وسواس فکری عملی (OCD)
وسواس فکری و عملی در ردیف 20 اختلال اول شایع در دنیا به شمار می‌رود. بسیاری از افراد مبتلا متوجه نمی‌شوند که از این اختلال رنج می‌برند. برخی از رفتارهای وسواس گونه مثل حمام های طولانی، چک کردن مدام درب خانه و اتومبیل و… اگر بیش از حد باشد و به رفتاری تکراری تبدیل شود و استرس را در فرد ایجاد کند، دچار نوعی وسواس می‌شوند. در ادامه به بررسی وسواس OCD می‌پردازیم، ما را تا انتهی مطلب همراهی کنید.
اختلال وسواس فکری عملی چیست؟
اختلال وسواس فکری-عملی در واقع یکی از انواع اختلالات اضطرابی است که باعث ایجاد افکار غیر قابل کنترل و الگوهای تکراری در فرد مبتلا می‌شود. این افکار فرد است که او را به رفتارهای وسواسی ترغیب می‌کند و خود فرد هیچ کنترلی به روی آن ندارد. به ندرت خود فرد متوجه رفتار غیرعادی خود می‌شود ولی نمیتواند رفتار و عملکرد خود را کنترل کند. به طور مثال یکی از شایع‌ترین نشانه‌های وسواس فکری-عملی، وسواس بر روی موارد امنیتی از جمله بسته بودن قفل فرمون، ماشین، خانه، مغازه، لپ تاب، موبایل و … است که فرد همواره و در هر ثانیه اضطراب بسته بودن آنها را دارد و 20 بار آنها را چک می‌کند که بسته باشند.
انواع مختلف اختلال وسواس فکری عملی
نشانه های وسواس فکری عملی در افراد را می توان در چند دسته اصلی تقسیم بندی کرد:
- وسواس به آلودگی: این افراد از آلودگی و میکروب می ترسند و چندین بار دست‌های خود را می شویند. حتی اگر افراد دیگری وسایل و لباس آنها را لمس کنند ممکن است آن را بشویند یا دور بیندازند.
- وارسی کننده: افراد دچار وسواس وارسی به خاطر ترس از کارهایی که انجام ندادن آنها خطرناک یا ریسکی است، وسایل و محیط را بررسی می‌کنند. مانند بررسی کردن قفل در یا شیر گاز به دفعات.
- شکاک‌ها: این افراد به انجام دقیق (با توجه به آنچه که در ذهنشان وجود دارد) و مرحله به مرحله کارها وسواس دارند و می ترسند که در صورت عدم انجام آن توسط دیگران سرزنش شوند.
- محتکرها: افراد دچار اختلال احتکار مکررا وسایل و چیزهایی را که نیاز ندارند یا استفاده نمی‌کنند جمع می‌کنند، مبادا که قحطی شود و به آن نیاز پیدا کنند!
- برنامه‌ریزها: این افراد به نظم و ترتیب، رنگ‌ها و ترتیب‌های خاص حساس هستند و حتی دچار خرافات می‌شوند.
دلایل ابتلا به وسواس فکری عملی
علت وسواس دقیقا مشخص نشده‌است ولی از جمله اصلی ترین دلایل ابتلا به اختلال وسواس فکری علمی می توان به موارد زیر اشاره داشت.
1. سروتونین ناکافی
برخی محققان اعتقاد دارند علت وسواس، درنتیجه‌ی تغییرات شیمیایی در بدن است و ممکن است علت زیستی داشته باشد. دلایل دیگری نیز به عنوان علت وسواس در افراد ذکر شده‌است ولی تحقیقات هنوز برای کشف کردن علت وسواس در افراد ادامه دارد.
2. وسواس به دلیل سابقه‌ی خانوادگی
تحقیقات بسیاری نشان داده‌است، وراثت یکی از عوامل مهم در بروز وسواس است. بنابراین علت وسواس در افرادی که سابقه وسواس در پدر، مادر یا اقوام درجه یک والدین آنها وجود دارد بیشتر است. البته معمولا کسانی که سابقه خانوادگی وسواس دارند، زمانی دچار وسواس شدید می‌شوند که به دلیل مشکلات محیطی یا سبک تربیتی ناکارآمد دچار استرس باشند.
