داشته باشد

اختلال شخصیت ضداجتماعی با خودشیفته : اختلال شخصیت ضداجتماعی شامل تکانشگری  پرخاشگری  و فریب دهی است که در اختلال شخصیت خودشیفته به این صورت نیست تفاوت دیگر در اختلال شخصیت خودشیفته سابقه اختلال سلوک در کودکی یا سابقه جنایت کارانه در بزرگسالی ندارند

اختلال شخصیت ضداجتماعی با هیستریونیک ( نمایشی ) : در اختلال شخصیت مرزی معمولا هیجان های خود را با آب و تاب و اغراق به اندازه اختلال هیستریونیک نمی باشد افراد دارای اختلال شخیت هیستریونیک ( نمایشی ) و اختلال شخصیت مرزی به بازی دادن  کنترل کردن دیگران و سوء استفاده از آنها می پردازند تا از آنها منافع معنوی و حمایت عاطفی دریافت کنند اما افراد مبتلا به اختلال ضد اجتماعی این کار را برای بدست آوردن  منافع مادی  قدرت  یا سایر اهداف مادی انجام ی شود.

اختلال شخصیت مرزی با ضداجتماعی : افراد دارای اختلال شخصیت ضداجتماعی در مقایسه با اختلال شخصیت مرزی از لحاظ هیجانی ثبات بیشتری دارندو پرخاشگر تر هستند

اختلال پارانوئید با اختلال شخصیت ضداجتماعی : پارانوئید بر خلاف اختلال شخصیت ضداجتماعی معمولا به منافع شخصی یا بهره کشی از دیگران نیست بلکه در اکثر مواقع قابل انتساب به تلاش فرد برای انتقام گیری است

عوامل زیست شناختی اختلال شخصیت ضد اجتماعی

مطالعات آزمایشی نشان داده است که افراد ضد اجتماعی کوچکترین اضطرابی در مورد تنبیه شدن و ناراحتی‌های آینده (نتیجه کارها) ندارند. به عنوان نمونه در یک آزمایش دو گروه آزمودنی (گروه اول: افراد سالم ، گروه دوم: افراد دچار شخصت ضد اجتماعی) در انتظار دریافت شوک الکتریکی قوی به پوستشان بودند. (قبلا دستگاههای اندازه گیری به پوست دو گروه وصل شده بودند). نتایج نشان داد افراد سالم هرچه به زمان دریافت شوک نزدیک می‌شدند، تنش و اضظراب بیشتری نشان می‌دادند و در لحظه وارد شوک ، مقاومت پوستشان بصورت ناگهانی یافت (علامت افزایش اضطراب).

ولی هیچ یک از افراد ضد اجتماعی چنین واکنش پوستی که حاکی از اضظراب در آنها باشد، نشان ندادند. تحقیقات بیشتر این فرض را مطرح می‌کنند که ممکن است دستگاه عصبی خودکار در افراد ضد اجتماعی از همان آغاز تولد «کم واکنش» باشد. چنین کمبودی می‌تواند تبیین کند که چرا این افراد این همه به دنبال شور و هیجان هستند و تنبیه و مجازات نمی‌تواند آنها را از کارشان باز دارد.

عوامل خانوادگی اختلال شخصیت ضد اجتماعی

نظریه روانکاوی

نظریه روانکاوی ، رشد وجدان (فرا خود) را به میزان رابطه محبت آمیز کودک با والدین وابسته می‌داند. در یک خانواده سالم چنین محبتی باعث می‌شود که کودک «ارزشهای والدین خود را (که بازتاب ارزشهای جامعه است) درونی سازد (قبول کند) چون دوست دارد مانند والدین خود باشد و از این می‌ترسد که اگر بر خلاف خواسته‌های (ارزشهای) والدین رفتار کند از محبت آنها محروم شود. بدین ترتیب کودکی که از والدین خود محبتی دریافت نکرده، ترسی هم برای از دست دادن آنها ندارد و در نهایت وجدان (فرا خود) در آنها تشکیل نمی‌شود. این نظریه اگر چه منطقی بنظر می‌رسد، اما نتایج تحقیقات نشان داده‌اند که همه کودکان محروم از محبت والدین شخصیت ضد اجتماعی نمی‌شوند و برخی از کودکان برخوردار ازمحبت والدین نیز ضد اجتماعی شده‌اند.

نظریه یادگیری اجتماعی

برای کودک «جامعه» و بویژه «والدین» الگوهای خوبی برای «تقلید و یادگرفتن» نوع رفتار مورد قبول ارزشهای جامعه است. در بعضی از خانواده‌ها کودک یاد می‌گیرد که با«جذاب بودن ، دوست داشتنی بودن و توبه کردن » می‌تواند از تنبیه کار بد خود معاف شود. چنین الگویی می‌تواند به این یادگیری منجرشود که «نوع کردار (رفتار) مهم نیست بلکه توانایی وانمود کردن ، توبه کردن و پشیمانی» از همه مهمتر است.

روان‌درمانی اختلال شخصیت ضد اجتماعی

روانکاوی بهترین روش برای روان‌درمانی کسانی است که دچار اختلال شخصیت ضد اجتماعی هستند. این روش به دلیل بررسی و تحلیل عمیق رفتار و فرآیندهای روانی فرد، از کودکی تا به امروز می‌تواند برای درمان فرد بیش‌ترین اثرگذاری را داشته باشد. کسانی که دچار این اختلال روان‌شناختی هستند مقاومت شدیدی در برابر درمان نشان می‌دهند. آن‌ها ممکن است به روان‌شناس دروغ بگویند یا بخواهند با فریب او مشکلاتشان را پنهان کنند به ویژه در شرایطی که دست به رفتارهای بزهکارانه یا جنایتکارانه زده باشند.

دارو درمانی اختلال شخصیت ضد اجتماعی

داروی ویژه‌ای برای درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی ساخته نشده است اما با برخی از داروها می‌توانیم اثرات سمپتوم‌ها را کاهش دهیم. داروهای ضد روان‌پریشی، تثبیت‌کنندهٔ خلق و داروهای ضد افسردگی در برخی شرایط برای این افراد تجویز می‌شود. داروهای SSRI مانند فلوکسیتین (پروزاک) و سرترالین (زُلفوت) می‌توانند تا اندازه‌ای پرخاشگری و زودخشمی فرد را کاهش دهند.

کلمات کلیدی

antisocial personality disorder = اختلال شخصیت ضداجتماعی          social competence = کفایت اجتماعی         startle reaction = از جا پریدگی       aversiv conditioning = شرطی سازی بیزاری