مشاوره بیش فعالی کودکان
اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) یک بیماری مزمن است که معمولاً بر روی کودکان تأثیر می‌گذارد، اما ممکن است تا سن بزرگی ادامه یابد. کودکان مبتلا به ADHD ممکن است با مشکلاتی مانند عدم توانایی در حفظ توجه، بیش‌فعالی، رفتار تکانشی، کاهش اعتماد به نفس و عملکرد ضعیف در محیط تحصیلی روبرو شوند. این کودکان از مشاوره‌هایی که توسط روانپزشکان، روانشناسان، مشاوران اجتماعی یا دیگر متخصصان بهداشت روان ارائه می‌شود، بهره می‌برند.
مشاوره کودکان با اختلال بیش‌فعالی چیست؟
اهمیت سن کودک شما در اینجا مهم نیست؛ متخصص ها معتقدند که مشاوره اولین قدم برای مدیریت علائم ADHD است. این نوع مشاوره معمولاً بر روی رفتارها تمرکز دارد و نه بر روی احساسات. به طور دقیق‌تر، کودکان را آموزش می‌دهد که چگونه انرژی منفی و مخرب را به افکار و رفتارهای مثبت تبدیل کنند. این نوع مشاوره تأثیری بر روی علائم واقعی ADHD ندارد و عملکرد مغز کودک را تغییر نمی‌دهد؛
بلکه مهارت‌هایی را به او یاد می‌دهد که او را در مدرسه، خانه و جامعه موفق‌تر کند.به طور کلی، پزشکان هر زمان که تشخیص ADHD را در کودک می‌گذارند، مشاوره را توصیه می‌کنند. اگر کودک شما در دوران پیش‌دبستانی (حدود چهار یا پنج سالگی) باشد، معمولاً مشاوره تنها راه‌کار توصیه شده است. تحقیقات نشان داده‌اند که مشاوره برای کودکان پیش‌دبستانی نیز موثر است.
در صورت عدم بهبود یا وجود علائم شدید، پزشک ممکن است دارویی را تجویز کند. آکادمی اطفال آمریکا (AAP) توصیه می‌کند که برای کودکان شش سال به بالا، رفتاردرمانی همراه با دارو مورد استفاده قرار گیرد.بعضی از مشاوران از بازی‌درمانی برای برقراری ارتباط با کودکان استفاده می‌کنند، اما تحقیقات تاثیر مثبت آن را بر ADHD در این کودکان نشان نداده است.
اهداف مشاوره کودکان بیش‌فعال چیست؟
کودکان با ADHD معمولاً مشکلاتی مانند بی‌قراری و عدم توانایی در تمرکز دارند که ممکن است باعث اختلال در عملکرد آنها در خانه و مدرسه شود. مشاور به آنها مهارت‌هایی می‌آموزد که به آنها کمک می‌کند:
- رفتارهای مناسب‌تری را انجام دهند
- رفتارهای مخرب را کاهش دهند
- احساسات خود را به شیوه‌ای سازنده بیان کنند
مشاوره کودکان بیش فعال چگونه است؟
حال که معنای مشاوره کودکان بیش‌فعال را می‌دانید، نحوه انجام آن را باید بشناسید. مشاوره و آموزش والدین تنها راهکاری است که تخصصی‌ها برای کودکان پیش‌دبستانی با ADHD توصیه می‌کنند. والدین معمولاً حداقل هشت جلسه با مشاور صحبت می‌کنند تا راه‌حل‌های مورد نیاز را فراگیرند. آموزش مدیریت استرس هم می‌تواند برای والدین مفید باشد تا از ناامیدی ناشی از مشاهده علائم ADHD در فرزندشان پیشگیری کنند و آرامش خود را حفظ کنند.
در جلسه اول مشاوره باید با مشاور درباره اهداف و رفتارهای چالش‌برانگیز کودک صحبت شود. این کمک می‌کند تا مشاور یک برنامه مناسب برای بهبود رفتارهای کودک طراحی کند که شامل تنظیم سیستم پاداش و تنبیه در خانه است. در این روش، کودک برای انجام وظایف خود پاداش می‌گیرد و به او تحسین و تشویق می‌شود؛ در حالی‌که وقتی کاری را انجام نمی‌دهد، این پاداش‌ها از دست می‌رود.
