سوالات شناور

چالش‌های فیزیکی زندگی در فضا بر روی سلامت روان‌شناسی هم تأثیر دارد. یکی از موضوعات مهم تأثیرگذاری تابش اشعه بر روی بدن است. با خارج شدن از جو زمین، تابش اشعه در فضا تهدید مهمی‌برای DNA انسان، سلول‌ها و بافت‌هایش تلقی می‌شود.

ویلیامز می‌گوید: این اشعه‌ها می‌توانند بر روی مرکز سیستم عصبی تأثیر بگذارند و ساختار و فعالیت مغز را تغییر دهند.

در مطالعات انجام‌شده بر روی حیوانات دانشمندان ناسا به بررسی شدت تأثیر پرتوها بر روی فعالیت ذهن پرداختند. اخیراً دکتر چارلز لیمولی از دانشگاه کالیفرنیا و همکارانش موش‌ها را در معرض ذرات بارداری قراردادند که شبیه به پرتوهای کیهانی است.

آن‌ها متوجه تغییرات ساختاری در مغز موش‌ها شدند مانند کاهش پیچیدگی پی تارگان، زائده‌هایی که از نورون‌ها بیرون زده بودند. به‌علاوه موش‌ها تغییرات رفتاری نیز مانند کاهش حافظه، افزایش اضطراب را از خود نشان دادند.

محققان در حال مطالعه عواملی هستند که ممکن است این تأثیرات را ترکیب یا کمتر کند. ویلیامز می‌گوید برای مثال آن‌ها مفهوم ذخیره شناختی را مبنی بر اینکه تحصیل و تجربه به مغز کمک می‌کند تا در مقابل آسیب‌های احتمالی ایمن بماند، کشف کردند.

دانشمندان ناسا در حال ارزیابی این موضوع هستند که آیا ذخیره شناختی می‌تواند در فضا نیز سپر ایمنی در مقابل پرتوها باشد.

تأثیر جاذبه تغییریافته حوزه دیگری برای دانشمندان فضانوردی است. بی‌وزن و شناور بودن شاید به نظر جالب باشد اما می‌تواند مشکلات فیزیکی مانند مشکل درحرکت کردن، بیماری‌های ماهیچه‌ای و تغییر در میزان دید را به دنبال داشته باشد.

این تغییرات تأثیرات منفی بر روی سلامت روانی خواهد داشت. برای مثال داشتن تمرینات ورزشی منظم وقتی‌که پا زمین را لمس نمی‌کند به‌مراتب مشکل‌تر است و فعالیت فیزیکی برای ارتقای سلامت ذهنی مثبت ضروری خواهد بود.

بی‌وزنی در مشکلات روان‌شناسی نیز تأثیرات زیادی دارد. برای مثال سنگ کلیه در محیط‌هایی که جاذبه وجود ندارد متداول‌تر است و سنگ‌ها ریسک ایجاد عفونت‌های ادراری را بالا می‌برند.

ویلیامز می‌گوید در بعضی موارد عفونت‌های ادراری (UTI) تشخیص داده نشده شدت می‌گیرند و حالاتی مانند گیجی یا سردرگمی‌را به دنبال دارند که به‌اشتباه نوعی اختلال روانی تلقی می‌گردند.

تحقیقات بیشتری لازم است که ریسک‌های احتمالی بررسی شود و فضانوردان برای زندگی در فضا آماده شوند.

ویلیامز می‌گویدک لازم است که بدانیم کدام شرایط فیزیکی و روانی درنتیجه حضور در محیط‌های متفاوت بر روی بدن اعمال خواهد شد. اگر کسی دچار مشکل پزشکی شود، قرار نیست که آن‌ها به‌عنوان یک مشکل روان‌شناسی درمان کنیم.

روان شناسی فضانوردی و سلامت ذهن در مریخ

بی‌وزنی طولانی‌مدت را نمی‌توان به‌آسانی بر روی زمین مطالعه کرد زیرابه هیچ‌وجه نمی‌توان تأثیرات جاذبه سیاره را متوقف ساخت؛ اما بسیاری از ویژگی‌های دیگر مأموریت فضایی را می‌توان در محیط‌های ایزوله و از پیش‌ساخته شده، موردبررسی قرار داد.

