معرفی رشته روانشناسی تفاوت های فردی (Differential psychology)
برای پی بردن به این موضوع که اشخاص با همدیگر متفاوت اند نیز بسیار اهمیت دارد که روانشناسی تفاوت های فردی آن را بررسی می کند اما برای همه روشن است که میان افراد اختلاف وجود دارد.
یکی از شاخه های تخصصی روانشناسی جدید، روانشناسی تفاوت های فردی است که همانند سایر شاخه های روانشناسی، موضوع، هدف و روش خاصی دارد.
روانشناسی تفاوتهای فردی به مطالعه تفاوت های افراد و گروه ها می پردازد.
تاریخچه روانشناسی تفاوت های فردی
آگاهی از وجود تفاوت های فردی بین انسان ها شاید قدمتی به اندازه خلقت انسان داشته باشد زیرا انسان های اولیه که در غارها و جنگل ها زندگی می کردند از پدیده های تفاوت های فردی بین
انسان ها آگاه بودند و بر اساس تفاوت های فردی تقسیم کار می کردند. برای مثال: دسته‌ای از افراد شکارچی، و عده‌ای دیگر تهیه کننده هیزم و خوراک بودند.
مسئله تفاوتهای فردی در ایران کهن و ملل مختلف نیز مطرح بوده است. برای مثال: قوم آریایی ایران به سه گروه: جنگاوران، برزگران و مغان تقسیم می شدند.
تفاوت های افراد
تفاوت های افراد به دو دسته تقسیم می شوند:
- تفاوت های بین فردی
- تفاوت های درون فردی
انسان ها از ویژگی های جسمانی مثل قد، و رنگ چشم و خصوصیات روانی از قبیل هوش و شخصیت، تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند که این تفاوت بین افراد را تفاوت های بین فردی می نامند.
تفاوت های بین فردی در زمینه های مختلف مشاهده می شود و تأثیر بسزایی بر کار و عملکرد های انسان ها می گذارد به همین علت، در زمینه موفقیت های تحصیلی و شغلی نیز مهم می باشد.
تفاوت های درون گروهی و بین گروهی:
تفاوت عملکرد افراد گروه های مختلف، تفاوت بین گروهی نام دارد. برای مثال: تفاوت دختران و پسران، تفاوت کودکان شهری و روستایی از این قبیل می باشد.
البته در گروه نیز افراد تفاوت هایی با یکدیگر دارند که این، تفاوت درون گروهی نام دارد.د برای مثال: تفاوت دانشجویان سال اول رشته روانشناسی، تفاوت دختران با هم با تفاوت نوجوانان با یکدیگر!
به طور کلی می‌توان گفت که موضوع مورد مطالعه روانشناسی تفاوت های فردی، مطالعه تفاوت های بین فردی، درون فردی ،درون گروهی و بین گروهی است.
روانشناسی تفاوت های فردی، مانند کل روانشناسی، رفتار را مورد بررسی قرار می‌دهد، اما در این مورد بیشتر به عمل تاکید دارد.
برای مثال: هنگامی که میگوییم: یادگیری توزیعی و یادگیری فشرده تاثیر متفاوتی بر افراد دارند، این امر توسط روانشناسی تجربی مطالعه می شود، اما بین افرادی که یادگیری توزیعی دارند نیز تفاوت های دیده می شود که این موضوع، مورد مطالعه روانشناسی تفاوت های فردی است.
روانشناسان تفاوت های فردی،” معمولاً به بررسی اشخاص” به شکل مطالعه گروه هایی بر پایه اشتراک تفاوت‌هایی که با دیگران دارند می‌پردازد.
روانشناسی تفاوت های فردی از نظر محققان
محققان به تفاوت موجود در افراد، کمتر اشتیاق نشان می دهند برای شناخت واقعی افراد باید رابطه میان متغیر شخصیت و خصوصیات بی همتایی، جسمانی و اجتماعی که در سرگذشت زندگی هر شخص وجود دارد مورد بررسی قرار گیرد.
نظر افلاطون و ارسطو درباره روانشناسی تفاوت های فردی
به طور مثال افلاطون معتقد است که سپردن کار به اشخاص باید بر اساس شایستگی آن ها و توانایی هایشان صورت بگیرد و ارسطو معتقد است که تفاوت های موجود در جامعه های مختلف مطالبی نوشته و به تفاوت های نژادی جنسی و اجتماعی ارزش داده است.
افلاطون مردم را از لحاظ استعداد به سه گروه طلا، نقره و مس تقسیم می کند، با این دسته بندی به تفاوت های فردی بین انسان ها اشاره دارد.
روانشناسی تفاوت های فردی در صدد است که نشان دهد افراد حتی در شرایط یکسان نیز تفاوت هایی با یکدیگر دارند که این رفتارها، موضوع روانشناسی تفاوت های فردی است.
کشف تفاوت های فردی
روانشناسی تفاوت های فردی برای اولین بار بر اثر یک تصادف جالب به وسیله علوم نجومی اندازه‌گیری شد. ستاره شناسی به نام ماسلکین که هم کار خودش را به علت دیده های روی حرکات ستارگانیک ثانیه اختلاف داشت بیرون کرد و بیس که او هم ستاره شناس بود به این نتیجه رسید که بیشتر در دیده های اشخاص تفاوت‌هایی وجود دارد.
عوامل موثر در تفاوت های فردی چیست؟
روانشناسی تجربی در پی آن است که نشان دهد شرایط بر رفتار افراد تاثیر می گذارد و تغییر شرایط، تغییر رفتار افراد و نیز به همراه دارد.
