مشاوره کودک عصبی و نحوه رفتار با آن
مشاوره برای کودکان عصبی
مشاوره برای کودکان عصبی به معنای ارائه خدمات مشاوره و پشتیبانی به کودکانی است که با مشکلات عصبی، اضطراب، استرس یا اختلالات رفتاری دست و پنجه نرم می‌کنند. هدف این نوع مشاوره، کمک به کودکان در مواجهه با چالش‌ها، بهبود مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی، مدیریت احساسات و استرس، بهبود عملکرد تحصیلی و رفتاری، افزایش اعتماد به نفس و تقویت روابط خانوادگی است.
مشاوره برای کودکان عصبی می‌تواند شامل جلسات فردی یا گروهی با بهترین روانشناس یا مشاور تحصیلی، استفاده از تکنیک‌های متنوعی مانند بازی‌های درمانی، مدیتیشن، تمرینات تنفسی، و روش‌های مدیریت استرس و اضطراب باشد.مهمترین هدف این نوع مشاوره، ایجاد محیطی حمایتی و امن برای کودکان عصبی است تا بر آن‌ها کمک شود که بهترین عملکرد خود را در مواجهه با چالش‌های روزمره و تقویت مهارت‌های ضروری برای رشد و توسعه شخصی خود، ایجاد کنند.
مشاوره برای کودکان عصبی چگونه است؟
مشاوره برای کودکان عصبی می‌تواند به شکل‌های مختلفی ارائه شود. در ادامه چند روش رایج مشاوره برای کودکان عصبی ذکر شده است:
جلسات فردی: کودک با یک مشاور روانشناس یا تحصیلی برای بررسی مشکلات و چالش‌هایش دیدار می‌کند. این جلسات ممکن است به صورت گفتگوی آزاد یا با استفاده از فعالیت‌های درمانی، بازی‌های درمانی و تمرینات متنوع انجام شود.
جلسات گروهی: در این روش، چند کودک با مشکلات مشابه با یکدیگر گرد هم می‌آیند تا با همکاری مشاور به حل مشکلات و یادگیری مهارت‌های جدید بپردازند.
مداخله و پشتیبانی خانواده: مشاوره می‌تواند شامل مشارکت والدین در جلسات مشاوره باشد تا آن‌ها را در درک و پشتیبانی از کودک‌های خود کمک کند.
استفاده از تکنیک‌های توانمندسازی و مداخله: از جمله تکنیک‌های مداخله معمول برای کودکان عصبی می‌توان به روش‌های مدیریت خشم و اضطراب، مدیتیشن، تمرینات تنفسی، و تکنیک‌های درمانی مثل درمان شناختی رفتاری، اشاره کرد.
مهمترین نکته این است که مشاور باید شنونده فعالی باشد و به کودک احترام بگذارد تا او احساس شود که مورد توجه و حمایت قرار گرفته است.
نحوه برخورد با کودک عصبی چگونه است؟
برخورد صحیح با یک کودک پرخاشگر بسیار مهم است تا به او کمک کند مهارت‌های مدیریت خشم و احساسات منفی خود را یاد بگیرد. در زیر چند راهکار برخورد با کودک پرخاشگر ذکر شده است:
- ابتدا به کودک زمان و فضا بدهید تا احساسات و انگیزه‌های خود را بیان کند. گفتگوی باز با کودک می‌تواند به فهم بهتر دلایل خشم و پرخاشگری او کمک کند.
- هنگامی که کودک در حالت عصبانیت است، ابتدا به او بیاموزید که نفس عمیق بکشد و خود را آرام کند. این کمک می‌کند کودک قبل از اینکه واکنش احساسی نادرستی نشان دهد، خود را کنترل کند.
- کمک کنید تا کودک علت عصبانیت اش را تحلیل کند و به فهم بهتری از احساساتش برسد. آموزش به کودک که چگونه احساسات خود را شناخته و بیان کند، می‌تواند او را در مدیریت خشم و احساساتش بیشتر کمک کند.
- بیان کنید که به او احترام می‌گذارید و حمایتش می‌کنید، اما این به این معنی نیست که به تمام خواسته‌ها و نیازهایش پاسخ دهید. مهارت‌های مدیریت خشم را به کودک یاد دهید تا بهتر با احساساتش کنار بیاید.
- استفاده از مدیریت پاداش برای تشویق کودک به رفتارهای مثبت و استفاده از مجازات منطقی و مناسب برای تنبیه رفتارهای ناپسند می‌تواند به کودک کمک کند تا خود را کنترل کند.