هدف از ایجاد سیستم پاداش و تنبیه، تشویق رفتارهای مثبت است. هفتگی با مشاور ملاقات خواهید کرد تا درباره پیشرفت کودک خود صحبت کنید و راه‌حل‌های مناسبی برای مسائلتان پیدا کنید. کودک شما هم معمولاً یک بار در هفته با مشاور ملاقات می‌کند تا مهارت‌های لازم برای انجام وظایف خود را فراگیرد. او در طول جلسات یاد می‌گیرد که چگونه رفتارهای مثبت را تقویت کند و احساسات خود را کنترل کند.
اگر مشاوره موثر باشد، رفتارهای مثبت کودک افزایش می‌یابد و عملکرد او در مدرسه بهبود می‌یابد. اگر فکر می‌کنید فرزندتان پیشرفت نمی‌کند و نمی‌تواند با انجام وظایف خود پاداش کسب کند، با یک مشاور صحبت کنید. ممکن است نیاز به تغییر در سیستم درمان باشد.
برای خواندن مقاله بیش فعالی یا نقص توجه (ADHD) در مجله رابینیا کلیک کنید.
سوالات اساسی مشاوره کودکان بیش فعال
برای آماده شدن برای جلسه مشاوره اول
- یک لیست از نشانه‌ها و مشکلاتی که فرزندتان در خانه یا مدرسه دارد، تهیه کنید.
- اطلاعات شخصی مهم مثل عوامل استرس‌زا یا تغییراتی که اخیراً در زندگی فرزندتان رخ داده، بنویسید.
- نتایج هر نوع ارزیابی قبلی که انجام شده است و کارنامه مدرسه فرزندتان را همراه داشته باشید.
- سوالاتی که می‌خواهید از مشاور بپرسید را یادداشت کنید.
ممکن است قبل از شروع جلسه مشاوره، متخصص سلامت روان از شما در مورد وضعیت فرزندتان سوال بپرسد. این سوالات معمولاً شامل موارد زیر هستند:
- اولین باری که مشکلات رفتاری فرزندتان را توجه کردید چه زمانی بود؟
- آیا رفتارهای نگران‌کننده همیشه رخ می‌دهند یا فقط در شرایط خاصی مشاهده می‌شوند؟
- چقدر شدت مشکلات فرزند شما در خانه و مدرسه است؟
- به نظر شما چه چیزی باعث بدتر شدن رفتار فرزندتان می‌شود؟
- فکر می‌کنید چه چیزی می‌تواند به بهبود رفتار فرزندتان کمک کند؟
- آیا فرزند شما مصرف کافئین دارد؟ اگر بله، چقدر؟
- الگوی و ساعت خواب کودک شما چگونه است؟
- عملکرد تحصیلی فرزندتان در گذشته و در حال حاضر چگونه است؟
- آیا فرزند شما در خانه مطالعه می‌کند؟ آیا مشکلی دارد؟
- چه اقداماتی در زمینه انضباط در خانه انجام دادید؟ کدام اقدامات موثر بوده‌اند؟
- روال روزانه خانواده و اعضای آن را توضیح دهید.
- درباره روابط اجتماعی فرزندتان در خانه و مدرسه صحبت کنید.
متخصص سلامت روان ممکن است بر اساس پاسخ‌های شما و نیازهای فرزندتان سوالات دیگری داشته باشد. پیش‌بینی این سوالات به شما کمک می‌کند که از زمان ملاقات خود با مشاور بهترین استفاده را ببرید.
با توجه به شیوع بیش فعالی در کودکان
اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) تا 12 درصد از کودکان مدرسه‌ای را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نکته جالب این است که این اختلال در پسران بیشتر دیده می‌شود. ADHD ممکن است تا بزرگسالی ادامه داشته باشد و تخمین زده می‌شود که در حدود 3 تا 4 درصد از بزرگسالان تحت تأثیر آن قرار می‌گیرند.
