اهمیت مشاوره کودکان
درباره اهمیت مشاوره کودکان باید گفت کودکان در فرایند رشد خود دارای نیازهای مختلفی هستند. همچنین والدین نیز از فرزندان خود توقعات و انتظاراتی دارند که گاهی اوقات با ویژگی‌های رفتاری کودکان همخوانی ندارند. در چنین شرایطی، بهره‌گیری از چنین مشاوره‌ای می‌تواند نیازها و انتظارات کودکان و والدین آنها را برطرف نماید. از طرفی، بهره‌گیری از مشاوره تخصصی باعث می‌شود تا حد زیادی از بروز معضلات و مشکلات رفتاری آنان در آینده جلوگیری کرد.
مشاور یا روانشناس کودک چه کسی است؟
برای انجام مشاوره کودک، نیاز است که به فردی متخصص و باتجربه در زمینه رشد عاطفی و اجتماعی کودکان مراجعه شود که در اصطلاح به او مشاور یا روانشناس کودک گفته می‌شود. این گونه افراد دارای بینش و دانشی فوق‌العاده مهم و با ارزش هستند که آن را در مراکز علمی معتبر کسب کرده‌اند. همچنین این افراد از تخصص کافی در زمینه شناسایی، تشخیص و درمان مشکلات کودکان تبحر دارند.
هدف مشاوره کودک
۱: کمک به کودکان جهت هماهنگی و سازگاری با مشکلات خود.
۲: کمک به کودکان برای رسیدن به درک درستی از مشکلات خود.
۳: دادن مهارت‌های لازم به کودک برای مقابله با مشکلات خود.
مشاوران کودک چه کسانی هستند؟
مشاوران کودک متخصصان سلامت روان هستند که بینش ارزشمندی نسبت به رشد اجتماعی و هیجانی و سلامت روانی کودکان فراهم می‌کنند. مهم است بدانیم که خیلی از اوقات مشکلات در این حیطه برای نزدیکترین افراد به کودک قابل مشاهده نیستند و این زمانی است که مشاور کودک پا به عرصه می‌گذارد.
این افراد در دامنه گسترده‌ای از عارضه‌های سلامت روان، مشکلات سازگاری (طلاق، مدرسه جدید، قلدری، سوگ و …) و آشفتگی‌های روانشناختی دانش و تخصص دارند که به آنها اجازه می‌دهد این مسائل را به طور دقیق مشخص، شناسایی و ارزیابی کنند، تشخیص بگذارند و اقدامات درمانی را انجام دهند.
عملکرد مشاور کودک چگونه است؟
مشاور کودک خدمات زیادی به افراد آسیب‌پذیر ارائه می‌کنند. مهمتر از آن این متخصصان سلامت روان همه آنچه را که برای کمک به فرزند شما در برآورده کردن نیازش به حل مسائل و ادامه زندگی سازنده و سالم لازم دارد، در اختیار دارند. لازم است درک کنیم که کودکانی که از مشکلات سلامت روان و آشفتگی‌های روانشناختی رنج می‌برند ممکن است این نگرانی‌ها را با والدین خود مطرح نکنند.
دلیل این اتفاق این نیست که فرزندتان شما را دوست ندارد، در مقابل او به شما چیزی نمی‌گوید چون از اینکه ناامیدتان کند می‌ترسد. بنابراین هدف مشاور کودک یاری رساندن به کودکان برای تفسیر بهتر مسائلی که تجربه می‌کنند و یا ترومایی است که برایشان پیش آمده.
آنها این کار را به شیوه‌ای قابل فهم و قابل پردازش برای کودکان انجام می‌دهند. هنگامی که مسائل اجتماعی و هیجانی و آشفتگی‌های روانی کودکان نادیده‌گرفته شوند این مسائل تاثیر منفی خود را بر اشتیاق تحصیلی و نقاط عطف تحولی نشان خواهد داد.
مهمتر از آن، این موضوع می‌تواند سبب تاخیرات رشدی شود که تا بزرگسالی ادامه می‌یابند. با این حال در نظر داشته باشید که کودکان در همه سنین از نوپا و پیش‌دبستان تا نوجوانی و بلوغ می‌توانند از جلسات مشاوره بهره‌مند شوند.
در نهایت، این نوع از مشاوره به کودکان کمک می‌کند تا هیجانات خود را مدیریت کنند و بنابراین بتوانند زندگی سالم و طبیعی را بدون اثرات طولانی‌مدت ترس، سردرگمی، اضطراب یا تروما پیش ببرند. خبر خوب این است که شما به سادگی با مشاهده‌گر بودن، میتوانید نقش مهمی در سلامت روان فرزندتان ایفا کنید.
