یکی از شایع ترین بیماری های روان پزشکی، وسواس فکری عملی است که نوعی اختلال اضطرابی نیز شناخته می شود. اختلال وسواس فکری عملی همراه با فکر های وسواسی زیاد و و انجام فعالیت های تکراری ظاهر می شود.
در اختلال وسواس فکری عملی، افکار اضطراب آور و استرسی همراه با وسواس عملی که در واقع تکرار فعالیت ها است؛ ظاهر می شود. این نوع وسواس امکان دارد آنقدر پیشرفت کند تا زندگی فرد را مختل سازد و باعث آزار و رنج او در طول زندگی وسواس گونه اش شود.
افرادی که دچار وسواس هستند، ارامش لازم را ندارند و مدام در در حال پاکسازی هستند. به عنوان مثال ممکن است زمان استحمام یک ساعت باشد ولی فردی که دچار اختلال وسواس فکری عملی است، پنج ساعت را صرف حمام کردن کند.
وقت گذاشتن های الکی که فقط نشانه های وسواس هستند باعث می شود فرد رد زندگی روزمره، شغل، فعالیت های اجتماعی و شخصی خود دچار مشکل شود. بعضی اوقات افراد برای کاهش اضطراب و استرس خود، اعمال وسواسی انجام می دهند و این بهانه ای برای رفتار وسواس گونه آنها است.
در مواردی فرد با انجام اعمال وسواسی نه تنها اضطرابش کم نمی شود بلکه شدت آن افزایش هم می یابد و آرامش را از فرد سلب می کند. شست و شو زیاد منزل ، چک کردن شیر آب یا گاز ، حمام های طولانی ، زیاد اهمیت دادن به نظافت شخصی و… از نشانه های وسواس عملی هستند.
نشانه های اختلال وسواس عملی
ممکن است افرادی را دیده باشید که دچار وسواس عملی هستند و با نشانه های آن کماکان آشنایی دارید. اما نوع دیگری از وسواس، وسواس فکری عملی است. وسواس فکری عملی هم یکی از اختلالات وسواس فکری و اختلالات مرتبط با آن است.
اختلالات گوناگون که یکی از آن ها وسواس است یعنی فرد افکار وسواسی دارد. برای مثال بیمار فکر می کند محیط اطرافش آلوده است و هرچقدر هم که آن را پاکسازی می کند، تمیز نمی شود و پر از میکروب است.
وسواس عملی یعنی فرد یک کار را مدام تکرار می کند و از انجام آن خسته نمی شود. برای مثال بیمار دستانش را بار ها و بارها می شوید.
در نتیجه اختلال وسواس فکری عملی، هر دوی مواردی که گفتیم را شامل می شود. گاهی فرد دچار وسواس های عملی همچون وسواس نسبت به نظم و قرینگی، وسواس نسبت به پاک سازی و تمیزی، وسواس نسبت به اعمال ممنوع و وسواس نسبت به آسیب دیدگی ، می شود. در ادامه هر از این وسواس ها را به اختصار توضیح می دهیم.
اختلال وسواس نسبت به نظم و قرینگی
افرادی که به وسواس نسبت به نظم و قرینگی مبتلا هستند؛ نسبت به محیط اصراف خود احساس شده و همیشه از نظم حرف می زنند. آنها به وسایل خانه هم حساس می شوند و سعی می کنند همه چیز در خانه قرینه باشد.
به عنوان مثال زمانی که روی موزاییک راه می روند، سعی می کنند پاهای خود را روی خطوط آن نگذارند، اگر تصمیم به نظافت خانه بگیرند؛ بیشتر وقت خود را صرف قرینه قرار دادن وسایل می کنند، برای قرار دادن اشیاء زوایای خاصی را در نظر می گیرند، اگر پای سمت راست آن ها خیس شوند حتما پای چپشان را نیز خیس می کنند و…
مواردی که گفیتم نمونه هایی از فعالیت های فردی است که مبتلا به اختلال وسواس عملی شده است؛ که اگر از خودشان بپرسید می گویند برای کاهش اضطراب و استرس خود این اعمال را انجام می دهند. اما ممکن است نه تنها استرس آن ها کم شود، بلکه افزایش یابد.
اختلال وسواس نسبت به پاک سازی و تمیزی
در این نوع از وسواس، فرد نسبت به نظافت و پاکیزگی بسیار حساس می شود و فعالیت های بسیاری را برای پاک سازی انجام می دهد و همچنین زمان زیادی از روز را صرف تمیز کاری می کنند.
برای مثال فرد اگر دستش با چیزی برخورد کند بلافاصله دستان خود را چندین بار می شوید. حتی اگر دستش خیس باشد و به وسیله ای دست بزند هم دست خودش را بارها می شوید هم وسیله ای که به آن دست زده است.
اختلال وسواس نسبت به اعمال ممنوع
در این نوع فرد بعد از هر کاری که انجام می دهد یا هر صحبتی که می کند، نگران می شود و وسواس به این موضوع دارد که آیا از حرفش دیگران ناراحت یا عصبی نشده باشند. و همیشه نگران این موضوع است که حرف ها و اعمال ممنوع را انجام ندهد.
به طور مثال اگر با کسی صحبت کند تمام روز به این فکر می کند که آیا باعث ناراحتی او شده است، آیا با او به طور پرخاشگرانه صحبت کرده است.
اختلال وسواس نسبت به آسیب دیدگی
افرادی که مبتلا به وسواس نسبت به آسیب دیدگی هستند نسبت به عزیزان خود یا حتی ممکن است نسبت به خودش حساس می شود. به طور مثال فرد بیشتر زمان خود را برای بررسی کردن عزیزانش می گذارد که ببیند آیا به آن ها آسیبی رسیده است یا نه؟
این افراد نسبت به کسانی که بیشتر به آن ها علاقه دارند حساس می شوند مانند مادر، فرزند، پدر، همسر، خواهر یا برادر.
شما می توانید از پرسشنامه تجدید نظر شده وسواس فکری عملی (OCI-R) و پرسشنامۀ وسواس فکری – عملی در رابینیا استفاده کنید.