روابط فردی در مشاوره کودکان بیش فعال
مشکلات در ادغام در محیط‌های اجتماعی، تحصیلی یا حتی در محیط کار، الگویی است که در افرادی با سابقه ADHD مشاهده می‌شود. در دوران کودکی، فرد مبتلا به ADHD ممکن است مشکلات تحصیلی و اجتماعی داشته باشد زیرا این وضعیت بر تمرکز فرد تأثیر می‌گذارد.
به علت عدم توانایی در سازماندهی کارهای خود یا توجه به مطالعه، ممکن است سعی کنند دیگر کودکان را از کلاس پرت کنند.افراد مبتلا به ADHD به محرک‌های حسی مانند صدا، لمس و نشانه‌های بصری حساس هستند. تحریک آنها به عوامل محرک خارجی با سرعت انجام می‌شود، تا حدی که می‌تواند به تغییر رفتار و افزایش خشونت منجر شود.
عوامل بروز بیش فعالی
بیش فعالی در کودکان ممکن است عوامل متنوعی داشته باشد. در اینجا چندین عامل برای بروز بیش فعالی در کودکان آورده شده است.
عوامل بیولوژیکی
به طور خاص، عدم تعادل عصبی در مغز مسئول علائمی است که توسط فرد مبتلا به ADHD نشان داده می‌شود. در مغز، مواد شیمیایی به نام انتقال‌دهنده‌های عصبی در ارسال پیام‌ها در سراسر بدن کمک می‌کنند. مطالعات نشان می‌دهند که برخی از این انتقال‌دهنده‌ها در افراد مبتلا به بیش فعالی کمبود دارند یا مقدار کمی دارند. با این حال، علت دقیق آن هنوز مشخص نیست.
عوامل ژنتیکی
در بسیاری از موارد، ADHD به طور قابل توجهی به ژنتیک مربوط می‌شود. به عنوان مثال، کودکان بیش فعال چهار برابر بیشتر احتمال دارند که اعضای نزدیک خانواده‌شان را با شرایط پزشکی مشابه داشته باشند. همچنین در دوقلوهای یکسان، این اختلال بسیار شایع‌تر است. این نکته جالب است که چندین ژن مرتبط با ADHD شناسایی شده است.
مشکلات دوران بارداری یا پس از تولد
در دوران بارداری یا پس از تولد، عوامل مختلفی ممکن است باعث آسیب به مغز شود و عملکرد آن را تغییر دهند. به عنوان مثال، قرار گرفتن نوزاد در دوران بارداری در معرض اشعه، الکل و دیگر عوامل می‌تواند به بروز این بیماری منجر شود. همچنین، ایجاد برخی بیماری‌های عفونی مانند مننژیت یا انسفالیت پس از تولد می‌تواند بر روی ارسال سیگنال‌های مغز و علائم مرتبط با ADHD تأثیر بگذارد.
محیط
قرار گرفتن در معرض سموم محیطی می‌تواند با بروز بیش فعالی در کودکان مرتبط باشد، به عنوان مثال قرار گرفتن در معرض سرب.
علائم و نشانه‌های بیش‌فعالی در کودکان
در مشاوره کودکان بیش‌فعال، به شما توضیح می‌دهیم که مشکل نقص توجه به عنوان یک اختلال شناخته می‌شود، به ویژه زمانی که باعث مشکلاتی در رشد و توسعه کودک می‌شود. علائم بیش‌فعالی معمولاً در سن ۱۲ سالگی ظاهر می‌شوند.این اختلال به دو محیط اصلی زندگی کودک تأثیر می‌گذارد: محیط مدرسه و محیط خانواده و اجتماع.
غالباً شکایت‌ها از علائم اختلال نقص توجه-بیش‌فعالی ابتدا توسط معلمان، مراقبین و والدین مطرح می‌شود. این علائم به دو دسته بزرگ تقسیم می‌شوند: بی‌توجهی و بیش‌فعالی-تکانشی.
