مکانیسم دفاعی عقلانی سازی

آیا تا به حال برای خودتان یا فردی که با او در حال مکالمه هستید، پیش آمده است که در مورد یک مسأله‌ی عاطفی، بسیار جدی و منطقی صحبت کنید،‌ گویی در برابر احساسات خود سرد و بی روح هستید؟ اگر فردی با احساسات خود به گونه‌ای منطقی و عقلانی برخورد کند، از مکانیسم دفاعی عقلانی سازی استفاده کرده است.

زیگموند فروید در نظریه‌ی شخصیت خود به مبحث مکانیسم‌های دفاعی پرداخته است. ما مکانیسم دفاعی را به عنوان راهکاری در برابر اضطراب، به صورت ناهشیار به کار می‌بریم.

عقلانی سازی مکانیسمی دفاعی است که فرد با تعقل و نظریه‌پردازی در مورد افکار و رفتار‌های دیگران، از تجربه‌ی احساسات خود دوری می‌کند.

گاه ما در تعاملاتمان تمایل داریم از افکارمان برای پوشاندن احساساتمان استفاده کنیم. چون احساسات، ما را مضطرب می‌کند و ما می‌خواهیم راهی برای کاهش این اضطراب بیابیم. در چنین شرایطی، عقلانی سازی به ما کمک می‌کند که آرام و منطقی به نظر بیاییم.

در عقلانی سازی، ما از فکر در برابر احساساتمان استفاده می‌کنیم. عقلانی سازی در گروه مکانیسم‌های دفاعی قرار می‌گیرد که شامل جداسازی عاطفه است. هر نوع مواجهه‌ی عقلانی به جای مواجهه‌ی احساسی در این گروه از دفاع‌ها جای دارند.

هر چه فرد ظرفیت روانی بالاتری داشته باشد، سرکوبی به شکل ظریف‌تری خود را نشان خواهد داد. فرد در این شکل دفاع، با احساس خود رو‌به‌رو می‌شود اما در سطح منطقی و عقلانی.

به عقیده کرنبرگ مکانیسم دفاعی عقلانی سازی، به نسبت دفاع های نابالغانه که با سازمان روانی مرزی و سایکوتیک در ارتباط است؛ این مکانیسم دفاعی با سازمان روانی نوروتیک ارتباط دارد.

تاریخچه مکانیسم دفاعی عقلانی سازی

اگرچه فروید، از اصطلاح عقلانی سازی هیچوقت استفاده نکرد و در مورد آن بحث نکرد، با این حال در طول بحث در مورد نشانه‌های وسواس، از دفاع جدا‌سازی عاطفه صحبت نمود.

فروید بیان کرد که وقتی وسواس با یک تجربه‌ی ناخوشایند همراه می‌شود، تجربه فراموش نمی‌شود اما در عوض به صورت ناهشیار، عاطفه از آن جدا می‌شود، ارتباط عاطفه و فکر سرکوب می‌شود و فقط فکر آن موقعیت باقی می‌ماند.

آنا فروید دو مکانیسم دفاعی اختصاصی را برای دوره‌ی بلوغ و نوجوانی در افراد در نظر گرفت. این دو مکانیسم شامل ریاضت طلبی و عقلانی سازی است.

آنا فروید معتقد بود این دو مکانیسم به منظور متوقف کردن دلهره‌های مربوط به دوره‌ی نوجوانی و توقف هجوم توقعات غریزی جدید در این دوره است.

ریاضت طلبی، مکانیسمی دفاعی است که شامل طرد کامل تمام غرایز جنسی است و به عبارت دیگر، امتناع از هر چیزی که منجر به لذت می‌شود.

در عقلانی سازی، به جای گریز از تمایلات مانند آنچه در ریاضت طلبی مطرح است، نوجوان توجه و رغبت خود را به امور لذت بخش نشان می‌دهد. اما این توجه، صرفاً جنبه ی انتزاعی و عقلانی دارد.

