علل و درمان اختلال احتکار
برخی از افراد اشیائی را که از نظر مادی ارزشی ندارند را به دلایل متعددی مثل تعلق عاطفی و… نزد خود نگهداری می‌کنند. دسته‌ای دیگر از افراد هستند که اشیایی را که هیچگونه ارزش مادی و معنوی ندارد را نزد خود نگه می‌دارند و هیچ چیز را دور نمی‌اندازند. افرادی که به اختلال اهتکار دچارند، حتی در دور ریختن زباله نیز با مشکل مواجه هستند. همین افراد مثلا از دورریختن روزنامه باطله امتنا می‌کنند چون معتقدند که روزی به کار آنها می‌آید. احتمال همزمان شدن رفتارهای احتکاری با آسیب‌های جسمی و اختلال‌های روانی دیگر مانند افسردگی، وسواس، کنترل تکانه و … اهمیت درمان را پررنگ تر می‌کند. در این مقاله به بررسی اختلال احتکار می‌پردازیم.
اختلال احتکار چیست؟
این افراد به نوعی وسواس مبتلا هستند. به صورت افراطی وسایل و لوازم را جمع‌آوری می‌کنند حتی اگر کهنه، خراب و یا بدون استفاده باشند. این افراد عقیده دارند که هرچیزی ارزش خاصی دارد و ممکن است روزی مورد استفاده قرار بگیرد، دور ریختن اشیاء برای آنها پر از استرس و اضطراب است. شیوع این اختلال حدود 2 تا 5 درصد است. جمع کردن وسایل معمولا از سنین نوجوانی آغاز می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال از خرید کردن و جمع کردن وسایل لذت می‌برند. در واقع این قبیل کارها در پاسخ به احساس افسردگی شدت پیدا می‌کند.
علائم اختلال احتکار
ویژگی‌های مشترکی بین نشانه‌های وسواس وجود دارد. علائم اختصاصی احتکار را در ادامه توضیح می‌دهیم.
- فرد به صورت افراطی به خرید لوازم می‌پردازد و آنها را نزد خود نگه می‌دارد، چرا که فکر می‌کند ممکن است برای روز مبادا مورد استفاده قرار بگیرند.
- شخص به هیچ عنوان نمی‌تواند لوازم خود را حتی در مواردی که هیچ گونه ارزشی ندارند، دور بریزد.
- ناتوانی در دور ریختن لوازم باعث می‌شود تا خانه فردِ مبتلا بسیار نامنظم و آشفته شود.
- در عملکرد بین فردی و اجتماعی فرد مبتلا مشکل جدی ایجاد می‌شود.
پیامدهای اختلال احتکار
پیامدهای منفی زیادی در رفتارهای احتکاری ایجاد خواهد شد که به برخی از آنها در ادامه اشاره می‌کنیم:
- احتکار در خانه کارهایی مثل آشپزی، خوابیدن، راه رفتن و نظافت را با مشکل مواجه می‌کند.
- فرد به دلیل خرید لوازمی که نیازی به آنها ندارد و میل به احتکار آنها دارد او را با مشکل مالی روبرو می‌کند.
- با بهم ریختگی در خانه، رعایت بهداشت ممکن نیست و به همین علت است که فرد به بیماری‌های جسمانی به دلیل آلودگی مبتلا می‌شود.
علل رفتارهای احتکاری
عوامل زیادی وجود دارند که این اختلال را ایجاد می‌کنند و در شکل گیری آن موثرند. به مهم ترین عواملاشاره می‌کنیم همراه ما باشید.
1. عوامل ژنتیکی و فیزیولوژیکی
بر اساس مطالعات به دست آمده احتکار امری است که در خانواده جریان دارد. بیش از 50% کسانی که به این اختلال مبتلا هستند یکی از اعضای خانواده و یا خویشاوند با همین مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند. بررسی دوقلوها بیانگر این نکته است که تقریبا 50 درصد تنوع در رفتار احتکار به عوامل ژنتیکی مربوط می‌شود. این عامل در دیگر اختلالات مرتبط با وسواس از جمله وسواس فکری عملی نیز مشاهده می‌شود.