تشخیص و شناسایی اختلالات عصبی در کودکان
اختلالات اضطراب در کودکان می‌تواند به شکل‌های مختلفی ظاهر شود. این اختلالات شامل اضطراب فراگیر، وسواس فکری-اجباری، اختلال پانیک، اختلال اضطراب اجتماعی و اختلال استرس پس از ضربه می‌شوند. روانشناسان می‌توانند با استفاده از ابزارهای تشخیصی مانند مصاحبه‌های ساختار یافته و مقیاس‌های ارزیابی، نوع اختلال اضطرابی در کودکان را مشخص کنند.
دلایل بروز عصبانیت در کودکان
۱- افزایش سطح تحریک: برخی از کودکان به سرعت به تحریکات بیش از حد واکنش نشان می‌دهند. تحریکاتی مانند نورهای روشن، صداهای بلند، بوی قوی و یا حتی هوا و دمای محیط می‌تواند عاملی برای بروز عصبانیت در کودکان باشد.
۲- ناتوانی در بیان احساسات: برخی از کودکان نمی‌توانند به درستی احساساتشان را بیان کنند یا در بیان احساس خود روش خاص و متفاوتی نسبت به دیگر کودکان دارند که خانواده‌ها باید بتوانند این خلقیات را شناسایی کنند و بهترین پاسخ را ارائه بدهند.
۳- افزایش تنش: تنش و فشار بیش از حد از جانب خانواده برای فعالیت‌های درسی یا ورزشی یا دیگر مسائل مرتبط به زندگی ممکن است در قالب عصبانیت در بزرگسالی بروز نماید. وجود تعادل در تمام فعالیت‌های کودکان به صورت استاندارد مهمترین نکته است و نباید برخی موارد را محدود یا برخی موارد را بیش از حد تاکید نمود.
در نتیجه، بروز عصبانیت در کودکان می‌تواند به مشکلاتی مانند محدودیت در روابط اجتماعی، کاهش اعتماد به نفس و اختلال در توجه و یادگیری منجر شود.
چگونه کودکان عصبی را درمان کنیم؟
روان درمانی شناختی-رفتاری (CBT)
روان درمانی شناختی-رفتاری، یا به اختصار CBT، یک روش درمانی مؤثر برای اختلالات اضطراب در کودکان است. CBT به اینگونه عمل می‌کند که افکار خاصی منجر به احساسات و رفتارهای خاص می‌شوند. در این روش، روان درمانگر به کودک کمک می‌کند تا افکار منفی و نگران‌کننده خود را شناسایی، چالش برانگیز کند و با افکار مثبت‌تری جایگزین کند.
مدیریت استرس و تکنیک‌های آرامش‌بخش
تکنیک‌هایی مانند تمرینات تنفس عمیق، آرامش‌بخشی مبتنی بر ذهن آگاهی و یوگا می‌توانند به کودکان کمک کنند تا با استرس و اضطراب خود مواجه شوند و آن‌ها را کنترل کنند.
دارو درمانی
در برخی موارد، داروهایی مانند انواع مختلف از آنتی‌دپرسان‌ها و بتابلاکرها ممکن است مؤثر باشند. اما این داروها باید توسط یک روانپزشک کودک و نوجوان تجویز شود و تنها در مواردی که سایر روش‌های درمانی کافی نبودند، استفاده شوند.
خانواده درمانی
خانواده یک عامل مهم در درمان اضطراب کودکان است. خانواده درمانی می‌تواند کمک کند تا اعضای خانواده راه‌های موثرتری برای پشتیبانی از کودک عصبی خود یاد بگیرند. این می‌تواند شامل تکنیک‌هایی برای مدیریت استرس خانوادگی، افزایش توانایی‌های حل مسئله و تقویت روابط مثبت در خانواده باشد.
برنامه ریزی مدرسه
برخی از کودکان با اضطراب ممکن است در مدرسه با چالش‌هایی روبرو شوند. این می‌تواند شامل مشکلات در یادگیری، رفتار و ارتباطات اجتماعی باشد. برنامه‌های آموزشی فردی می‌توانند کمک کنند تا این چالش‌ها را مدیریت کنند.
