مشاوره برای ترس در کودکان و درمان آن
بسیاری از کودکان در زندگی خود با ترس و اضطراب مواجه می‌شوند. این ترس شامل اضطراب‌های مربوط به جدایی، رشد، و استرس‌های محیطی مانند نگرانی‌های درباره امتحانات یا وقایع تهدیدآمیز می‌شود. با تشویق کودکان به بحث و گفتگو درباره ترس‌هایشان و آموزش راه‌های مقابله با آنها، میتوانید به کاهش اضطراب کودکان کمک کنید.
اضطراب و ترس بخشی از رشد روانی و عاطفی کودکان است. در این مقاله، تلاش کرده‌ایم تا راهکارها و راهبردهای درمان یا کاهش ترس کودکان را برای شما والدین عزیز ارائه دهیم. این مقاله شامل چهار استراتژی درمانی و 17 راهکار روانشناختی برای مقابله با ترس کودکان است که امیدواریم برای شما مفید باشد.
ترس در مراحل مختلف سنی
ترس کودک از 6 تا 8 ماهگی آغاز می‌شود و قبل از یک سالگی طبیعی است اما رفته‌رفته نوع ترس کودک با سن او تغییر می‌کند. کودک زیر یک سال از افراد نا آشنا می‌ترسد و احساس ناراحتی می‌کند و به مادر می‌چسبد.
دومین دوره ترس طبیعی، هنگام شروع به راه رفتن کودک است، در این دوره کودک احساس استقلال می‌کند و از مادر جدا می‌شود و هنگام ورود به محیط‌های تازه و ناشناخته به علت نداشتن تجربه در برخورد با محیط تازه احساس ترس می‌کند.
محرک‌های ترسناک مانند صدای جیغ و داد، رعد و برق، هیجانات مثبت و منفی از طرف اطرافیان یا والدین همزمان با حرکت اسباب‌بازی در کودکان زیر دو سال سبب می‌شود که کودک شرطی شود و همزمان با حرکت اسباب‌بازی از آن بترسد. همچنین کودک ممکن است با دیدن ترسیدن سایر بچه‌های هم‌بازی از آن اسباب‌بازی، ترس از آن اسباب‌بازی را از آنان یاد بگیرد.
هنگام استقلال کودک از مادر و راه رفتن او، ترسیدن‌هایشان بیشتر می‌شود و والدینی که نگران ترسیدن کودکانشان هستند، انسان‌های مضطرب یا وسواسی هستند که به روانشناختی نیاز دارند.
پدر و مادر این بچه‌ها به جای نگرانی، بهتر است در کنارشان باشند تا بعد از احساس ترس کودک، او را در آغوش بگیرند و به تدریج کودک را با محرک ترسناک روبرو کنند و به او خوراکی یا اسباب‌بازی را بدهند.
علل ترس در کودکان
از علت‌های مهم ایجاد ترس در کودکان مشکلاتی مانند اضطراب، ترس از حیوانات، تاریکی و ترس از تنهایی است.ترس از تاریکی در میان کودکان 7-5 ساله متفاوت بوده و در حال تغییر است، بیشتر کودکان در این سنین از مرگ می‌ترسند و سوال‌هایی درباره مرگ می‌پرسند. در 7 سالگی و با آغاز دوره دبستان، ترس از مدرسه و پدیده‌ها و موقعیت‌های بی‌خطر در کودکان دیده می‌شود.
ریشه ترس کودکان
منشاء ترس معقول یا نامعقول کودک را باید در تجارب او جستجو نمود و چنانچه در این بخش از نمناک می‌خوانید اغلب ترس‌های کودک از مراحل رشدش تاثیر می‌پذیرند. مهم‌ترین علل اساسی ایجاد ترس در کودکان عبارتند از:
- والدین الگوهای ویژه‌ای از ترس را به کودکان خود آموزش و منتقل می‌کنند. (والدین ترسو، کودک ترسو).
- از علت‌های ترس کودک از مراکز بهداشتی و فرآیند درمان، تهدید کردن کودک برای برقراری نظم و انضباط در خانه است مثلا هنگام گفتن این جمله: «باید قرصت را بخوری وگرنه می‌میری» یا «اگر غذا نخوری، می‌گم دکتر آمپولت بزنه».
- انتظارات و توقعات نامتناسب و افراطی والدین از کودک.
- از علت‌های ترس کودکان تجربه‌ها و خاطرات ناگوار و وحشت‌ناک کودک می‌باشد.