مشاوره کودک چه مسائلی را درمان می‌کنند؟
مشاوره کودک با انواع گوناگونی از مسائل سر و کار دارند. برای مثال، آنها کودکانی را که تروما یا حادثه‌ی غم‌انگیزی را تجربه کرده‌اند -مانند از دست دادن یکی از والدین، حیوان خانگی، یک شخص دوست داشتنی، خواهر و برادر، خانه و …- درمان می‌کنند.
آنها همچنین به درمان کودکانی که شاهد/یا تجربه‌کننده سوءرفتار یا قلدری بوده‌اند می‌پردازند. در اصل، مشاور کودک هرگونه مسئله‌ای را که سبب رنج هیجانی و اجتماعی او می‌شود و هر گونه عارضه سلامت روانی را که بر زندگی او اثر می‌گذارد، تحت درمان قرار می‌دهند. هدف این متخصصان کمک به کودکان است تا مشکلات خود را شناسایی کنند و به شیوه‌ای سالم با آنها مقابله نمایند.
تعدادی از مسائل رایج که مشاوران کودک با آنها سر و کار دارند، شامل موارد زیر است:
- طلاق
- سوگ و مرگ یک شخص دوست داشتنی، حیوان خانگی، از دست دادن خانه و …
- شاهد بودن یا تجربه‌ی تروما
- عارضه‌های سلامت روانی و آشفتگی‌های روانشناختی (مثلاً اضطراب و افسردگی)
- قلدری
- سوءرفتار جنسی، هیجانی و یا جسمی
- مسائل مربوط به نقل مکان (مثل تغییر مدرسه، خانه، خانواده و یا محل/ایالت)
- مصرف مواد یا اعتیاد خانواده
چگونه میتوانید متوجه شوید که فرزندتان نیاز به مشاوره دارد؟
ممکن است علائم و نشانه‌هایی برای شناسایی نیاز فرزندتان به مشاوره وجود داشته باشد. به عنوان مثال، اگر فرزندتان رفتارهایی ناهماهنگ با معمول خود از خود نشان دهد، مثلاً اگر بی‌دلیل خشمگین یا ناراحت شود، این ممکن است نشانه‌ای باشد که نیاز به مشاوره دارد. همچنین، تجربه فرزندتان از تروماهای قابل توجهی مانند سوء رفتار، از دست دادن عزیزان یا حیوانات خانگی، طلاق و بیماری‌های مزمن نیز می‌تواند نشان دهنده نیاز به مشاوره باشد.
علاوه بر این، برخی علائم معمول مشکلات روانی کودکان می‌تواند شامل پرخاشگری بدون دلیل، بی‌اختیاری در ادرارکردن، مشکل در تطبیق با موقعیت‌های اجتماعی، کابوس‌های مکرر و اضطراب مداوم باشد. اگر فرزندتان اینگونه علائم را نشان دهد، احتمالاً به مشاوره نیاز دارد.
اهداف مشاوره کودکان
اهداف مشاوره کودکان بسته به مسائل مختلف متفاوت است، اما عموماً بر توسعه و بهبود روانی و روانشناختی آنها تمرکز دارد. این اهداف شامل یادگیری ابزارها و روش‌های مقابله با چالش‌ها و مواجهه با احساسات مختلف است.
مدیریت اضطراب
یکی از مزایای اصلی مشاوره کودکان، آموزش به آنها است که چگونه با اضطراب و تنش‌های هیجانی خود مقابله کنند. آنها یاد می‌گیرند که از تمرینات تنفسی و فنون آرام‌بخشی استفاده کنند و به شیوه‌های سالم‌تری با اضطراب برخورد کنند.
مدیریت تروما
بعضی از کودکان با تجربه تروماهای آزارنده مواجه می‌شوند که می‌تواند تاثیرات منفی و دلخراشی بر روی روحیت آنها داشته باشد. مشاوره کودکان به آنها کمک می‌کند تا با احساسات و ترس‌های خود برخورد کنند و راه‌حل‌هایی برای مدیریت این تجربه‌ها پیدا کنند.
طلاق
جدا شدن والدین می‌تواند برای کودکان بسیار دردناک باشد. در واقع، بسیار رایج است که کودکان خود را در جدایی والدین مقصر بدانند. همچنین معمولاً کودکان فکر می‌کنند که چون آنها باعث پایان ازدواج پدر و مادر شده‌اند، پس دوست داشتنی نیستند. پس از آن با پیامد ناگوار طلاق مواجه می‌شوند: مسائل مربوط به حضانت کودک. گاهی اوقات توافقات تعویض مراقبت، دوستانه است اما گاهی نیز پرتنش می‌شود؛ یک نبرد حضانت میان والدین.