۱۳ راه برای مدیریت عصبانیت کودکان
برخی کودکان بیشتر از دیگران به عصبانیت مبتلا می‌شوند و این احساسات ناخوشایندشان را به خانواده‌شان منتقل می‌کنند. برای رفع چالش‌های این عصبانیت، روش‌هایی وجود دارد که می‌توانند به کودک شما کمک کنند. در ادامه، ۱۳ نکته برای مدیریت عصبانیت کودکان را بررسی خواهیم کرد:
تشخیص دقیق: اگر فکر می‌کنید کودک شما ممکن است با مشکلاتی در مقابله با عصبانیت مواجه باشد، اولین قدم باید مراجعه به یک روانشناس کودکان یا روانپزشک باشد. این تخصص‌ها می‌توانند تشخیص دقیقی ارائه دهند و برنامه‌های درمانی مناسبی را پیشنهاد کنند.
آموزش روش‌های مقابله: آموزش روش‌های اصولی برای مقابله با استرس و عصبانیت به کودکان 3 تا 10 سال می‌تواند بسیار مفید باشد. این روش‌ها شامل تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق، یوگا، مدیتیشن و هیپنوتیزم است.
تحریک‌های فیزیکی: استفاده از تحریک‌های فیزیکی مانند فشار خفیف یا گرمای ملایم می‌تواند به کودکان کمک کند تا با عصبانیت خود مقابله کنند.
حمایت اجتماعی: داشتن حمایت از سوی خانواده و دوستان می‌تواند به کودکان کمک کند تا بهتر با عصبانیت خود مقابله کنند.
ورزش و فعالیت بدنی: ورزش روزانه می‌تواند به عنوان یک راهکار درمانی برای عصبانیت و استرس باشد. ثبت نام کودکان در باشگاه‌های ورزشی می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا انرژی خود را تخلیه کنند.
خلاقیت: فعالیت‌های خلاقانه مثل نقاشی و موسیقی می‌توانند به کودکان کمک کنند تا با عصبانیت خود مقابله کنند.
تغذیه سالم: تغذیه سالم و مراقبت از سیستم گوارش می‌تواند بهبود عملکرد سیستم عصبی کودکان را تسهیل کند.
خواب کافی: خواب کافی برای سلامت عصبی بسیار حائز اهمیت است. برنامه‌ریزی برای خواب منظم کودکان و جلوگیری از خوابیدن دیر می‌تواند به کودکان کمک کند تا با عصبانیت خود مقابله کنند.
تقویت اعتماد به نفس: اعتماد به نفس می‌تواند کودکان را در مقابله با عصبانیت تقویت کند.
توجه به حالات هیجانی: یادگیری شناسایی و بیان حالات هیجانی می‌تواند به کودکان کمک کند تا بهتر با عصبانیت خود مقابله کنند.
محیط آرام: فراهم کردن یک محیط آرام و پشتیبانی‌کننده می‌تواند به کودکان کمک کند تا با عصبانیت خود مقابله کنند.
درک: فهمیدن اینکه عصبانیت یک بخش طبیعی از زندگی است می‌تواند کودکان را در مقابله با آن یاری کند.
درمان‌های مکمل و جایگزین: برخی از درمان‌های مکمل مثل آکوپانکچر، ماساژ، یوگا و طب سوزنی می‌توانند به کودکان در مدیریت عصبانیت کمک کنند.
ویژگی‌های کودکان عصبی
مدیریت و کنترل خشم و عصبانیت در کودکان می‌تواند باعث ظهور یک سری عوارض جسمی و روحی دیگر نیز در آن‌ها شود. حتی برخی از کودکان به دلیل تحمل فشارهایی که در حین کنترل عصبانیت خود متحمل می‌شوند، شرایط اجتماعی متفاوت‌تری را تجربه خواهند کرد.
نباید از دست دادن این نکته غافل شد که کودک عصبی معمولاً نگران کنترل خشم و عصبانیت خود است. بنابراین، ممکن است در کودکانی که دارای این ویژگی هستند، علائم و نشانه‌های دیگری هم مشاهده شود، از جمله:
تغییرات در اشتها
کودکانی که سعی در کنترل عصبانیت خود دارند، ممکن است تغییراتی در اشتهای خود تجربه کنند.
تغییر در شرایط عاطفی
شرایط عاطفی کودکانی که قصد دارند عصبانیت خود را کنترل کنند، معمولاً متفاوت از گذشته خود می‌شود. این کودکان به دنبال روش‌های جدیدی برای بیان احساسات خود هستند.
تغییر در توانایی‌های مختلف کودک
کودکان عصبی ممکن است توانایی لازم برای انجام فعالیت‌هایی را که در خانه یا با دوستان خود داشتند، نداشته باشند. به عنوان مثال، آن‌ها ممکن است قادر به انجام فعالیت‌های مدرسه، فعالیت‌های فرهنگی و سرگرمی نباشند.
