اختلال چند شخصیتی
اختلال چند شخصیتی یکی از انواع اختلالات تجزیه‌ای است که طی آن دو یا چند شخصیت مجزا به طور مکرر، کنترل رفتار فرد را در دست می‌گیرند. در واقع مشخصه اصلی این بیماری گسستگی در برخی از جنبه‌های هویت است به طوری که فرد در به یاد آوردن اطلاعات مهم شخصی خود دچار مشکل می‌شود. جالب است بدانید هر یک از این شخصیت‌ها، ویژگی‌های منحصر به خود را دارند؛ اسم، سن، شخصیت، هویت جنسی متمایز و ویژگی‌های مختلف فیزیولوژیکی که ممکن است حتی با هویت اصلی در تعارض باشند. از آنجایی که افراد مبتلا به اختلال چند شخصیتی، آسیب‌های روانی دیگر مانند اضطراب، افسردگی، سو مصرف مواد و اختلالات شخصیت نیز دارند، بهره گیری از خدمات مشاوره روانشناسی و درمان اهمیت زیادی دارد، چرا که احتمال خودکشی نیز در این افراد وجود دارد.
آشنایی با اختلال چند شخصیتی
اختلال چند شخصیتی، به صورت حضور دو یا چند هویت مجزا در یک شخص تعریف می‌شود که هر کدام از این بخش‌های گسسته شده از نظر سن، نام، نگرش، رویاها، توانایی یادگیری، اخلاقیات و حتی شاخص‌های فیزیولوژی مانند ضربان قلب با یکدیگر متفاوت اند. هویت گسسته، نشانه ناتوانی در ادغام جنبه‌های مختلف شخصیت، حافظه و هشیاری است. شخصیت‌ها می‌توانند متضاد با هم نیز باشند، چنانچه فرد گاهی سلطه جو و گاهی مظلوم است. تعداد متوسط شخصیت‌ها بین 5 تا 10 است. اختلال هویت تجزیه ای بیماری نادری است که میزان شیوع آن در زنان حدودا 9 برابر مردان است.
تغییرات مرتبط با اختلال هویت تجزیه‌ای
افراد مبتلا به این اختلال به مرور در هویت یا ادراکی که از خود دارند دچار گسست می‌شوند. آن‌ها ممکن است هنگام مورد خطاب قرار دادن خود از ضمیر اول شخص جمع، سوم شخص مفرد و سوم شخص جمع استفاده کنند یا حتی خود را به نام صدا می‌زنند. برای مثال وقتی فرد می‌خواهد به جایی برود می‌گوید : ما می‌رویم! یا آن‌ها می‌روند! درواقع این بیماران ذهنی تقسیم بندی شده را شکل داده‌اند که هر یک از این بخش‌ها اسامی خاصی برای فرد دارند یا فرد آن‌ها را بر اساس نوع عاطفه یا کارکردشان از یکدیگر جدا می‌کند. مشکلات مرتبط با ادراک هویت باعث می‌شود فرد در درک دیگران نیز در برخی مواقع با مشکل مواجه شود و نتواند افراد را به صورت یک شخصیت یکپارچه در نظر بگیرد.
مشکلات مرتبط با فراموشی در اختلال چند شخصیتی
افراد مبتلا به اختلال چند شخصیتی یا همان هویت تجزیه‌ای ممکن است فراموشی‌های پیچیده‌ای را گزارش کنند. این فراموشی‌ها ممکن است به صورت مقطعی، راجعه یا در طول دوره‌های گریز، گریبان گیر فرد شوند. دوره‌های گریز دوره‌هایی است که فرد با یک شخصیت جدید به شهر یا محل دیگری می‌رود و هویت قبلی خویش را از یاد می‌برد. در این دوره‌ها علاوه بر مشکلات مرتبط با فراموشی از نظر سطح دانش و مهارت نیز دچار نوسان می‌شوند و ممکن است کارکردهای قبلی خود را به طور کامل از دست بدهند یا از یاد ببرند.
