علل، علائم و درمان نارسایی زودرس تخمدان
زمانی که تخمدان‌ها قبل از 40 سالگی کارایی خود را از دست می‌دهند، نارسایی زودرس تخمدان اتفاق می‌افتد و دچار اختلالاتی می‌شود. در این حین، هورمون‌های زنانه مثل استروژن به اندازه تولید نمی‌شوند که باعث تخمک گذاری نامنظم می‌شود. از مشکلاتی که این عارضه به همراه دارد، تحت تاثیر قرار گرفتن باروری در زنان است که باعث نگرانی‌های بسیاری در خانواده‌ها می‌شود. برای درمان باروری از روش‌های جایگزین مانند لقاح مصنوعی، درمان با جایگزینی هورمون و درمان به کمک مکمل‌های دارویی کلسیم و ویتامین D پیشنهاد می‌شود.
علائم نارسایی زودرس تخمدان
نشانه‌های نارسایی زودرس تخمدان به اختلال نقص استروژن و یائسگی شباهت زیادی دارد. در زیر به مهم‌ترین هلائم اشاره کرده‌ایم:
- نامنظم شدن چرخه قاعدگی که می‌تواند بعد از تجربه یک بارداری یا قطع قرص‌های جلوگیری از بارداری بروز پیدا کند.
- تعریق شبانه که معمولاً در طول خواب اتفاق می‌افتد و مشکلاتی در کیفیت خواب نیز ایجاد می‌کند
- بروز مشکلات مرتبط با ناباروری و ناتوانی در بچه‌دار شدن
- بروز مشکلاتی در تمرکز و یا احساس بی‌قراری
- کاهش تمایلات جنسی
- احساس گرگرفتگی
- خشکی چشم‌ها
- خشکی واژن
علت بروز نارسایی زودرس تخمدان
بر اساس تحقیقات به عمل آمده 90% علت دقیق این عارضه هنوز پیدا نشده است. ولی تا حدودی فولیکول‌ها در این اختلال نقش دارند. فولیکول‌ها کیسه‌های بسیار کوچکی در تخمدان‌ها بوده که تخمک‌های زنانه در آن بالغ شده و رشد می‌کنند. در بسیاری از نارسایی‌ها به دلیل عدم عملکرد درست فولیکول‌ها و آزادسازی زودتر از موعد تخمک‌های نابالغ رخ می‌دهد. هنوز به طور قطع علت این عملکرد فولیکول‌ها مشخص نیست ولی تا حدودی عوامل زیر تاثیرگذار است.
- ابتلا به اختلالات خود ایمنی نظیر مشکلات مرتبط با تیروئید و اختلال آدیسون
- قرار گرفتن در معرض درمان‌های سرطان نظیر پرتو درمانی و شیمی درمانی
- ابتلا به برخی اختلالات ژنتیکی نظیر سندروم X شکننده و یا سندروم ترنر
- قرار گرفتن در معرض برخی مواد سمی، شیمیایی و استفاده از دخانیات
- کمبود تعداد فولیکول‌های موجود در تخمدان
عوامل خطرناک در نارسایی زودرس تخمدان
با توجه به یکسری از عوامل، متوجه میشویم که چه افرادی در مقایسه با دیگران بیشترین احتمال ابتلا را دارند. در ادامه با این عوامل اشاره می‌کنیم.
1.سابقه پزشکی و درمانی
همان طور که پیش‌تر گفته شد بروز نارسایی زودرس تخمدان در افراد مبتلا به سرطان که در جریان شیمی درمانی یا پرتو درمانی قرار می‌گیرند بیشتر در خطر دچار شدن به این بیماری هستند، علاوه بر این مبتلایان به برخی بیماری‌ها نظیر بیماری‌های خود ایمنی بیشتر اتفاق می‌افتد.
2.سابقه جراحی تخمدان
طبق تحقیقات به دست آمده، کسانی که به هر دلیلی سابقه جراحی تخمدان‌ها را دارند بیش از دیگران در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند. با این حال این مسئله قطعی نیست و بسیاری از افراد که جراحی تخمدان انجام می‌دهند بعدها هیچگونه مشکل باروری را تجربه نکرده‌اند.