- از علت‌های ترس کودکان ویژگی‌های شخصیتی خود کودک، عوامل زیستی، سرشتی و آمادگی‌های فطری اولیه و داشتن بدنی آسیب‌پذیر و نحیف می‌باشد.
- رشد ناکافی عاطفی و مغزی کودک از دیگر عوامل ترس در کودک است.
- یکی از عوامل ایجاد ترس در کودک داشتن والدین بیش از حد حمایت کننده، محافظه‌کار و محتاط می‌باشد.
- سخت‌گیر بودن والدین و اعمال تنبیه‌های شدید می‌تواند در کودک ترس ایجاد کند.
- نداشتن برنامه‌ریزی قبلی و آماده‌کردن کودک بیمار برای انجام فرآیند درمان موجب بروز ترس در کودک می‌شود.
- یکی از عوامل ایجاد ترس در کودک مواجهه با افراد بیگانه، اشیای جدید، صداهای غیرعادی، ناگهانی و بلند و موقعیت‌ها و مکان‌های ناآشنا است.
- جدایی از مادر، خانه، سایر اعضای خانواده و دوستان از دیگر عوامل ایجاد ترس در کودک است.
- ترس از نقص عضو و صدمات فیزیکی ناشی از بیماری و ترس از مردن موجب بروز ترس در کودک می‌شود.
- ایجاد ترس در کودک به علت پرورش نیافتن کافی قدرت درک کودک در مورد ارتباط زمان و مکان، علت و معلول.
- از عواملی که موجب ترس در کودک می‌شوند هنگامی است که کودک احساس کند والدین نمی‌توانند تمام پیشامدهای زندگی را کنترل کنند.
- تاثیر نامطلوب بعضی فیلم‌ها، کتاب‌ها موجب بروز ترس در کودک می‌شود.
- ندانسته‌ها در مورد بیماری و روند درمان موجب بروز ترس در کودک می‌شود.
- ترس از گم‌شدن در مدرسه یا بیمارستان موجب بروز ترس در کودک می‌شود.
- دادن پاسخ‌های اشتباه به سوالات کودک موجب بروز ترس در کودک می‌شود.
- ایجاد ترس در کودک به دلیل: نگفتن حقایق به کودک در خصوص مکان‌هایی مانند مدرسه و بیمارستان که می‌خواهیم او را ببری
برای خواندن مقاله ترس از تنهایی در کودکان در مجله رابینیا کلیک کنید.
استراتژی اول: برقراری ارتباط سالم با کودکان خود
تشویق به گفتگو
کودکان خود را تشویق کنید تا درباره ترس‌هایشان با شما صحبت کنند. مهم است که بفهمید ترس‌هایی که کودکانتان دارند چیست؟ به عنوان مثال، اگر کودک شما از رفتن به مدرسه می‌ترسد، سرزنشش نکنید. به جای آن، بگویید: “من می‌فهمم که از رفتن به مدرسه می‌ترسی. چطور می‌توانم کمکت کنم؟”
ساخت جعبه ترس
اگر کودک شما نمی‌تواند به طور مستقیم درباره ترس‌هایش صحبت کند، میتوانید یک “جعبه ترس” برای او درست کنید. کودک می‌تواند ترس‌ها یا اضطراب‌های خود را بنویسد و در جعبه قرار دهد. سپس در پایان هر روز یا هفته با یکدیگر درباره آنها صحبت کنید.
این کمک می‌کند که کودک با ترس‌های خود ارتباط برقرار کند و او را تشویق می‌کند که درباره ترس‌هایش صحبت کند.ممکن است کودک شما از تاریکی، خوابیدن در خانه دیگران، امتحان دادن، ارتفاع، سخنرانی در جمع، مسخره شدن در مدرسه یا حتی هیولاهای زیر تخت بترسد.گفتگو درباره این ترس‌ها ممکن است برای کودکان خجالت‌آور باشد.
اجتناب از ترس‌ها ممنوع
کودکان خود را تشویق کنید که با ترس‌هایشان روبرو شوند، نه اینکه از آنها فرار کنند. اغلب کودکان هنگامی که از چیزی می‌ترسند، سعی می‌کنند از آن فرار کنند. این رویکرد مناسبی برای کاهش ترس‌های کودکان نیست زیرا به آنها اجازه می‌دهد ترس خود را حفظ کنند.اگر فرزندتان را تشویق کنید که با ترس‌هایش روبرو شوند، آنها یاد خواهند گرفت که از ترس و اضطراب خود فرار نکنند.
