معرفی کتاب شش کلاه تفکر اثر ادوارد دوبونو
ادوارد دوبونو متفکر و نویسنده اهل کشور مالت که یکی از بزرگان در زمینه تفکر خلاق هم هست، در کتاب شش کلاه تفکر، تکنیک شش کلاه تفکر را ارائه کرده که می‌تواند در تعاملات خانواد‌گی، اجتماعی و همچنین تعاملات مرتبط با کسب‌وکار به کار گرفته شود.
در این روش شش کلاه رنگی برای شش جنبه تفکر تعریف می‌شود و افرادی که در حال تعامل و تبادل‌نظر باهم هستند، در صورت آشنایی با این شش کلاه رنگی، خواهند توانست به شکلی اثربخش و هماهنگ افکار و دیدگاه‌های خود را مطرح کرده و به بهترین و کاراترین شکل ممکن به نتیجه برسند.
درواقع اصلی‌ترین دشمن تفکر و رسیدن به یک اجماع، پیچیدگی کار و عدم وجود تفکراتی هماهنگ و دارای نظم در مناسبات اجتماعی و جلسات گروهی است که منجر به سردرگمی و گیجی طرف‌های مختلف بحث می‌شود. درصورتی‌که اگر روند اندیشیدن، ساده و شفاف باشد، بحث‌ها مؤثرتر پیش خواهند رفت و نتیجه‌گیری و تفاهم هم سریع‌تر حاصل خواهد شد.
شش کلاه رنگی هرکدام نماینده یک نوع تفکر هستند و در هر لحظه از جلسه یا هم‌اندیشی تنها یکی از آن‌ها توسط تمامی حاضرین مورد استفاده قرار گیرد. این موضوع توسط رئیس جلسه کنترل و در صورت تخطی افراد از این اصل به آنان تذکر داده می‌شود.
این کلاه‌ها عبارت‌اند از:
کلاه سفید
نشانگر تفکر بر اساس حقایق و واقعیات است که در آن نباید هیچ حکمی را مهم‌تر از واقعیت بدانیم. در هنگام جاری بودن این نوع تفکر همه ملزم هستند به دور از هرگونه احساس و جهت‌گیری شخصی صرفاً در پی بیان حقایق باشند. تفکر با کلاه سفید در حقیقت نوعی نظم و انضباط است که ما را تشویق می‌کند تا در ذهن خودمان، حقیقت را از تعبیر و تفسیر شخصی جدا کنیم.
کلاه قرمز
تفکر با کلاه قرمز فرصتی استثنایی و منحصربه‌فرد در اختیارمان می‌گذارد تا بتوانیم احساس‌ها، هیجان‌ها و درک شهودی خودمان را در مورد موضوع بحث مطرح کنیم.
کاربرد کلاه قرمز همیشه بر اساس فردیت است. در این بخش از تمام افراد حاضر در جلسه خواسته می‌شود تا احساسات و هیجانات درونی خود را در مورد موضوع بیان کنند.
درواقع احساسات، هم بخشی از شیوه اندیشیدن است، هم بخشی از موضوعی که به آن اندیشیده می‌شود؛ بنابراین، درست نیست که آن را نادیده بگیریم و فقط به اندیشه محض روی بیاوریم.
کلاه سیاه
کلاه سیاه معمولاً بیشتر از کلاه‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد و شاید بتوان آن را مهم‌ترین کلاه دانست. کلاه سیاه، کلاه احتیاط است و نکته‌های ایمنی را به ما یادآوری می‌کند. این کلاه ما را از انجام کارهای غیرقانونی، خطرناک، ضررآفرین و … بر حذر می‌دارد. کلاه سیاه، کلاه بقاست.
کارکرد اصلی کلاه سیاه ارزیابی ریسک‌های موجود در طرح یا ایده یا پیشنهاد ارائه‌شده است. این کلاه در کل با احتیاط سروکار دارد.
کلاه زرد
وقتی‌که فرد کلاه زرد بر سر می‌گذارد، سعی می‌کند همه مزیت‌ها و فایده‌های طرح پیشنهادی را مطرح کند. او با کلاه زرد تلاش می‌کند تا ببیند که چگونه می‌توان ایده موردنظر را عملی ساخت.