3.سابقه خانوادگی
مطالعات نشان می‌دهند اگر شما سابقه بروز این مشکل را در خانواده خود داشته باشید بیش از سایر جمعیت عمومی در معرض ابتلا به این اختلال قرار دارید. چراکه ممکن است عوامل ژنتیکی علت اصلی ابتلای شما به نارسایی زودرس تخمدان باشد.
4.سن
ابتلا به نارسایی زودرس تخمدان به طور نادر در بین جوانان دیده می‌شود. با این حال حتی نوجوانان نیز ممکن است به این اختلال دچار شوند. اما افراد در سنین بین 35 تا 40 سالگی بیش از هر زمان دیگری برای دچار شدن به این مشکل در معرض خطر قرار دارند.
درمان نارسایی زودرس تخمدان
از آنجایی که درمان ثابت و قطعی برای بازگردانی کارایی تخمدان‌ها وجود ندارد، ولی بعضی روش‌های درمانی هستند که علائم را کاهش داده و و بهبود می‌بخشند. در ادامه به برخی از این روش‌های درمان اشاره می‌کنیم:
1.درمان به استفاده از مکمل‌های دارویی ویتامین D و کلسیم
پزشکان با توجه به آسیب پذیری استخوان‌ها که عمده ترین دلیل آن کمبود هورمون‌های زنانه مثل استروژن است، استفاده روزانه از ویتامین D و کلسیم را تجویز می‌کنند. بانوانی که کمبود هورمون استروژن دارند بیشتر از سایر خانم‌ها در معرض پوکی استخوان قرار می‌گیرند.
2.به کارگیری عمل IVF یا روش لقاح مصنوعی
از بزرگترین مشکلات این بیماری عدم باروری زنان است. اغلب پزشکان در این خصوص بارداری با روش لقاح مصنوعی را پیشنهاد می‌کنند. در عمل IVF از پدر و مادر، اسپرم و تخمک گرفته شده و به شکل آزمایشگاهی ترکیب شده و باروری در دستگاه شکل می‌گیرد. در انتها پس از لقاح، تخمک بارور در رحم مادر کاشته می‌شود. پس از گذشت چند هفته، با انجام تست بارداری مشخص می‌شود که لقاح در بدن ملدر صورت گرفته یا خیر.
3.تغییرات در سبک زندگی
ورزش روزانه و کنترل وزن به پیشگیری از بروز مشکلات نقش مهمی دارد. افرادی که به نارسایی تخمدان دچارند، در معرض دیگر بیماری قلبی و استخوانی قرار می‌گیرند که ورزش مداوم و منظم کمک به سزایی می‌کند.
4.درمان با جایگزینی هورمون
اصلی‌ترین روش درمانی برای بهبود علائم ناشی از نارسایی زودرس تخمدان، درمان با جایگزینی هورمون است. در این راه با استفاده از داروها، استروژن و سایر هورمون‌هایی که بدنتان قادر به تولید آن‌ها نیست وارد بدن می‌شود. دریافت استروژن می‌تواند عملکرد جنسی شما را بهبود بخشیده و همینطور از بروز مشکلات قلبی و استخوانی نیز جلوگیری نماید. این داروها معمولاً از زمان دچار شدن به نارسایی تخمدان تا سن 50 سالگی که یائسگی آغاز می‌شود باید مورد استفاده قرار بگیرد.
سوالی که شاید برای شما هم پیش بیاید:
تفاوت یائسگی زودرس با نارسایی زودرس تخمدان در چیست؟
در نارسایی زودرس، تخمدان‌ها کاملا کارایی خود را از دست نداده‌اند و هچنان در گاهی اوقات امکان باروری دارند ولی در یائسگی زودرس، قبل از 40 سالگی عمل تخمک‌گذاری کاملا قطع شده و بارداری دیگر امکان پذیر نیست.
