معرفی رشته سنجش و اندازه گیری (روانسنجی) Measurement (psychometrics)
یکی از اهداف عمده علم، اندازه گیری پدیده های مورد بحث است. یعنی اینکه این پدیده ها با اعداد و ارقام قابل اندازه گیری باشند تا به راحتی طبقه بندی شده و قوانین مربوط به آنها مشخص شود.
به همین دلیل از زمانی که روان شناسی به آزمایشگاه کشیده شد، به عنوان یک علم مستقل درآمد. بدین ترتیب پدیده های روانی به صورت عینی و عملیاتی تعریف شده و اندازه گیری شدند.
به عنوان مثال استعداد، شخصیت و رفتار انسان ها اندازه گیری شد و پای مفهومی به نام روان سنجی به علم روانشناسی کشیده شد.
روانسنجی Psychometrics پدیده های روانی انسان را از حالت کیفی به حالت کمی یا همان عددی تبدیل میکند.
روانسنجی به معنی استفاده از روش های آماری و آزمایش برای اندازه گیری پدیده های روانی است.
روانسنجی در لغت، به معنی اندازه گیری آنچه در روان شناسی است، می باشد و یکی از اهداف عمده آن اندازه گیری پدیده های روانی و جنبه کمی دادن به آنهاست؛ زیرا زمانی که پدیده ها با اعداد نشان داده می شوند، بهتر طبقه بندی می شوند.
روانسنجی یعنی استفاده از آزمون های روانی برای اندازه گیری پدیده های روانی.
رشته روانسنجی در ایران یکی از گرایش های روانشناسی در دوره کارشناسی ارشد است و تعداد پذیرش دانشجو در این رشته بسیار کم است.
کسانی که می خواهند در این رشته تحصیل کنند، باید سواد غنی در زمینه روانشناسی داشته باشند و با آشنایی بر فلسفه علم، بر ریاضیات و آمار نیز مسلط باشند.
اهمیت روان سنجی و اندازه گیری پدیده های روانی
ما همواره برای شناختن توانایی ها و شخصیت خود به روانسنجی نیاز داریم تا طبق طبقه بندی ها، جایگاه خود را بهتر شناخته در جهت بهبود شرایط خود بیشتر تلاش کنیم.
این طبقه بندی و شناخت می تواند شامل مسائل جسمی (قوی و ضعیف بودن، سالم و بیمار بودن و…) و مسائل روانی و ذهنی مانند (هوش، استعداد، شخصیت و…) شود.
در جامعه امروزی روانسنجی یک موضوع بسیار مهم بوده و وسایل و ابزارهای علمی زیادی را در اختیار جامعه و متخصصان علوم انسانی قرار می دهد.
کاربردهای روان سنجی
کاربردهای روانسنجی عبارتند از:
1. پیش بینی Prediction
از کاربردهای روانسنجی این است که افراد می توانند با استفاده از این علم، میزان موفقیت خود را در آینده در زمینه های تحصیلی یا شغلی پیش بینی کنند.
روانسنجی برای توانایی پیشرفت تحصیلی و دیگر ویژگی های افراد به کار می رود.
2. گزینش و انتخاب Selection
در موسسات و سازمان ها این آزمون برای گزینش مناسب افراد بسیار به کار می رود.
3. طبقه بندی Classification
طبقه بندی یا گروه بندی افراد بر اساس تقسیمات منطقی یکی دیگر از کاربردهای روانسنجی است.
در واقع در طبقه بندی باید مشخص شود که هر فرد خاص در چه گروهی جای دارد و بر اساس چه روشی می توان او را مورد آموزش و یا درمان قرار داد.
روانسنجی ابزار و وسایل لازم را برای طبقه بندی افراد فراهم کرده است.
4. ارزشیابی Evaluation
از ابزارهای روانسنجی برای قضاوت و ارزشیابی برنامه ها، روش ها، تدابیر درمانی و همچنین میزان پیشرفت بیماران به کار می روند. از این ابزارها برای بررسی روش های نوین درمانی استفاده می شود.
