اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) اختلالی رشدی- عصبی(neurodevelopment) با علایم اصلی کم توجهی، بیش فعالی و تکانشگری است که این علایم می توانند تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا کنند. این اختلال یکی از رایج ترین اختلالات دوران کودکی است که با دشواری های گسترده ای در رابطه با هم سالان همراه می باشد. نوجوانان دارای ای دی اچ دی در مقایسه با نوجوانانی که این اختلال را ندارند، دوستان کمتری دارند و بیشتر از سوی همتایان خود طرد می شوند.
مطالعات تجربی در این زمینه ثابت کرده اند که عملکرد اجتماعی دارای مشکل پیامدی رایج برای بسیاری از کودکان دارای اختلال کم توجهی/بیش فعالی است. این کودکان به سرعت قضاوت و طرد می شوند و همدلی کم تری را حتی از سوی افرادی که مانند خودشان ای دی اچ دی دارند دریافت می کنند. نتایج بسیاری از تحقیقات انجام شده در این زمینه نشان می دهند مشکلاتی که در روابط همسالان و دوستی ها وجود دارد در طول سال های بعدی زندگی فرد هم ادامه پیدا می کنند.
اگرچه پژوهش های قابل توجهی مشکلات همسالان در کودکان دارای ای دی اچ دی را به اثبات رسانیده اند اما کارهای بسیار کمی به بررسی نارسایی های اصلی و زیربنایی این مشکلات پرداخته اند. برای مثال برخی از این مطالعات نشان داده اند که نوجوانان دارای ای دی اچ دی در شناسایی و رمزگذاری پیام های پنهان اجتماعی و همچنین توجه به اطلاعات اجتماعی مرتبط دچارمشکل می باشند. و یا برخی دیگر از مطالعات نشان داده اند که نوجوانان دارای ای دی اچ دی نسبت به طرد شدن از سوی همسالان خود بسیار حساس هستند و درنتیجه دراین موارد واکنش پرخاشگرایانه ی بیشتری در مقایسه با افراد غیر ای دی اچ دی از خود نشان می دهند.
یک عامل شناختی رفتاری در ادبیات روان شناسی اجتماعی که با ناسازگاری اجتماعی مرتبط است حساسیت به طرد(Rejection sensitivity) و به اختصار RS نام دارد، حالتی که در آن فرد مضطربانه انتظار طرد شدن را دارد، با سرعت دریافت و درکش می کند و به شدت به آن واکنش نشان می دهد. پیامدهای منفی دیده شده در کودکان و نوجوانانِ دارای حساسیت به طرد بالا شامل افزایش تعارض با همکلاسی ها، معلمان و دوستان می باشد. تاکنون در پژوهش های انجام شده برای سنجش RS از روش های مختلفی استفاده شده است که اکثر آن ها از نسخه های متعدد پرسشنامه ی حساسیت به طرد(RSQ) محسوب می شوند. روش دیگربرای اندازه گیری حساسیت به طرد (Cyberball task) نام دارد که در واقع نوعی روش آزمایشگاهی و مجازی برای اندازه گیری واکنش های فیزیولوژیکی و هیجانی در موقعیتی است که فرد در حالت انزوا و طرد قرار گرفته است.
یکی از دلایلی که مطالعه ی حساسیت به طرد در افراد دارای ADHD را توجیه می کند وجود مشکلات تنظیم هیجانی(Emotion Dysregulation )و به اختصار ED در این افراد است. نتایج مطالعات نشان داده اند که بزرگسالان دارای ADHD در مقایسه با کسانی که نشانگان این اختلال را ندارند، از استراتژی های ناکارآمد بیشتری در تنظیم هیجانی استفاده می کنند. ED به عنوان چهارمین سیمپتوم مطرح شده ی ADHD در این مطالعات، می تواند تنظیم ناکارآمد هیجانات در موقعیت های طرد و در نتیجه حساسیت به طرد بالاتر در روابط اجتماعی در این افراد را توجیه کند.