سرزنش نکردن
به فرزندتان بگویید که اشکالی ندارد که بترسد. اغلب والدین به طور ناخودآگاه برای موفقیت در مدرسه و ورزش فشار می‌آورند که باعث افزایش اضطراب در کودکان می‌شود. به فرزند خود بیاموزید که ترسیدن امری طبیعی است و در عین حال او را تشویق کنید که برای مقابله با ترس‌هایش تلاش کند.
پذیرش اشتباهات و نقص‌های کودک خود را آموزش دهید.اگر فرزند شما در یک آزمون موفق نشد، او را سرزنش نکنید. به جای آن، بگویید: “اشکالی ندارد. هر بار که اشتباه می‌کنیم، یاد می‌گیریم.”
گوش دادن به احساسات کودک
به حرفهای کودکتان گوش دهید. احساس انزوا و تنهایی، اعتماد به نفس کودکان را کاهش می‌دهد. گوش دادن به صحبت‌های فرزندتان به او کمک می‌کند تا احساس حمایت و پشتیبانی داشته باشد. اگر فرزندتان درباره ترس‌هایش با شما صحبت می‌کند، باید به او گوش دهید و نگرانی‌هایش را تأیید کنید.
یکی از روش‌های خوب برای نشان دادن اینکه به حرفهای کودکتان گوش می‌دهید و تشویق کردن او برای ادامه صحبت کردن، این است که به اظهاراتش بازتاب دهید.انعکاس یعنی تکرار آنچه گوینده به شما گفته است تا اطمینان حاصل شود که آنچه را که می‌خواهند بیان کنند، درک شده است.
استراتژی دوم: تمرین تکنیک‌های درمانی
داشتن برنامه‌ی منظم
سعی کنید برنامه‌های منظمی داشته باشید. برنامه‌های منظم می‌توانند به آرام کردن کودک شما در مواجهه با موقعیت‌های استرس‌زا کمک کنند زیرا در این صورت کودکان می‌دانند چگونه باید با ترس‌های خود رفتار کنند.
اگر فرزندتان از رفتن به مدرسه می‌ترسد، میتوانید هر روز که با او به مدرسه می‌روید، با معلمان سلام و احوال‌پرسی کنید، و قبل از رفتن، کودکتان را در آغوش بگیرید.این روند منظم می‌تواند به کاهش و درمان ترس کودک شما کمک کند زمانی که کودکان به این برنامه عادت کنند.
تشویق به شجاعت
به رفتارهای شجاعانه کودکتان پاداش دهید. اگر کودک شما با ترسش روبرو شود، باید این رفتار را با در آغوش گرفتن و کلمات تشویق کننده پاداش دهید. حتی بهتر است برای تشویق رفتار شجاعانه به آنها پاداش دهید. این کمک می‌کند که ترس‌های کودکان کاهش یابد و به رفتارهای شجاعانه‌تری منجر شود.
آماده‌سازی کودک
برای رویدادهای استرس‌زا، بهتر است کودک خود را آماده کنید. اگر می‌دانید که رویدادی که ترسناک به نظر می‌رسد برای کودک شما در پیش است، بهترین راه این است که با او درباره آن صحبت کرده و او را برای آن آماده کنید. این کمک می‌کند تا ترس و اضطراب کاهش یابد، زیرا کودکان می‌دانند چه اتفاقی رخ می‌دهد.
اگر خانواده شما قصد نقل مکان به یک شهر جدید را دارد، ممکن است برای کودک بسیار استرس‌زا باشد. با او در مورد این تغییر صحبت کرده و به دقت دلیل آن را توضیح دهید.برای کاهش ترس کودکان، به جنبه‌های مثبت رویدادهای استرس‌زا تمرکز کنید.
فعالیت‌های تفریحی
فعالیت‌های سرگرم‌کننده را در برنامه‌ی کودک خود قرار دهید. کودک شما باید بیشتر بازی‌های غیررقابتی را تجربه کند. گاهی فعالیت‌هایی که برای کودکان باید سرگرم‌کننده باشند، مثل ورزش و بازی، بیش از حد رقابتی می‌شود و باعث افزایش استرس و اضطراب می‌شود.برای کاهش ترس کودکان خود، سعی کنید تا هر روز فرصتی برای بازی‌هایی داشته باشند که فقط جنبه‌ی سرگرمی دارد.
خواب منظم
به دنبال الگوی خواب منظم برای کودکتان باشید. اگر کودک شما بسیار خسته باشد، ممکن است اضطراب بیشتری داشته باشد. یک زمان مشخص برای خواب کودکتان تعیین کنید و به آن پایبند باشید. همچنین یک برنامه‌ی روتین 20 تا 30 دقیقه‌ای قبل از خواب کودکتان تنظیم کنید.