بزرگ‌ترین تحقیقی که تا به امروز انجام‌شده پروژه مارس ۵۰۰ بوده که موسسه مشکلات بیوپزشکی آکادمی‌علوم روسیه در سال ۲۰۱۰-۲۰۱۱ انجام داده است. برای مدت ۵۲۰ روز شش مرد سالم از کشورهای مختلف در درون محیط بسته‌ای در روسیه زندگی کردند این مکان سعی داشت تا احساس و حالت زندگی در کره مریخ را تقلید کند.

اعضای گروه دارای زمینه‌های نظامی‌و مهندسی در کنار زمینه‌های سنتی فضانوردان بودند. در طی شبیه‌سازی اعضای گروه دائماً تحت آزمایش‌های پزشکی و علمی‌قرار می‌گرفتند و از چرخه‌های روزانه زمین دور بوده و تأخیرهای ارتباطی را مانند پرواز به مریخ تجربه کردند.

به گفته دیوید دینگس روان‌شناس دانشگاه پنسیلوانیا که فضانوردان را بر روی ISS و محیط‌های شبیه‌سازی‌شده فضایی بررسی کرده است، این آزمایش نگرانی‌هایی را ایجاد کرد. او و همکارانش تغییرات رفتاری و روان‌شناسی را در میان شرکت‌کنندگان در پروژه مارس 500 بررسی کردند.

یکی از اعضای گروه علائم خفیف تا متوسط افسردگی را نشان می‌داد. دو نفر دیگر چرخه‌های خواب- بیداری غیرطبیعی داشتند درحالی‌که دیگری دچار بی‌خوابی و ضعف فیزیکی شده بود.

در همین تحقیق مشخص شد که دو تا از اعضای گروه که بالاترین میزان استرس و درماندگی را داشته‌اند در ۸۵ درصد درگیری‌ها با سایر اعضای گروه و کنترل مأموریت نقش داشته‌اند. به‌عبارت‌دیگر یک فضانورد پر از تنش باعث مشکلاتی می‌شود که می‌تواند بر روی کل مأموریت تأثیر بگذارد.

در یک تحقیق دیگر دینگس و همکارانش به خوابیدن و عادت‌های رفتاری گروه مارس ۵۰۰ دقت کردند. آن‌ها دریافتند که باگذشت ماه‌ها، اعضای گروه وقتی‌که بیدار هستند بیشتر اوقات می‌نشینند.

آن‌ها همچنین زمان بیشتری برای خوابیدن و استراحت صرف می‌کنند که به گفته محققان این نوعی سستی رفتاری برای حفظ انرژی است.

چهارتا شش نفر از گروه در طی ۵۲۰ روز زندگی در خلأ مشکلات خواب را تجربه کردند که شامل برنامه‌های بی‌نظم خوابیدن- بیدار شدن، کاهش کیفیت خواب، افزایش ساعات خوابیدن در طول روز و ضعف فعالیت‌ها به دلیل نداشتن خواب کافی می‌شوند.

بعضی از این مشکلات را می‌توانست با نوردهی مانند چرخه 24 ساعت زمین و طیف UV حل کرد.

دیگنس می‌گوید: ما گونه‌های روز و شبی هستیم و اگر نور کافی نداشته باشیم، مشکلات بسیار بزرگی برایمان ایجاد خواهد شد. سایر عناصر مانند استرس یا عوامل اجرایی مربوط به برنامه‌های کاری گروه ممکن است تأثیرگذار باشند اما برای شناخت کامل این عوامل نیاز به تحقیقات بیشتری است.

مهارت‌های وفق یافتن

دینگز به‌عنوان یکی از اعضای گروه بزرگ دانشمندان سعی می‌کند تا مشکلات روان‌شناسی که ممکن است در فضا ایجاد شود را درک کرده و از آن‌ها پیشگیری کند.

در پروژه جدید NASA او و همکارانش در موسسات سرتاسر کشور به دنبال شاخص‌های زیستی هستند که وضعیت عاطفی، اجتماعی و شناختی شخص را نشان می‌دهد.

او می‌گوید: ما می‌دانیم که تفاوت‌های فردی زیادی در نحوه کنار آمدن با انواع مختلف فاکتورهای استرس‌زا وجود دارد اما دلیلش را نمی‌دانیم و مهمتر اینکه نمی‌دانیم که چه مدت‌زمان لازم است تا افراد با شرایط جدید کنار آیند یا اینکه چگونه می‌توان به آن‌ها کمک کرد.