این کلاه ارزش بالایی دارد، چون افراد را وادار می‌سازد تا ارزش‌های نهفته در هر طرحی را جستجو کنند.
تفکر با کلاه زرد در حقیقت نوعی قضاوت مثبت است. تحت این کلاه باید تمام تلاشمان را به کار بندیم تا بتوانیم بهترین دلیل‌ها و توجیه‌ها را برای خوش‌بینی خود ارائه کنیم.
کلاه سبز
کلاه سبز، کلاه انرژی است. وقتی کلاه سبز را بر سر می‌گذاریم، ایده‌های جدیدی را مطرح میکنیم. تحت کلاه سبز باید راه و چاره‌های جدید را ارائه دهیم. با این کلاه سعی میکنیم تا ایده‌هایی را که توسط افراد حاضر در جلسه ارائه می‌شوند، هماهنگ و تقویت کنیم.
ارزش کلاه سبز در این است که زمان خاصی را در اختیار هر کس قرار می‌دهد تا تلاش خلاقانه خود را انجام دهد. در اینجا خلاقیت فقط وظیفه فرد ایده‌پرداز نیست و همه منتظر نمی‌نشینند تا او ایده خود را مطرح کند و آن‌ها بر اساس ایده او، شروع به جهش کنند. وقتی کلاه سبز مورد استفاده قرار می‌گیرد، از تک‌تک افراد انتظار می‌رود که تلاش خلاقانه‌ای انجام دهند.
کلاه آبی
کلاه آبی برای اندیشیدن برای اندیشه و مختص رئیس جلسه است. این کلاه برای مدیریت تفکر و سازمان‌دهی اندیشه و کنترل است. استفاده از این کلاه در آغاز جلسه تفکر، باعث می‌شود تعریفی از وضعیت و موقعیت خود به دست آوریم. کلاه آبی می‌تواند مشکل را به گونه‌های دیگری هم تعریف کند. این کلاه هدف از جلسه تفکر و همچنین هدفی را که می‌خواهیم به آن دست‌یابیم، معلوم می‌کند.
کتاب شش کلاه تفکر مناسب چه کسانی است؟
تمام کسانی که در تلاشند تا به تفکر خود انسجام بدهند، راه‌حل‌های خلاقانه بیابند و راحت‌تر و بهتر تصمیم‌گیری کنند، می‌توانند از مطالب این کتاب به بهترین نحو استفاده کنند.
برای دریافت خلاصه صوتی کتاب شش کلاه تفکر و صدها کتابی که هر فرد باید در زندگی خود خوانده باشد، فقط کافیست پکیج 365 میکروبوک رابینیا را تهیه کنید.
درباره نویسنده کتاب شش کلاه تفکر
ادوارد دوبونو (Edward de Bono) در سال ۱۹۳۳ در مالت به دنیا آمد. او در زمان جنگ جهانی دوم در دانشگاه مالت در رشتهٔ پزشکی تحصیل کرد. سپس با کمک‌هزینه تحصیلی رودس، به دانشگاه آکسفورد رفت و با دریافت مدرک افتخاری در رشته‌های روانشناسی و علوم طبیعی و مدرک دکترای فلسفه از آن دانشگاه فارغ‌التحصیل شد.
او همچنین دارای مدرک پی‌اچ‌دی از دانشگاه کمبریج و کارشناسی ارشد از دانشگاه مالت بود. دوبونو در نهم ژوئن ٢٠٢١ بر اثر کهولت سن درگذشت.
جمع‌بندی
استفاده از تکنیک شش کلاه تفکر در تصمیم‌گیری‌ها، باعث خواهد شد تصمیم‌گیری جمعی و گروهی روندی مدون و خودکار به خود بگیرد و مسیرهایی مشخص و تعریف‌شده طی شود.
درواقع با این روش، افراد با یک زبان مشترک با همدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و در مسیری آشنا برای همه حاضرین گام برمی‌دارند که باعث می‌شود علاوه بر صرفه‌جویی در وقت و انرژی، نتایج حاصل شده نیز با احتمال بالایی مورد توافق اکثریت باشد و اجماع کافی با حداقل تنش و تضاد حاصل شود.