3. حوادث استرس زا در زندگی، خاطرات و عوامل محیطی
اگر شما به شدت به استرس واکنش نشان می‌دهید یا در برابر عوامل استرس زا آسیب پذیر می‌باشید، ممکن است خطر ابتلا به اختلال وسواس در شما افزایش یابد. گاهی علت وسواس، بر اثر عادت‌های رفتاری که با گذشت زمان، آموخته و در درون فرد نهادینه می‌شود، به وجود می‌آید.
نشانه‌ها و علائم وسواس فکری عملی
در بعضی از موارد، برخی علائم در وسواس طبیعی هستند. ولی اختلال وسواس فکری عملی باعث نگرانی شدید و اختلال در رفتار و زندگی روزمره فرد می‌شود. مثلا فرد ۱ ساعت برای انتخاب لباس یا اتو کشیدن یک پیراهن وقت صرف می‌کند. اختلال وسواس فکری عملی همانطور که از اسمش پیداست معمولا هر دو وسواس فکری و عملی را شامل می‌شود و فقط در برخی از موارد معدود یکی از این دو وسواس در فرد دیده می‌شود.
علائم روانی وسواس فکری
- ترس از دست دادن کنترل و از آسیب رساندن به خود و دیگران نیز از نشانه‌های وسواس فکری است.
- خرافات به معنی توجه به اشیاء و وسایل و مکان‌ها به عنوان خوش یمن بودن یا نبودن!
- ترس از کمبود و نداشتن مواردی که ممکن است به آنها نیاز پیدا کنید
- وسواس فکری در مورد اخلاقیات و درست و نادرست بودن مسائل
- توجه بیش از حد به نظم ترتیب
- افکار و تصورات شدید جنسی
- ترس از آلودگی و میکروب‌ها
علائم عملی وسواس فکری
- جمع آوری وسایل اضافی مانند ظروف خالی غذا، روزنامه قدیمی ودیگر اشیا. این نوع وسواس معمولاً همراه با علائم افسردگی، وسواس خرید، بیش فعالی، اختلال کم توجهی، اختلال تیک عصبی، استرس پس از سانحه و جنون سرقت در فرد همراه است.
- تکرار کردن کلمات بی معنی، شمردن، تکان دادن مکرر دست و پا برای کاهش اضطراب
- آنها صرف زمان زیاد برای حمام کردن شست و شوی لباس دستان و غیره
- تماس مکرر با اعضای خانواده و یا دوستان برای اطمینان از سلامتی
- حساسیت بیش از حد به نظم و ترتیب محیط اطراف
- بررسی مکرر درب ماشین و خانه و غیره
پیامدها و مشکلات وسواس فکری عملی
انزوا و تنهایی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین پیامدهایی است که وسواس به همراه دارد. این افراد علاوه بر خودشان، اعضای خانواده و دیگران را نیز با رفتارشان آزار می‌دهند. اطرافیان با مشاهده نیاز پایان‌ناپذیر بیمار برای شستن مکرر دست‌ها در هر دقیقه، پاک کردن دستگیره یا شمردن کاشی‌های کف حمام، احتمالاً دچار ناراحتی یا نفرت از او می‌شوند. این ناراحتی و نفرت معمولاً آمیخته با احساس ترحم است؛ چراکه اطرافیان تا حدودی درک می‌کنند که بیمار نمیتواند برای رفع این امور بی‌معنا کاری بکند و معمولاً این ترحم بی‌جا که گاهی حتی به همکاری با بیمار آمیخته می‌شود، به غرق شدن بیشتر فرد مبتلا دامن می زند.
مشاوره و درمان وسواس فکری عملی
وسواس اختلالی آسیب زننده است که باید هرچه سریع‌تر برای درمان حرفه‌ای اقدام کنید. درمان‌های شناختی رفتاری، مواجهه سازی و به چالش کشیدن افکار وسواسی از مواردی هستند که با مراجعه به مشاوره امکان پذیر می‌شوند. اختلال وسواس فکری عملی قابل درمان است و درمان وسواس معمولا با استفاده از روان درمانی و رفتار درمانی نتایج خوبی را به همراه دارد. از آنجایی که توضیح روش درمان اختلال وسواس فکری عملی مفصل است، در مقاله دیگر به صورت کامل توضیح داده شده است.