ناسا فرآیند پردازش فیزیکی و روان‌شناسی را انجام داده تا فضانوردانی را شناسایی کند که تحت شرایط تنش‌زا زندگی در فضا عملکرد موفقی دارند.

علائم زیستی می‌تواند بعدی جدیدی به این ارزیابی بیافزاید. بااین‌حال انتخاب فضانوردان برتر ازنظر بیولوژیکی لزوماً هدف تحقیقات دیگنز نیست.

بلکه او به دنبال شناسایی علائم زیستی مربوط به استراتژی‌های رفتاری و پزشکی برای تقویت انعطاف‌پذیری انسان است.

نشانه‌های بیولوژیکی می‌توانند برای بررسی نحوه افزایش پیشگیری‌ها بکار روند. مشکلات رفتاری جدی هستند و چالش موجود فقط شناسایی کسی که می‌تواند با شرایط کنار بیاید نیست بلکه نحوه کمک کردن به کسانی است که به آن نیاز دارند.

بسیار زود است که بگوییم آیا دانشمندان با انجام آزمایش خونی که انعطاف‌پذیری بیشتر را نشان می‌دهد، موفق می‌شوند یا خیر؛ اما با داشتن یا نداشتن چنین آزمایشی، مأموریت به مریخ نیازمند استراتژی است که به فضانوردان در کنترل استرس و حفظ سلامت عاطفی کمک کند.

دکتر رافائل رز روان‌شناس دانشگاه کالیفرنیا لس‌آنجلس ازجمله دانشمندانی است که در این زمینه تلاش می‌کند.

او برنامه مدیریت استرس را در میان شرکت‌کنندگان در پروژه کشف فضای Hawai’i و شبیه‌سازی (HI-SEAS) انجام داد، تحقیقی که دانشگاه هاوایی در مانوآ راه‌اندازی کرد. در سال پنجم پروژه یعنی سال 2017، شش مرد و زن هشت ماه را در یک محیط ایزوله در منطقه مائونا لوآ زندگی و کارکردند.

در طول این پروژه شرکت‌کنندگان از برنامه رز یعنی مدیریت استرس و آموزش انعطاف‌پذیری برای عملکرد بهینه (SMART-OP) استفاده کردند.

برنامه شامل انواع روش‌های راهنما مانند ارزیابی‌های ویدئویی از استراتژی‌های متعدد و برنامه زیستی بود که مصرف‌کننده با آن‌ها می‌توانست نفس کشیدن و ضربان قلبش را منظم کند.

رز می‌گوید ناسا در حال بازبینی یافته‌هاست و هنوز آن‌ها را در اختیار عموم قرار نداده است؛ اما او در مورد برنامه خوش‌بین است: شرکت‌کنندگان برنامه را بسیار مفید دانستند که این نشانه خوبی از کاربرد برنامه برای افراد است و چیزی که می‌تواند در آموزش‌ها یا مأموریت‌های آینده ترکیب شود.

رز می‌گوید: این افراد بیشتر کسانی بودند که از همان ابتدا تطبیق‌پذیری خوبی داشتند اما ما می‌توانیم ریسک مشکلات رفتاری را با آموزش دادن به افراد و آماده کردن آن‌ها برای مشکلات احتمالی کاهش دهیم.

تحقیقاتی مانند مارس 500 و HI-SEAS مهم هستند اما نمی‌توانند به تمام سوالات در مورد زندگی در فضا پاسخ دهند. اندازه‌های نمونه‌ها بسیار کم است؛ و دانشمندان می‌دانند که نتایج در محیط واقعی فضا به دست نیامده است.

بدون شک عامل مهم جاذبه تأثیرگذار خواهد بود. درحالی‌که سفر به مریخ همچنان عوامل تنش‌زا خود را دارد، احتمال می‌رود که باانگیزه و شگفتی پر شود.

برای افرادی که مدت‌هاست در رویای شناخت جهان‌های دیگر هستند، این مزایا باعث می‌شود که ریسک‌های احتمالی را فراموش کنند. جیمز می‌گوید: حقیقت این است که پا گذاشتن بر روی کره مریخ برای فضانوردان بسیار هیجان‌انگیز خواهد بود.