مهارت های یک روانسنج
افرادی که در رشته روانسنجی فارغ التحصیل می شوند، باید برای داشتن مجوز یا پروانه روانسنجی در آزمون نظام روان شناسی شرکت کنند. در این آزمون مهارت های فرد مورد سنجش و آزمون قرار می گیرد.
این مهارت ها شامل موارد زیر است:
- آشنایی کلی با انواع آزمون های فرافکنی
- اجتناب از برگزاری غیرضروری آزمون در مورد مراجعان
- اجرا، نمره گذاری و تفسیر انواع آزمون های هوش، استعداد، شخصیت و…
- رعایت اصول اخلاقی مرتبط با فعالیت های روان شناس، مشاوره و روان سنجی
- رعایت تعرفه اجرا و تفسیر آزمون که سازمان نظام روان شناسی اعلام کرده است
- شناخت آزمون هایی که در ایران به تایید سازمان نظام روان شناسی و مشاوره هنجاریابی رسیده اند.
- آشنایی و داشتن مهارت در اصول و فنون مرتبط با ساختن و مطالعه ویژگی های روایی و اعتبار. همچنین تنظیم جداول مربوط به هنجارها با توجه به فرهنگ و رسوم ایران
تست های روانسنجی
روان شناسان برای اینکه تشخیص درستی داشته باشند و روش درمانی مناسبی را انتخاب کنند، از انواع تست های روانسنجی استفاده می کنند. از این تست ها برای مسائل متعددی استفاده می شود.
تست های روان سنجی بسیار پرکاربرد:
- تست هوش
- تست مشکلات رفتاری
- تست های ارزیابی کودکان
- تست های شغلی و اجتماعی
- تست های شخصیت شناسی
- تست های روان شناسی کودک
- تست های روان شناسی ازدواج
بازار کار کارشناسی ارشد روانسنجی
این گرایش برای افرادی مناسب است که بخواهند محقق و پژوهشگر شوند و یا در کلینیک کار اجرای آزمون های روانی را انجام دهند تا ارزیابی بالینی مراجعان (آسیب های مغزی- کودکان استثنایی و …) به شیوه ی دقیق تری انجام شود.
همچنین در مدرسه میتوان به اجرای آزمون های هوشی و یا ارزیابی تحصیلی و … بپردازند.
دانش آموختگان روانسنجی با توجه به کاربردهای آن در سازمان و اداره جات و کلینیک و مدارس و دانشگاه ها میتواندد مشغول به کار شوند.
بازار روانسنجی هنوز اشباع نشده به علاوه ی اینکه سازمان و اداره جات و به طور کلی واحدهای اداری و اجرایی به ضرورت کاربردهای روانسنجی در ارتقای کارشان پی برده اند.
مشاغل زیر با رشته روانسنجی ارتباط دارند:
- سردبیر
- مشاوره
- نویسنده
- پژوهشگر
- روانشناس
- کارگزار بیمه
- مشاور شغلی
- استاد دانشگاه
- مدیر روابط عمومی
- کارشناس/مدیر آموزش
- مدیر یا مربی مهد کودک
- کارشناس/مدیر پایگاه داده
برنامه درسی روانسنجی
برنامه درسی روانسنجی بر اساس آخرین سرفصل دروس وزارت علوم شامل:
- ارزشیابی آموزشی
- آزمونهای شخصیت
- روان سنجی کاربردی
- روشهای آماری پیشرفته 1
- روشهای آماری پیشرفته 2
- روشهای تحقیقی پیشرفته
- آزمونهای هوش و استعداد
- آزمونهای پیشرفته تحصیلی
- روان شناسی تربیتی پیشرفته
- سمینار در سنجش و اندازه گیری
- استفاده از کامپیوتر در اندازه گیری
- اصول و فلسفه تعلیم و تربیت پیشرفته
- برنامه ریزیهای کامپیوتری در اندازه گیری
- نظریه ها و روشهای جدید در اندازه گیری
- ارزشیابی طرحها و برنامه ریزی آموزش و پرورش