۱. علائم بی‌توجهی:
- عدم توجه به جزئیات
- کمبود توجه در انجام کارها
- نپذیرفتن دستورات یا عدم اجرای وظایف
- مشکل در سازماندهی وظایف
- اجتناب از کارهایی که نیاز به تمرکز ذهنی دارند
- منحرف شدن آسان
- فراموشی متداول
۲. علائم بیش‌فعالی-تکانشی:
- بی‌قراری یا تکان خوردن مداوم
- مشکل در نشستن آرام
- دویدن مداوم
- مشکل در بازی آرام
- صحبت بیش از حد
- پاسخ‌های ناقص به سوالات
- مشکل در انتظار نوبت
- قطع کردن حرف دیگران
چه چیزهایی علائم اختلال نقص توجه-بیش‌فعالی را در کودکان بیش‌فعال مزمن می‌کند؟
عدم تطابق توانایی کودک با سطح سنی‌اش:
مغز همه افراد به یک شکل رشد نمی‌کند، بنابراین توانایی‌های یک کودک ممکن است با سن و سالش هماهنگ نباشد.
مواجهه با چالش‌های جدید بدون حمایت کافی
چالش‌های پیچیده‌تر و جدیدتر معمولاً در مدرسه پیش می‌آید و برای کودکان با این اختلال می‌تواند مشکل‌ساز باشد.
مواجهه با مجازات ناشی از عمل‌هایی که کودک نمی‌تواند کنترل کند
معمولاً کودکان با این اختلال می‌توانند هدف مجازات و انتقاد را تجربه کنند، که ممکن است احساسات منفی را برایشان به همراه داشته باشد.
مشکلات اضافی در تفکر، احساسات و رفتار
افراد مبتلا به این اختلال ممکن است با اختلالات دیگری مانند افسردگی یا اضطراب نیز روبرو شوند.
استرس
عوامل مختلفی می‌توانند باعث ایجاد استرس اضافی در زندگی آنان شود، که ممکن است تأثیرات منفی بر علایم بیش‌فعالی داشته باشد.
همبودی با بیماری‌های دیگر
افراد مبتلا به اختلال بیش‌فعالی معمولاً در معرض خطر اختلالات روانی دیگری هستند.
برای برخی از کودکان، علائم ممکن است با بزرگ شدن کم‌تر شود، اما برای بسیاری از آنها تا بزرگسالی ادامه خواهد داشت. بزرگسالان ممکن است علائم کمی متفاوت داشته باشند، اما به احتمال زیاد با مشکلات توجه و تکانش‌های بیش‌فعالی مواجه باشند.
تشخیص اختلال ADHD چگونه امکان پذیر است؟
ADHD بر اساس ترکیبی از علائم ذکر شده در بالا تشخیص داده می‌شود. این علائم باید حداقل در دو زمینه اصلی زندگی فرد مانند مدرسه، خانه یا محیط دیگر به طور جدی تداخل داشته باشد. همچنین، کودک بیش‌فعال باید حداقل به مدت 6 ماه این علائم را به طور مداوم نشان دهد.
همچنین باید بر عملکرد اجتماعی، تحصیلی یا شغلی تأثیر منفی بگذارد.هیچ آزمایش خون خاص، اسکن یا آزمایش الکترونیکی فعالیت مغز وجود ندارد که به ویژه در تشخیص کمک کننده باشد. پزشک تعیین می‌کند که آیا مشکلات رفتاری مرتبط با این بیماری یک مشکل مداوم است که نیاز به درمان دارد یا خیر.این کار باید با مصاحبه با شخص، والدین و معلمان انجام شود. در اغلب اوقات ممکن است به استفاده از پرسشنامه و مقیاس رتبه‌بندی، نیاز باشد.
معیارهای تشخیص کودک بیش‌فعال
در مشاوره کودک بیش‌فعال به شما آموزش می‌دهیم که برای تشخیص، باید حداقل 6 مورد از علائم بی‌توجهی یا بیش‌فعالی-تکانشی وجود داشته باشد:
- علائم باید بیش‌از 6 ماه وجود داشته باشد.
- حداقل برخی علائم باید قبل از سن 12 سالگی ظاهر شوند.
- علائم باید حداقل در 2 موقعیت مانند خانه و مدرسه وجود داشته باشد.
- علائم باید با عملکرد در محل کار، خانه یا مدرسه تداخل داشته باشد.