نشانه ها ی اختلال چند شخصیتی در بزرگسالان
اختلال هویت چندگانه در بزرگسالان با علائم زیر همراه است:
- _گیجی
- احساس از دست دادن زمان
- فراموش کردن اطلاعات شخصی مهم و یا یک حادثه تروماتیک
- تغییرات خلقی
- یادزدودگی و به یاد نداشتن بخش‌هایی از روز
- بروز رفتارهایی متفاوت با هویت اصلی
علائم همراه با اختلال چند شخصیتی
ممکن است در کنار علائم و نشانه‌های اصلی اختلال هویت تجزیه‌ای علائمی از سایر اختلالات نیز مشاهده شود. از جمله مهم‌ترین اختلالات همراه با این مشکل می‌توان به اختلال‌های خلقی نظیر افسردگی اساسی، افسردگی دو قطبی و وسواس فکری- عملی اشاره کرد. در این شرایط لازم است که در کنار درمان اختلال اصلی اختلال‌های همراه نیز مورد توجه قرار گیرند و روان درمانی یا دارودرمانی برای آن‌ها در نظر گرفته شود.
افراد در معرض خطر
افراد معمولاً با شنیدن توصیفاتی از اختلال‌های روانی معمولاً در مورد عواملی که آن‌ها را در برابر این اختلالات آسیب‌پذیر می‌کند کنجکاو می‌شوند. این مسئله در مورد اختلال چند شخصیتی نیز صدق می‌کند. متخصصان بر این باورند که عواملی نظیر آسیب‌پذیری ژنتیکی و مواجه شدن با یک رویداد بسیار آسیب‌زا در دوران حساس زندگی به طوری که فرد نتواند بار هیجانی آن را هضم کند از جمله عواملی هستند که می‌توانند افراد را در معرض خطر ابتلا به اختلال هویت تجزیه‌ای قرار دهند. از جمله این رویدادها می‌توان به سوءاستفاده‌های جسمی، روانی و جنسی در دوران کودکی اشاره کرد.
اختلال چند شخصیتی در کودکان
بروز این مشکل در کودکان از شیوع بسیار کمی برخوردار است. علائم هویت تجزیه‌ای در کودکان در بسیاری از موارد ممکن است ناشی از اختلالاتی نظیر اسکیزوفرنی کودکی یا اختلال سلوک باشد. هم چنین این مسئله را در نظر بگیرید که کودکان بسیار خیال‌پرداز هستند و ممکن است حرف زدن در مورد شخصیت‌های مختلف در خود ناشی از خیالات آن‌ها باشد و هیچ مشکل بالینی خاصی را نشان ندهد. در نتیجه به جای نگرانی افراطی در این باره از یک روانشناس بالینی کودک برای ارزیابی فرزند خود کمک بگیرید. آن‌ها به شما کمک می‌کنند تا ویژگی‌های طبیعی دوران کودکی را از وضعیت‌های روانپزشکی تفکیک کنید و در صورت وجود مشکل جدی درمان‌های لازم را به موقع شروع نمایید.
نشانه های اختلال چند شخصیتی در کودکان
روانشناسان بر این باور هستند که علائم در کودکان به مرور زمان پیشرفت کرده و در بازه‌های زمانی طولانی شدیدتر می‌شوند. اختلال هویت چندگانه در کودکان با علائم زیر همراه است:
- داشتن رویاها و خاطرات ناراحت کننده
- اضطراب زیاد، در زمان‌های به یاد آوردن یک حادثه غم انگیز و ناگوار
- تغییر در وضعیت غذا، خواب و دیگر فعالیت‌ها
اختلال چند شخصیتی ساختگی
برخی افراد برای بهره مند شدن از منافع ثانویه خاص نظیر رفع اتهام در دادگاه اقدام به تمارض کرده و علائم اختلالات روانی تقلید می‌کنند. بسیاری از این افراد چیزهایی در مورد اختلال چند شخصیتی دیده‌اند یا در فیلم‌های سینمایی نمونه‌های آن را مشاهده کرده‌اند. در نتیجه تلاش می‌کنند با تقلید دیده‌ها و شنیده‌ها رفتارهای ضداجتماعی خود را توجیه نمایند و مراجع قدرت را تحت تأثیر قرار دهند. این وضعیت که از جانب روانشناسان و روانپزشکان تحت عنوان اختلال هویت تجزیه‌ای تمارضی شناخته می‌شود اغلب با انجام مصاحبه‌های بالینی قابل تشخیص است چراکه این افراد معمولاً در شدت اختلال خود اغراق‌آمیز عمل می‌کنند و هنگام زیر نظر قرار گرفتن علائم بیماریشان تشدید می‌شود که این مسائل از دید متخصصین حرفه‌ای دور نمی‌ماند.