هدف اصلی عقلانی سازی دور نگه داشتن نوجوان از عواطفی است که نوجوان آنها را خطرناک شناسایی می‌کند و به جای تجربه کردن، ترجیح می‌دهد فاصله‌ی خود را با این تجارب حفظ کند.

آنا فروید معتقد است که این دو مکانیسم در فرد، موقتی هستند اما مکانیسم‌هایی هستند که برای دوره‌ی نوجوانی لازم هستند؛ چون با کمک این مکانیسم‌ها، نوجوان می‌تواند بر آخرین مرحله‌ی بحرانی تحول عاطفی رشدی خود غلبه کند.

آیا مکانیسم دفاعی عقلانی سازی مفید است؟

گاهی اوقات چالش‌های زندگی، غیر قابل انتظار هستند. شما ممکن است خودتان را درگیر فوت والدینتان ببینید و یا رویداد دیگری که شما تمایل دارید احساسات پیرامون آن را سرکوب یا انکار کنید.

برای کسب اطلاع از مکانیسم دفاعی انکار کلیک کنید.

مطالعات نشان داده است که اجتناب از احساسات، می‌تواند ما را مستعد اضطراب، عصبانیت و مشکلات مزمن در سلامت روانی کند. در حالی که پذیرش آنها می‌تواند حتی دردهای جسمی ما را کاهش دهد و مقاومت بیشتری به ما ببخشد.

مکانیسم دفاعی عقلانی سازی زمانی اتفاق می‌افتد که ما تمایل داریم اهمیت یک موقعیت را از نظر عاطفی نادیده بگیریم و این کار را از طریق تمرکز بر جنبه‌های منطقی انجام می‌دهیم.

تفکر معقولانه در مورد موقعیتی که بار هیجانی سنگین دارد، به نوعی توانایی فرد را در مواجهه با موقعیت‌های هیجانی و پردازش آنها نشان می‌دهد. افراد با ظرفیت روانی بالا به جای رفتارهای تکانشی در موقعیت با بار هیجانی سنگین، از مواجهه‌ی عقلانی کمک می‌گیرند.

این مکانیسم، موقتاً خوب به نظر می‌رسد اما در حد افراطی، فرد را خشک و عاری از احساسات نشان می‌دهد. خلاقیت، شوخی و هر فعالیتی که نیاز به نشان دادن احساسات دارد، در این افراد رشد چندانی نمی کند.

مکانیسم دفاعی عقلانی سازی کمک کننده است یا صدمه زننده؟

عقلانی سازی یکی از مکانیسم‌های دفاعی است که افراد برای جلوگیری از تجارب احساسی ناخوشایند از آن استفاده می‌کنند.

این مکانیسم، عادات ناهشیارانه‌ای است که ذهن ما برای محافظت از خود در برابر غلبه‌ی فشار روانی و اندوه به کار می‌گیرد. این مکانیسم، کاملاً طبیعی است که هر یک از ما گاهی اوقات آن را به کار می‌بریم.

با بیرون راندن احساسات از موقعیت دردناک، عقلانی سازی کمک می‌کند تا با موقعیت راحت‌تر برخورد کنیم. این فرایند به این معنا نیست که فردی که عقلانی سازی را به کار می‌برد هیچ احساسی را تجربه نمی‌کند.

در حقیقت، ممکن است آنها هیجانات را عمیق‌تر تجربه کنند. اما این مواجهه به صورت عقلانی است نه احساسی. تمرکز بر واقعیت یک موقعیت، می‌تواند به ما حس کنترل بیشتری بر اوضاع بدهد، در غیر این‌صورت ممکن است غیر قابل تحمل به نظر برسد.

به علاوه، رویدادهای آسیب زا ممکن است این تفکر را در ذهن ما ایجاد کنند که تجربه‌ی هیجانات منفی ما را ضعیف می‌کند. در نتیجه بهتر است با عقلانی سازی جلوی این ضعف گرفته شود.