- برای برخی افراد، ADHD ممکن است تا زمانی که نوجوانان بزرگتر یا بزرگسال هستند، تشخیص داده نشود.
- افراد 17 سال به بالا ممکن است علائم کمتری داشته باشند و بنابراین برای تشخیص نیاز به حداقل 5 تا 6 نشانه بی‌توجهی یا بیش‌فعالی-تکانشگری دارند.
درمان بیش‌فعالی کودک
درمان کودک بیش‌فعال مهم است. ADHD درمان نشده می‌تواند بر روابط، مشاغل و عملکرد مدرسه تأثیر جدی بگذارد. والدین دارای کودکانی که دارای ADHD هستند نباید احساس کنند که در صورتی که فرزندشان در مدرسه دچار مشکل شده است کار اشتباهی انجام داده اند.
افراد مبتلا به ADHD مانند دیگران باهوش و توانمند هستند و می‌توانند با دریافت کمک مناسب، زندگی شاد و موفقی داشته باشند.درمان ADHD می‌تواند شامل دارو، درمان‌های رفتاری، تغییرات در مدرسه یا خانه یا ترکیبی از این موارد باشد.
1- درمان دارویی کودک بیش‌فعال
تعدادی دارو برای ADHD وجود دارد. این داروها برای درمان علائم اصلی ADHD مانند بیش‌فعالی، تکانشگری و بی‌توجهی بسیار مفید هستند. محرک هایی مانند متیل‌فنیدات، لیسدکس آمفتامین، نمک‌های مخلوط آمفتامین یا دکستروآمفتامین مناطقی از مغز را تحریک می‌کند که تولید کننده انتقال‌دهنده‌های عصبی کافی برای تولید مواد شیمیایی مورد نیاز نیستند.
داروی دیگری که برای درمان اختلال بیش‌فعالی بسیار مفید و کاربردی است، اتومکتستین نام دارد که به افزایش سطح یک انتقال‌دهنده عصبی به نام نوراپی‌نفرین در مغز کمک می‌کند. توجه داشته باشید که همه داروها ممکن است عوارض جانبی داشته باشند. بهتر است مزایا و خطرات یک دارو را با پزشک معالج خود در میان بگذارید.برخی از والدین نسبت به این داروها احتیاط می‌کنند.
مصرف داروهای تجویز شده، چه کوتاه‌مدت و چه بلندمدت، ممکن است به کودکان در حفظ سطح بالایی از عملکرد کمک کند که ممکن است بدون دارو امکان پذیر نباشد. برخی از کودکان، به ویژه آنهایی که مشکلات یا اختلالات همزمان دارند، ممکن است به انواع دیگری از داروها نیاز داشته باشند.
2- درمان‌های غیر دارویی کودک بیش‌فعال
درمان‌های غیر دارویی مانند رفتار درمانی، مشاوره و آموزش برای والدین و معلمان نیز ممکن است مورد استفاده قرار گیرد. آموزش والدین در مورد روش‌های موثر در مدیریت رفتار کودک، روش‌های اصلاح رفتار در کلاس درس و مداخلات تحصیلی مانند موقعیت آموزشی ویژه، همگی نتایج امیدوار کننده ای را نشان داده است. درمان‌های رفتاری به ویژه برای بهبود تعاملات و رفتار اجتماعی مفید هستند.
برای کاهش احتمال اختلال نقص توجه-بیش‌فعالی، توصیه می‌شود:
در دوران بارداری، از مصرف هر چیزی که ممکن است به رشد جنین آسیب برساند، پرهیز کنید. به عنوان مثال، اجتناب از مصرف الکل و سیگار ضروری است.اطمینان حاصل کنید که کودک شما از آلودگی‌ها و مواد سمی محافظت شود، از جمله دود سیگار و مواد حاوی سرب.
هرچند تاثیر محدودیت زمانی استفاده از صفحه نمایش بر کودکان هنوز ثابت نشده است، اما در پنج سال اول زندگی، مناسب است که از بیش‌اندازه تماشای تلویزیون و بازی‌های ویدئویی پرهیز کنند.
همچنین شما میتوانید از مشاوران رابینیا به صورت آنلاین وقت مشاوره دریافت نمایید.