چگونه اختلال هویت تجزیه ای به وجود می آید؟
احتمال بروز اختلال چند شخصیتی، در هر شخصی با هر سن، جنسیت، قومیت و فرهنگ وجود دارد، اما عامل خطرساز اصلی سوء استفاده‌های فیزیکی، عاطفی و جنسی در دوره کودکی است. جداسازی از واقعیت، روشی است که فرد برای رهایی از درد روانی و فیزیکی استفاده می‌کند. در این روش هر یک از شخصیت‌ها یک اتفاق تلخ را تجربه کرده و با کنار گذاشته شدن ماسک مربوط به آن شخصیت، خاطرات و دردهای مربوط به آن هم فراموش می‌شود. فرد مبتلا به این اختلال در کودکی هیجان آسیب زایی را تجربه کرده است. همچنین، شواهد نشان می‌دهد که این افراد قدرت تلقین هیپنوتیزم بالایی دارند به طوری که خود فرد از آن برای جداسازی استفاده می‌کند.
همایندی اختلال هویت متمایز با آسیب های روانی دیگر
در گذشته برای بسیاری از افراد مبتلا به اختلال چند شخصیتی، به اشتباه تشخیص اسکیزوفرنی داده می‌شد، در حالی که نشانه اصلی این اختلال وجود شخصیت‌های گوناگون در فرد است که آن را از اسکیزوفرنی متمایز می‌کند. همزمان با اختلال چند شخصیتی، هیجان‌های منفی و آسیب‌های روانی دیگر مثل اضطراب، احساس گناه، شرم، اختلال استرس پس از تروما و افسردگی ممکن است وجود داشته باشد.
تشخیص اختلال چند شخصیتی یا هویت تجزیه‌ای
تشخیص اختلال هویت تجزیه‌ای به سادگی میسر نیست و افراد غیر متخصص با مشاهده چندین علامت نمی‌توانند در مورد آن قضاوت کنند. چراکه بسیاری از اختلالات نظیر اختلال استرس پس از سانحه، اسکیزوفرنی و روان پریشی ناشی از مصرف مواد نیز ممکن است علائمی مشابه با این اختلال را از خود نشان دهند که تشخیص این وضعیت‌ها از یکدیگر به نظر روان پزشکان و روان شناسان بالینی نیاز دارد. در نتیجه اگر این نشانه‌ها را در خود یا یکی از عزیزانتان مشاهده کردید از این متخصصان برای بررسی هرچه بیشتر مشکل خود کمک بگیرید.
درمان اختلال چند شخصیتی
روان درمانی در افراد مبتلا به اختلال چند شخصیتی، جهت افزایش آگاهی و مدیریت احساسات و سازگاری بیشتر فرد برای تحمل هیجانات منفی در مواجهه با عوامل استرس زا، اثر بخش است. هدف از درمان، انسجام پیدا کردن شخصیت‌های از هم گسیخته است. روانکاوی نیز از روش‌های درمان اختلال چند شخصیتی می‌باشد که با تحلیل موقعیت‌ها و تجارب گذشته بیمار، به او کمک می‌کند تا نسبت به احساسات و رفتار خود بینش پیدا کند.