اجبار به انتخاب یکی از والدین می‌تواند سبب بروز احساسات ناراحتی، اضطراب و گناه در کودک شود؛ مخصوصاً زمانی که او باید انتخاب کند می‌خواهد بقیه زندگی‌اش را با کدام یک بگذراند. علاوه بر این، کودکانی که انتخاب‌اشان با والدین یا خواهر و برادرهایشان همسو نیست اغلب غمگین، سردرگم، پریشان و درمانده می‌شوند.
خبر خوب این جاست که مشاوران کودک می‌توانند به کودکانی که والدینشان جدا شده‌اند یا به زودی جدا خواهند شد آموزش دهند که چطور با احساسات متضاد و گیج‌کننده خود کنار بیایند. آنها این کار را با ارائه طیف وسیعی از فنون انجام می‌دهند، از جمله: تنفس عمیق، هنر یا موسیقی‌درمانی، خودگویی مثبت، یادداشت نوشتن روزانه، ورزش کردن و صحبت کردن با یک دوست یا خویشاوند قابل اعتماد درباره احساسات و افکار خود.
سوگ
از دست دادن یک فرد عزیز، حیوان خانگی، دوست، خانه، مدرسه و حتی سلامتی می‌تواند به تجربه میزان قابل توجهی از علائم سود منجر شود. هرچند این فقدان‌ها می‌توانند برای بزرگسالان ناراحت‌کننده باشند، باید بدانید که میزان این ناراحتی برای یک کودک ده برابر بالاتر است؛ زیرا کودک به سطحی از بلوغ، تجربیات زندگی و مکانیسم‌های مقابله‌ای که یک بزرگسال دارد مجهز نیست.
در واقع برای کودکانی که در حال تجربه فرآیند سوگ هستند بسیار دشوار است که راهی برای درک و پذیرش مسئله پیدا کنند. در حقیقت آنها درگیر احساسات سردرگم کننده، متعارض و پرنوسانی مانند بی‌حسی، انکار، کمبود، غم، ناامیدی، افسردگی، اضطراب و خشم/عصبانیت می‌شوند.
آنها دلشان برای شخص، حیوان خانگی، مکان یا چیز از دست رفته‌ای که خیلی دوست داشته‌اند تنگ می‌شود و نمی‌دانند چگونه می‌توانند از این درد بزرگ نجات پیدا کنند. این کودکان ممکن است دچار الگوهای رفتاری غیرمنطقی شوند؛ مثلاً آرزو کنند که کاش بمیرند و نزد فرد از دست رفته برگردند، یا فکر کنند افراد دیگری که دوستشان دارند هم آنها را ترک خواهند کرد.
انواع مشاوره کودکان
مشاوره کودکان به انواع مختلفی تقسیم می‌شود: از جمله مشاوره رفتاری شناختی، مشاوره رفتاری شناختی تمرکز بر تروما و روش‌های جایگزین.
مشاوره رفتاری شناختی (CBT)
هدف اصلی این نوع مشاوره، کمک به کودکان برای تغییر الگوهای منفی فکری و رفتاری خود است. در اینجا، کودکان آموزش می‌بینند که چگونه افکار منفی خود را به افکار مثبت تر تبدیل کنند و به دنبال راه‌های سالم‌تری برای مواجهه با مشکلات و دنیای اطرافشان بگردند.
به طور خاص، CBT کودکان را به چالش می‌کشاند تا سیستم فکری خود را مورد ارزیابی قرار دهند و به دیدگاه‌های واقع‌بینانه و مثبت تری دست یابند. بنابراین، CBT ابزارهایی را برای کودکان فراهم می‌کند که به طور موثر با چالش‌ها و موقعیت‌های استرس‌زا برخورد کنند.
مشاوره رفتاری شناختی متمرکز بر تروما (TF-CBT)
هدف این نوع مشاوره، کمک به کودکان برای پرهیز از اثرات ناشی از تروما است. مشاوران TF-CBT مشابه CBT، به کودکان آموزش می‌دهند که چگونه به طور واقع‌بینانه و بدون احساس گناه به تروما نگاه کنند. همچنین، به کودکان تکنیک‌هایی آموزش می‌دهند تا در مواجهه با خاطرات ناشی از تروما، از آنها استفاده کنند و به کنترل وادارایی بیشتری بر خاطرات خود دست یابند. در نتیجه، TF-CBT می‌تواند به فرزندان شما در مواجهه با خاطرات تروماتیک کمک کند.
مشاوره‌های جایگزین
کودکانی که با مشکلات سلامت روان یا آشفتگی‌های روانی مواجه هستند، ممکن است از روش‌های جایگزین مانند موسیقی‌درمانی، هنردرمانی، ورزش، ورزش‌درمانی، حرکت‌درمانی، روان‌درمانی با استفاده از اسب‌ها، ذهن‌آگاهی، یا آب‌درمانی بهره ببرند.
همچنین شما میتوانید از مشاوران رابینیا به صورت آنلاین وقت مشاوره دریافت نمایید.