روانشناسی تفاوت های فردی، مانند کل روانشناسی، رفتار را مورد بررسی قرار می‌دهد اما در این مورد بیشتر به عمل تاکید دارد. برای مثال: وقتی می گوییم، یادگیری توزیعی و یادگیری فشرده تاثیر متفاوتی بر افراد دارد این امر توسط روانشناسی تجربی مطالعه می شود.
بین افرادی که یادگیری توزیعی دارند نیز تفاوت هایی مشهود است که این موضوع مورد مطالعه روانشناسی تفاوتهای فردی است.
- اثر ارث در ایجاد تفاوت های فردی
- اثر محیط در ایجاد تفاوت های فردی
اگر به پدیده‌های مختلف زیستی توجه کنیم می فهمیم که اکثر آن دارای توزیع طبیعی می باشد مثلاً: قد و وزن و هوش دارای یک منحنی نرمال هستند.
یعنی در هر جامعه تعداد کمی از افراد قد بلند یا قد کوتاه هستند و اکثر افراد دارای قد متوسط باشند و یا تعداد کمی از افراد جامعه دارای هوش متوسط می باشند.
شاید یک جامعه نسبت به جامعه دیگر در زمینه های مختلف موفقیت بیشتری به دست آورد اما این مسئله ربطی به هوش ندارد و عواملی از قبیل تلاش و پشتکار و سخت کوشی و انگیزه و غیره دخالت دارد.
مثلاً آلمانی ها نسبت به سایر اروپاییان در امور مختلف موفق تر هستند و این امر مبنی بر این نیست که آن ها از هوش بیشتری برخوردارند بلکه هوش آن ها نرمال بوده و تنها عامل آن سخت کوشی و پشتکار آن ها بوده که باعث موفقیت و تمایز آن ها از سایر ملل شده است.
رابطه با روانشناسی عمومی
غالباً روانشناسی تفاوتهای فردی با روانشناسی عمومی در تضاد است، که هدف مطالعه آن بسیار تضاد است. این طور نیست که روانشناسی افتراقی و عمومی از نظر نظری با هم اختلاف داشته باشند، در واقع، زمینه های تحصیل و دانش آنها مکمل یکدیگر هستند و به ما دانش بیشتری در مورد رفتار انسان می دهند.
روانشناسی عمومی وظیفه مطالعه مشترکات همه انسانها ، وجوه روانشناختی ما را به عنوان یک گونه به عنوان یک کل تعریف می کند.
روانشناسی عمومی از یک روش تجربی مبتنی بر الگوی E-R (پاسخ محرک) یا E-O-R (پاسخ ارگانیسم محرک) استفاده می کند. با این حال، روانشناسی تفاوتهای فردی عمدتا از روش همبستگی، بر اساس الگوی O-E-R استفاده می کند (ارگانیسم – محرک – پاسخ یا فرد – محرک – رفتار)، که توسط لوئیس لئون تورستون با یک رویکرد علمی متمرکز بر شخص، که وی او را به عنوان نقطه شروع می داند و محرک را به عنوان یک شرایط لحظه ای ساده از نظر می گذارد، فرض کرد.
علی رغم این واقعیت که الگوی O-E-R در حال حاضر بیشترین پذیرش را در روانشناسی افتراقی دارد ، این موضوع بارها مورد بحث محققان مختلف در این زمینه قرار گرفته است.
در این میان می توان آنتونیو کپاروس روانشناس اسپانیایی را پیدا کرد که الگوی R-R را پیشنهاد داده و بر پاسخ های فرد ، اندازه گیری آنها و روابط بین آنها متمرکز شده است.
هدف روانشناسی تفاوت های فردی
مانند هر شاخه دیگر از روانشناسی، تفاوت های فردی با هدف مطالعه رفتار انسان است. با این اوصاف، هدف خاص تر آن توصیف و توضیح تفاوتهای بین فردی ، درون فردی و بین گروهی است.
علاوه بر این، هدف آن انجام یک مطالعه کاربردی از تغییر رفتار از طریق یک رویکرد روش شناختی خاص است.
هدف اصلی مطالعه آن، تفاوتهای بین فردی است که به این واقعیت اشاره دارد که در یک لحظه یا موقعیت خاص افراد مختلف رفتار متفاوتی دارند.
برای توصیف این تنوع به مناسب ترین روش ، لازم است تفاوت های فردی را از طریق روان سنجی و آزمون های شخصیت ، هوش و اختلالات روانی اندازه گیری کنیم.
یکی دیگر از موارد مورد مطالعه، از اهمیت کمتری نیز برخوردار است، تفاوتهای درون فردی است. به عبارت دیگر ، این مطالعه روشهای مختلف رفتار یک فرد است ، که آن را با گذشت زمان و با اشاره به یک متغیر خاص مقایسه می کند.
در مورد اختلافات بین گروهی ما وقتی یک ویژگی روانشناختی در افراد مختلف مشاهده یا اندازه گیری می شود، به آن اشاره می کنیم. بعضی از آنها تمایل دارند در آزمون های مشابه جواب دهند یا نمره بگیرند.
با وجود همه اینها ، رفتار گروه به خودی خود وجود ندارد، بلکه یک تعمیم است که طبق آن میانگین یک متغیر خاص از اعضای گروه با گروههای دیگر متفاوت است.
برای کسب اطلاعات کامل از روانشناسی کلیک کنید.