این برنامه به کودک شما کمک می‌کند تا از فعالیت‌های روزانه به آرامی برای خوابیدن آماده شود.قبل از خواب، برای آرامش و کاهش ترس کودکان، آنها را حمام کنید، دندان‌هایشان را مسواک بزنید، و سپس هر شب یک داستان زیبا برای آنها بخوانید.
آموزش ریلکسیشن
آموزش تکنیک‌های آرامش اعصاب گاهی می‌تواند به درمان ترس کودکان کمک کند. به آنها آموزش دهید که در مواقعی که احساس اضطراب می‌کنند، نفس عمیق بکشند تا بتوانند خود را آرام کنند.مدیتیشن نیز می‌تواند برای کاهش ترس کودکان مفید باشد.
به فرزندتان بگویید که خود را در ساحل تجسم کند و روی احساس گرما و شنیدن امواج تمرکز کند. کودکان می‌توانند از این تکنیک‌ها به عنوان راهی برای کاهش ترس و اضطراب استفاده کنند.
الگوی مثبت
خودتان به درستی به ترس‌ها واکنش نشان دهید. کودکان از رفتار والدین خود الگو می‌گیرند. اگر شما از موقعیت‌های استرس‌زا اجتناب کنید، فرزندتان نیز همین کار را می‌کند، و اگر با ترس‌های خود مواجه شوید، فرزندتان نیز همین کار را می‌کند.سعی کنید که در مواجهه با ترس و اضطراب الگوی مثبتی برای کودکتان باشید.
حفظ آرامش
آرام بمانید. کودکان به چگونگی واکنش والدین خود به موقعیت‌های ترسناک و استرس‌آور نگاه می‌کنند. اگر کودک شما زمین بخورد، او به شما نگاه می‌کند تا ببیند چگونه به آن واکنش نشان می‌دهید.
اگر فرزند شما با مسائل درمان ترس و اضطراب دست و پنجه نرم می‌کند، باید خودتان بتوانید موقعیت‌های استرس‌زا را مدیریت کنید.چند نفس عمیق بکشید، با آرامش صحبت کنید و مطمئن شوید هنگام صحبت کردن با فرزندتان در یک موقعیت استرس‌زا متشنج رفتار نمی‌کنید.
تمرکز روی نکات مثبت
روی نکات مثبت تمرکز کنید. کودکانی که از اضطراب رنج می‌برند اغلب روی افکار منفی و انتقاد از خود تمرکز می‌کنند. به عنوان مثال، آنها بر مشکلات بالقوه‌ای که ممکن است در آینده با آن مواجه شوند تمرکز می‌کنند.
برای درمان ترس در کودکان، به آنها کمک کنید تا بر ویژگی‌های مثبت خود و جنبه‌های خوب موقعیت‌های نگران‌کننده تمرکز کنند.اگر فرزندتان از رفتن به جشن تولد می‌ترسد زیرا اضطراب جدایی دارد، روی این نکته تمرکز کنید که او باید بتواند با دوستانش وقت بگذراند، بازی کند و خوش بگذراند!
مشاوره برای ترس کودکان
درمان شناختی رفتاری
اگر فرزند شما نمی‌تواند با ترس‌های خود کنار بیاید، به دنبال یک مشاور کودک حرفهای باشید. درمان شناختی رفتاری به درمان ترس و اضطراب در کودکان کمک می‌کند. این درمان بر آموزش کودکان برای شناسایی و جایگزینی افکار منفی با افکار مثبت متمرکز است. کودکان در این درمان یاد می‌گیرند که افکار واقع‌بینانه و غیر واقعی را از هم جدا کنند.
معمولاً روانشناس کودک با رویکرد شناختی تکنیک‌هایی برای مقابله با ترس‌های کودک در محیط خانه و مدرسه ارائه می‌دهد. از طرفی این درمانگران با والدین کودک در مورد چگونگی کمک به فرزندشان در مدیریت موقعیت‌های استرس‌زا هم فکری می‌کنند.
دارو درمانی برای اضطراب
از داروها برای کمک به کاهش اضطراب در کودکان استفاده کنید. داروهایی که متخصصان کودکان تجویز می‌کنند در درمان اختلالات اضطرابی در کودکان موثر است. داروهای مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)، مانند سیتالوپرام، اسیتالوپرام، و فلوکستین، داروی انتخابی برای درمان ترس و اضطراب در کودکان در نظر گرفته می‌شوند زیرا عوارض جانبی کمی دارند.