همچنین یافته های اخیر مطرح می کنند که طرد شدن های اولیه ی دوران کودکی می توانند منجر به حساسیت به طرد(RS)بالا در زندگی افراد شوند و در نتیجه سازگاری ارتباطی در بزرگسالی را تحت تاثیر قرار دهد. همان طور که در بالا اشاره شد کودکان دارای ADHD در معرض طرد شدن از سوی همسالان و همچنین تعاملات منفی در خانه قرار دارند و با توجه به این که طرد شدن در دوران کودکی و ADHD اغلب به طور همزمان با یکدیگر اتفاق افتاده اند، به نظر می رسد که RS منجر به مشکلات اجتماعی پایداری در آینده ی این افراد می شود. این احتمال نیز وجود دارد که کودکان و نوجوانان با علایم ADHD نسبت به پذیرش از سوی همسالان واکنش مثبت کمتری نشان می دهند که بخشی از آن می تواند به این دلیل باشد که آن ها بیشتر به نشانه ها و پیام های منفی(مانند طرد) در محیط اجتماعیشان توجه می کنند. در نتیجه این واکنش تضعیف شده نسبت به نشانه های مثبت اجتماعی می تواند منجر به مشکلاتی در تنظیم موثر رفتار اجتماعی شود. تعدادی از مطالعات این امر را مطرح می کنند که نوجوانان دارای ADHD در توجه به نشانه های اجتماعی مرتبط در محیط دچار مشکل هستند و در نتیجه رفتار اجتماعی ای را از خود نشان می دهند که اغلب منفی و یا نامناسب است.
همان گونه که ملاحظه شد پژوهش های انجام شده در زمینه ی حساسیت به طرد در افراد دارای ADHD بسیارمحدود است و میتوان گفت تقریباً فقط دو سه پژوهش به طور خاص به این مساله می پردازند و بیشتر پژوهش های مرتبط در رابطه با طرد شدن از سوی همتایان در این کودکان و نوجوانان می باشد و حساسیت به طرد را نمی سنجند. با توجه به این که هدف این نوشتار معرفی این موضوع جدید و دارای خلا پژوهشی بود، پیشنهاد می شود که علاقه مندان دراین زمینه به پژوهش های مدونی بپردازند و به طور دقیق حساسیت به طرد را در افراد ADHD مورد بررسی قرار دهند، نه تنها در کودکان و نوجوانان بلکه در بزرگسالان دارای اختلال، چرا که به طور کلی وجود و بررسی ADHD در این گروه سنی مورد غفلت واقع شده است، در حالی که به طور میانگین حدود سه تا پنج درصد افراد بزرگسال در جمعیت کلی دارای این اختلال می باشند، بنابراین بررسی و سنجش حساسیت به طرد در این طیف بسیار ضروری به نظر می رسد، چرا که این مساله نه تنها می تواند موقعیت شغلی و اجتماعی فرد را دچار مشکل کند بلکه در روابط نزدیک آن ها همچون خانواده و شریک عاطفیشان نیز اختلال ایجاد کند. در صورتی که این مساله به خوبی شناخته و اندازه گیری شود میتوان درمان های فردی و زوج درمانی برای افراد ADHD را بر روی این مساله متمرکز کرد و به حل آن پرداخت.
References
Soler-Gutiérrez, A. M., Pérez-González, J. C., & Mayas, J. (2023). Evidence of emotion dysregulation as a core symptom of adult ADHD: A systematic review. Plos one, 18(1), e0280131.
Brinksma, D. M., Hoekstra, P. J., De Bildt, A., Buitelaar, J. K., Van Den Hoofdakker, B. J., Hartman, C. A., & Dietrich, A. (2021). Parental rejection in early adolescence predicts a persistent ADHD symptom trajectory across adolescence. European Child & Adolescent Psychiatry, 1-15.
Babinski, D. E., Kujawa, A., Kessel, E. M., Arfer, K. B., & Klein, D. N. (2019). Sensitivity to peer feedback in young adolescents with symptoms of ADHD: examination of neurophysiological and self-report measures. Journal of abnormal child psychology, 47, 605-617.
Gao, S., Assink, M., Cipriani, A., & Lin, K. (2017). Associations between rejection sensitivity and mental health outcomes: A meta-analytic review. Clinical psychology review, 57, 59-74.
Romero‐Canyas, R., Downey, G., Berenson, K., Ayduk, O., & Kang, N. J. (2010). Rejection sensitivity and the rejection–hostility link in romantic relationships. Journal of personality, 78(1), 119-148.
Canu, W. H., & Carlson, C. L. (2007). Rejection sensitivity and social outcomes of young adult men with ADHD. Journal of Attention Disorders, 10(3), 261-275
Williams, K.D., Jarvis, B. (2006). Cyberball: A program for use in research on interpersonal ostracism and acceptance. Behavior Research Methods 38, 174–180. https://doi.org/10.3758/BF03192765
Canu, W. H. (2004). Rejection sensitivity, self-monitoring, and heterosocial adjustment of young men with attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD). The University of Texas at Austin.
دیدگاه خود را درج کنید