علائم و نشانه های وسواس
نشانه‌های وسواس در مواردی به اندازه ای شدت دارد که به وضوح قابل مشاهده است. ولی برای درمان حتما باید به روانشناس مراجعه شود. اختلال وسواس فکری-عملی، یک اختلال اضطرابی مزمن است که با اشتغال ذهنی افراطی درمورد جزئیات موضوعی و کمال طلبی همراه است، تا حدی که منجر به از دست دادن انعطاف پذیری و کارکرد اجتماعی می‌شود. در این اختلال افکار استرس آور برای فرد به وجود می‌آید. افکار و رفتارهایی که به طور وسواسی در ذهن فرد وارد می‌شود از وسواس‌های فکری و عملی است. در درمان این اختلال از رفتاردرمانی و دارو درمانی استفاده می‌شود.
تشخیص نشانه‌های اصلی وسواس
وسواس‌ها شامل افکار، تصاویر ذهنی و تکانه‌های ناخواسته، مزاحم و ناخوشایندی هستند که ناخواسته وارد ذهن فرد می‌شوند. همین تفکرات در ذهن فرد نیز بی‌معنی است ولی در مقابل آن نمی‌تواند مقاومت کند و به اضطراب و استرس دچار می‌شود. برای اینکه فرد از این افکار مزاحم رهایی پیدا کند، رفتارهایی را برخلاف میل خود انجام می‌دهد که انواع مختلفی دارد.
شایع‌ترین علائم و نشانه‌های وسواس
وسواس به شکل‌های مختلف می‌تواند بروز پیدا کند، اما شایع ترین انواع علائم آن به شرح زیر است:
- وسواس قرینگی و اجبار تکرار
- وسواس آلودگی و اجبار به شستشو
- وسواس و اجبار صرفه جویی و ذخیره کردن
- وسواس شک و تردید و اجبار به چک کردن مکرر
- وسواس‌های جنسی یا مذهبی و اجبارهای مربوط به آن
شیوع و همه گیرشناسی وسواس
جنسیت در بروز اختلال نقشی ندارد و مردان و زنان به یک اندازه مبتلا می‌شوند. ولی قابل ذکر است که در مردان در سنین پایین در مقایسه با زنان ایجاد می‌شود. وراثت نقش بسیار مهمی در وقوع این اختلال دارد. یعنی اگر پدرومادر هردو و یا یکی از آنها وسواسی باشد فرزند نیز ابتلا پیدا می‌کند.
دلایل بروز علائم و نشانه های وسواس
از جمله مهم‌ترین دلایل وسواس می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- دلایل فیزیولوژیکی: مانند کمبود سروتونین و وجود عفونت‌هایی در بدن
- دلایل محیطی و روانی: مانند استرس زیاد در زندگی و عوامل شخصیتی
- دلایل ژنتیکی: احتمال مبتلا شدن افرادی که سابقه خانوادگی وسواس دارند بسیار بیشتر است.
علائم و نشانه‌های اختصاصی وسواس
- کاهش کارکرد اجتماعی: افکار و رفتار وسواسی باعث کم شدن فعالیت اجتماعی و کیفیت زندگی می‌شوند.
- رفتار وسواس گونه: رفتاری که برای کم کردن اضطراب حاصل از افکار مزاحم انجام می‌شود. مثلا در دفعات زیاد و مداوم دستانتان را بشویید و در صورتی که از انجام این کار خودداری کنید دچار اضطراب می‌شوید.
- افکار وسواس گونه: اگر افکار مزاحم در ذهنتان دارید بیانگر این نیست که حتما مبتلا به وسواس هستید. افکار وسواس گونه افکاری هستند که باعث اضطراب بسیار زیاد در فرد می‌شوند. مثلا این که ممکن است همیشه دستانتان آلوده باشد و این فکر در شما احساسی ناخوشایند و اضطراب زیاد به وجود می‌آورد.
علائم جزئی وسواس
این اختلال علائم جزئی و کوچکتری دارد که می‌توان به اجتناب از انجام کار، تکرار و مداومت بر انجام عمل، شک و تردید، ترس، دقت و نظم افراطی، الزام و اجبار، لجاجت، احساس به بن بست رسیدن، جلب توجه دیگران با خودنمایی، دله دزدی، بیقراری، بهانه گرفتن، بدخوابی و بیخوابی، بی‌اشتهایی، داشتن احساس بی‌ارزشی و بی‌کفایتی، نداشتن اعتماد به نفس و کمال گرایی اشاره کرد.