برای تصمیم‌گیری در مورد بهترین درمان دارویی که برای کودک شما مناسب است، با پزشک کودکان مشورت کنید.برخی از عوارض جانبی داروهایی که برای درمان ترس و اضطراب کودکان استفاده می‌شود عبارتند از: خواب آلودگی، حالت تهوع، خشکی دهان، سرگیجه، سردرد و تاری دید.
راهکارهای فیزیولوژیکی
با مشاور خانواده خود در مورد راه حل‌های فیزیولوژیکی صحبت کنید. گاهی اوقات می‌توان با ایجاد تغییرات فیزیکی در الگوی خواب، ورزش و رژیم غذایی کودک، اضطراب و ترس را درمان یا کاهش داد.
از پزشک خانواده خود در مورد اینکه چگونه میتوانید با تمرکز بر مسائل فیزیکی، اضطراب و ترس‌های فرزندتان را کاهش دهید، مشاوره بگیرید.ورزش منظم، خواب کافی و رژیم غذایی سالم همگی می‌توانند به درمان یا کاهش ترس و اضطراب کودک کمک کنند.
22 نشانه‌ی ترس در کودکان
هر چیزی ممکن است باعث ترس دائمی در کودک شود و این ترس می‌تواند تأثیرات منفی و مضری بر روحیه و جسم کودک داشته باشد و او را غمگین کند به‌طوری‌که علائمی نظیر: کودک گوشه‌گیر، خجول، ناتوان در تصمیم‌گیری و وابسته به دیگران، ظاهر می‌شود.در آینده، این کودکان ممکن است قادر به داشتن شغل‌هایی که نیازمند پایداری روحی و اعصاب هستند، نباشند و همچنین قادر به حل مشکلات زمان حال نباشند.
مهم‌ترین علائم ترس در کودکان عبارتند از:
- فرار از موقعیت ترسناک
- درخواست کمک
- چنگ زدن به بدن
- خشک شدن دهان
- جیغ زدن
- لرزیدن اندام
- تغییر رنگ پوست
- تنگی نفس و تغییر در صدا
- افزایش ضربان قلب
- عرق کردن
- احساس خستگی شدید
- از دست دادن کنترل بر ادرار
- ضعف در تفکر و تصمیم‌گیری
- لکنت زبان
- نگاه‌های غیرطبیعی
- گوشه‌گیری، انزواطلبی و اجتناب از مردم
- اختلال در خواب
- مشکلات گوارشی
- شبانه‌آوری
- خشم و عصبانیت
- حسادت
- جویدن ناخن
شش روش برای کاهش ترس کودکان
- از مسخره کردن یا تهدید کردن کودک به خاطر ترس هایش پرهیز کنید. به جای اینکه جملاتی مثل “تو دیگه بزرگ شدی” یا “من چرا باید بترسم؟” بگویید، با او درباره ترس هایش صحبت کنید.
- به کودک اطمینان دهید که مهر و محبت شما برایشان مهم است و هر اقدام شجاعانه ای که انجام می دهند را تحسین کنید.
- برای کاهش ترس، بهتر است که به تدریج با ترس مواجه شوید و تحریک های جدید را با تحریک های ترسناک جایگزین کنید. از اصول یادگیری مانند اصل خاموشی استفاده کنید. به عنوان مثال، اگر کودک از گربه می‌ترسد، ابتدا به او گربه را نشان دهید و سپس شیرینی به او بدهید تا این ترس کم شود.
- از سرمشق دادن استفاده کنید. به عنوان مثال، اگر کودک از حیوانات می‌ترسد، با نشان دادن حیوانات به شکل عروسک یا نقاشی، ترسش را کاهش دهید.
- بر روی نقاط قوت و شهامت کودک تمرکز کنید و او را تشویق کنید. از روش هایی مانند بازی درمانی و پخش موسیقی شاد برای کم کردن ترس کودکان استفاده کنید.
- اگر روش های فوق به کار نمی‌آید، بهتر است به روانشناس کودک مراجعه کنید تا کمک حرفهای در رفع ترس فراهم شود.
در برخی مواقع، تلاش‌های ما برای حفاظت از کودکان ممکن است اضطراب آنها را بیشتر کند. بهترین روش برای کمک به کودکان برای پیشبرد در برابر ترس، آموزش آنها به مهارت مقابله با اضطراب و ترس است. با اعمال روش‌های روانشناختی درمانی، می‌توان اضطراب آنها را کاهش داد.
همچنین شما میتوانید از مشاوران رابینیا به صورت آنلاین وقت مشاوره دریافت نمایید.