- فشردن دندان‌ها
- ناامیدی و عصبانیت
- نگرانی‌های ارتباطی با همسالان
- داشتن علائم جسمی (مانند سردرد، درد معده)
- افکار خودکشی
- انقباض عضلات
- تنفس عمیق
- کناره گیری از داشتن روابط دوستانه و خانوادگی
برای خواندن مقاله ۱۸ راهکار روانشناسی برای برخورد با کودک پرخاشگر در مجله رابینیا کلیک کنید.
دلایل عصبانیت کودکان
برای مدیریت رفتارهای کودک عصبی، لازم است دلایل و عواملی که باعث ایجاد عصبانیت در آن‌ها می‌شوند، به دقت بررسی شوند. این موضوع برای کنترل عصبانیت آن‌ها بسیار ضروری است. والدینی که در ارتباط نزدیک با کودکان عصبی هستند، باید به واکنش‌ها، علت‌ها و محرک‌های عصبانیت کودکان بیشتر توجه کنند تا بتوانند با کمرنگ کردن این علت‌ها و محرک‌ها، عصبانیت کودکان را کنترل کنند. از جمله علت‌های عصبانیت کودکان، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ناامیدی از همسالان، خانواده یا مدرسه
- سوء مصرف مواد
- وجود عوامل محیطی مانند مشکلات خانوادگی (به عنوان مثال، طلاق، جدایی، سوء استفاده)
- داشتن سابقه خانوادگی اختلال روانی
- داشتن بیماری جسمی
- وجود شرایط استرس‌زا در زندگی (مانند مسائل تحصیلی یا سوء استفاده، قلدری)
عوامل موثر در عصبانیت کودکان
علاوه بر دلایلی که می‌توانند عصبی شدن کودکان را بیشتر کنند، عواملی هم وجود دارند که می‌توانند خطر عصبانی شدن کودکان را افزایش دهند. این عوامل می‌توانند کودک را برای واکنش‌های ناگهانی آماده‌تر کنند، از جمله:
- در معرض سوء استفاده قرار گرفتن (به عنوان مثال فیزیکی، عاطفی، جنسی)
- داشتن یک اختلال روانی تشخیص داده نشده یا تشخیص داده شده
- نداشتن احساس معنا و ناامیدی در زندگی
- کمبود احساسات مهم در زندگی (به عنوان مثال نداشتن اعتماد به نفس، تصویر مخدوش از خود، نداشتن احترام و غیره)
- تجربه موقعیت‌های استرس زا (مانند استرس در مدرسه، مورد قلدری قرار گرفتن، طلاق/جدایی والدین)
- گرفتار تجربیات آسیب زا (به عنوان مثال مرگ یکی از عزیزان)
چطور می‌توان یک کودک عصبی را کنترل کرد؟
ممکن است کودکان عصبی نسبت به سایر افراد بیشتر به حمایت والدین خود نیاز داشته باشند. این کودکان باید به تنظیم احساسات و رفتارهای ناشی از عصبانیت خود بپردازند که می‌تواند نگرانی‌های جسمی، ذهنی، عاطفی و اجتماعی زیادی را برای کودک به وجود آورد.
برای کنترل کردن کودک عصبی، ابتدا باید به یک پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید تا در صورت نیاز آزمایش‌های مختلفی برای تشخیص دلیل به وجود آمدن عصبانیت در کودک انجام شود.پس از مراجعه به پزشک اطفال، ابتدا شرایط جسمی کودک عصبی بررسی می‌شود. چرا که برخی از عوامل و بیماری‌های جسمی ممکن است باعث عصبی شدن کودکان به صورت مداوم شوند.
در صورتی که کودک عصبی به دلایلی به غیر از شرایط جسمی، به این مشکل دچار شده باشد؛نیاز است که برای درمان از خدمات مشاوره و روان‌درمانی استفاده کنید. اگر کودک شما به مدرسه می‌رود، میتوانید با مسئولین مدرسه صحبت کنید و شرایط او را توضیح دهید. در بسیاری از موارد، درمان و کنترل کودک عصبی با جلسات مشاوره قابل انجام است. فقط لازم است که والدین همواره در کنار فرزند خود به عنوان یک حمایت‌گر باشند.
همچنین شما میتوانید از مشاوران رابینیا به صورت آنلاین وقت مشاوره دریافت نمایید.