نشانه‌های اضطرابی وسواس
تنش و اضطراب با افکار وسواس‌گونه برای فرد ایجاد می‌شود. امکان دارد که فرد تپش قلب گرفته و بیقراری شدیدی داشته و دائما ذهنش درگیر باشد. زمانی که وسواس شدت بیشتری پیدا کند، فرد به کم خوابی و یا بیخوابی دچار می‌شود.
در مواردی نیز فراموش می‌کند که کاری را انجام داده یا نه، مثلا فراموش می‌کند که در زمان خروج از منزل درب خانه را بسته و یا فراموش کرد که ببندد. در این زمان تا دوباره به منزل بازنگردد و چک نکند آرام نمی‌گیرد. به همین دلیل زمانی که اضطراب فرد درمان شود تا حد زیادی می‌تواند وسواس خود را نیز درمان کند.
اختلالات وابسته به وسواس
از جمله اختلالات هم آیند با اختلال وسواس در افراد مختلف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :
1. وسواس کندن مو
این اختلال تحت تاثیر استرس زیاد بوده و کندن مکرر مو را به دنبال دارد. به صورتی که این کاهش مو ممکن است برای خود فرد و دیگران کاملا محسوس باشد.
2. اختلال کندن پوست
مشخصه وسواس پوست کنی، خراشیدن، کندن و زخم کردن پوست به صورت تکراری و اجباری است. این اختلال می‌تواند منجر به آسیب شدید بافتی شود و فرد نیاز به انواع درمان‌های پوستی داشته‌باشد. برای مطالعه اختلال پوست کنی کلیک کنید.
3. اختلال ذخیره سازی
مشخصه اختلال احتکار، جمع آوری چیزهایی‌ست که به نظر می‌آید ارزش چندانی ندارند و فرد آنها را دور نمی‌اندازد و باعث اِشغال شدید محل زندگی‌اش می‌شود. در این اختلال فرد حتی کوچک‌ترین چیزها را نگه می‌دارد و هیچ چیز را دور نمی‌اندازد.
4. اختلال بد ریخت انگاری بدن
بیماران مبتلا به اختلال بد ریخت انگاری بدن، اشتغال ذهنی با نقص تخیلی در ظاهر و چهره خود دارند. در صورتی که شاید نقص مختصری در بدن وجود داشته باشد، نگرانی بیمار در مورد آن افراطی و عذاب آور است.
درمان بیماری و علائم وسواس
روش‌های متعددی برای درمان وسواس به وجود آمده که متخصص با توجه به معیارهای متعدد بیمار را تحت درمان قرار می‌دهد. وسواس بیماری نیست که به تنهایی قابل حل باشد. وسواس نوعی از اختلالات اضطرابی است و به همین دلیل نیاز به درمان تخصصی دارد. متداول‌ترین درمان های وسواس عبارتند از:
1. دارو درمانی
معمولا داروهایی که در درمان اختلالات افسردگی یا سایر اختلالات روانی به کار می‌روند، در درمان وسواس فکری-عملی مؤثر هستند. اثرات اولیه داروها پس از چهار تا شش هفته دیده می‌شود ولی برای کسب بالاترین نفع درمانی هشت تا شانزده هفته وقت لازم است. در درمان از داروهای کلومی پرامین، ونلافاکسین، پیندولول و فنلزین استفاده می‌شود. برای آشنایی با داروهای ضدافسردگی کلیک کنید.
2. رفتار درمانی
درمان‌های رفتاری وسواس با استفاده از تکنیک‌های مختلفی انجام می‌شود. حساسیت زدایی، ایستاندن فکر، غرقه سازی، انفجار درمانی و شرطی سازی بیزارگرانه از روش‌های رفتار درمانی وسواس می‌باشند. این درمان نسبت به درمان دارویی عوارضی نداشته و در بلند مدت اثر درمانی بهتری دارد.
3. جراحی
جراحی در افرادی که دچار اختلال وسواس خیلی شدید هستند و حداقل به مدت پنج سال تحت درمان‌های دارویی و درمان‌های رفتاری بوده‌اند، اما پاسخ مناسبی نگرفته‌اند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. جراحی اثر درمانی سریعی دارد ولی تأثیر درمان آن در بلند مدت مشخص نشده‌است.