2. عوامل محیطی
بیشتر کسانی که به این اختلال مبتلا هستند، در گذشته زندگی پر از استرس و پرتنشی را داشتند که در تعامل با عوامل ژنتیکی سهم زیادی در به وجود آمدن این اختلال دارد. علاوه بر این یکی دیگر از عوامل محیطی که به عنوان علت زیربنایی اختلال احتکار شناخته می‌شود یادگیری مشاهده‌ای است. مشاهده رفتارها در ارتباط با احتکار با افراد نزدیک مثل والدین که در اولین سالهای تولد در ارتباط است در تقویت و شکل‌گیری این اختلال نقش بسزایی دارد. عدم ارتباط مناسب با والدین نیز در این موضوع نقش جدی و مهمی دارد. ترس از دست دادن والدین و عدم شکل‌گیری دلبستگی با آنها فرد را دچار دلبستگی شدید به اشیاء می‌کند که کودک امنیت خود را در نگهداری از آنها جستجو می‌کند.
3. عوامل مزاجی
ویژگی های رفتاری که در ریشه‌های زیستی مشاهده می‌شوند عوامل مزاجی هستند. پژوهشگران بر این باورند که عوامل مزاجی خاص نظیر ناتوانی در تصمیم گیری یک علامت مهم در اختلال احتکار هستند و در بستگان درجه یک فرد مبتلا نیز دیده می‌شوند.
اختلالات همایند با رفتارهای احتکاری
بررسی‌هایی که محققین انجام داده‌اند مشخص شد: 75% افراد که به اختلال احتکار دچارند، دچار مشکل اضطرابی و یا خلقی هستند. بیشتر این افراد به اختلال افسردگی که در 50% مواقع اختلال اضطراب فراگیر و اختلال اضطراب اجتماعی اشاره کرد. 20% هم به اختلال وسواس اجباری و یا اختلال شخصیت وسواس اجباری مبتلا می‌شوند. افراد انباشت‌گر 10% از دیگر افراد بیشتر دچار نقص توجه بیش فعالی می‌شوند. این مسئله می‌تواند از مواردی نظیر ناتوانی ذهن در سازمان دهی امور و ریشه‌های زیستی ژنتیکی مشابه نشات بگیرد.
میزان شیوع اختلال احتکار
مطالعات در مورد میزان شیوع اختلال انباشت گری بسیار محدود است. با این حال برخی پژوهش‌ها میزان شیوع آن را در مناطقی نظیر نظیر ایالات متحده آمریکا چیزی در حدود 2 تا 6 درصد تخمین می‌زنند. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهند که این مشکل در هر دو جنس بروز می‌یابند اما شیوع آن به طرز قابل توجهی در مردان بیشتر گزارش می‌شود.
روش های درمان اختلال احتکار
در درمان این اختلال از روش‌های دارویی و روان شناختی مختلفی استفاده می‌شود که ما در ادامه به توضیح هریک از آنها پرداخته‌ایم.
درمان های دارویی
برای درمان وسواس و رفتارهای احتکاری در موارد شدید اغلب از روش‌های دارویی استفاده می‌شود. داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای و مخصوصا گروه SSRIs در درمان این اختلال سودمند هستند. مطالعات نشان می‌دهند که اگر استفاده از داروها در کنار جلسات روان درمانی و مداخلات روان شناختی قرار بگیرند اثربخشی آنها بیشتر شده و فرایند درمان تسهیل می‌گردد.
روان درمانی
درمان شناختی رفتاری از موثرترین روش‌های روان درمانی برای بهبود اختلال احتکار شناخته می‌شود. جلسات مشاوره روانشناسی در این رویکرد بیش از هرچیز حول محور آموزش تصمیم گیری و طبقه بندی؛ مواجهه و خوگیری با دور انداختن و بازسازی شناختی قرار دارد. درمانگر در این رویکرد وظیفه دارد در مورد رفتار ذخیره سازی به بیمار بازخورد دهد و باورهای اشتباه او را در این زمینه شنایی کرده و به چالش بکشد. توجه داشته باشید که روان درمانی می‌تواند در طیف وسیعی از اختلالات در دوران کودکی و بزرگسالی از جمله اختلالات اضطرابی و وسواسی موثر واقع شود.
برای دریافت پاورپوینت درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد کلیک کنید.
