مروری بر افسردگی کودکان
گاه با وجود مشخص بودن نشانه‌ها و علائم افسردگی کودکان، اقدامی برای درمان آن‌ها صورت نمی‌گیرد. گاه تصور این که کودکان نیز می‌توانند دچار افسردگی شوند، برای اطرافیان سخت و غیرقابل باور است. اما متاسفانه در ایران حدود پنج درصد کودکان به افسردگی شدید مبتلا هستند. از نشانههای افسردگی در کودکان می‌توان به خستگی، بی ارزشی، فاصله گرفتن از دیگران، افزایش یا کاهش وزن و… اشاره کرد.
ممکن است کودکان در این دوران عمدا رفتارهای خاصی مثل فریب دادن، اشک و فریاد، تهدید و تلاش برای خودکشی را انجام دهند. در این شرایط کمک گرفتن از متخصص ضروری بوده چراکه افسردگی در کودکان یک مساله بسیار جدی است. آگاهی از علائم افسردگی کودکان به شما کمک می‌کند تا هرچه سریع‌تر آن را شناسایی کرده و برای درمان اقدام نمایید.
افسردگی در کودکان هم وجود دارد اما تشخیص آن کمی سخت است چون که نشانههای افسردگی در کودکان با بزرگسالی تفاوت‌هایی دارد و به دلیل ویژگی‌ها و خصوصیات رفتاری خاص کودکان، این نشانه‌ها توسط والدین نادیده گرفته می‌شود. حتی نوعی از افسردگی با نام افسردگی پنهان در کودکان وجود دارد که در آن بیماری با پرخاشگری و بداخلاقی بروز پیدا می‌کند. مشکلات شخصیتی، ضعف جسمانی، سبک فرزندپروری والدین و… از عوامل موثر در بروز افسردگی کودکان است.
می‌توانید از پرسشنامه‌ی افسردگی بک کودکان و نوجوانان (CDS-A) استفاده کنید.
11 قدم برای شناسایی علائم افسردگی در کودکان
هر چه سریع‌تر افسردگی در کودکان شناسایی شود، راحت‌تر می‌توان آن را درمان کرد. بنابراین شناخت نشانههای افسردگی کودکان ضرورت دارد.
افسردگی در کودکان 10 تا 16 ساله شایع‌تر است؛ نشانههای افسردگی به سن کودک، شرایط زندگی و دلایل دیگر مربوط می‌شود. افسردگی در کودکان با چند نشانه اولیه مانند ناراحتی غیر قابل توضیح، نوسانات خلقی و احساس ناامیدی آغاز می‌گردد. نشانههای افسردگی را در کودکان خود جدی بگیرید. در زیر به چند مورد از این علائم اشاره کرده‌ایم:
1. تغییر در روند خواب
کودکان افسرده معمولا دیر می‌خوابند، یک تغییر نامتعارف در عادت خوابیدن می‌تواند نشانه افسردگی باشد. کودک افسرده معمولا زود از خواب بیدار شده و نمی‌تواند دوباره به خواب رود.
در برخی موارد هر چقدر هم که بخوابند کافی نیست و روز بعد همچنان احساس ناتوانی و خستگی زیاد می‌کنند. سر کلاس خوابشان میبرد، به کارهایشان دیر می‌رسند یا به کل فراموش می‌کنند. تکالیفشان را به خاطر خوابیدن زیاد انجام نمی‌دهند و در نتیجه سبک زندگی‌شان دچار مشکل می‌شود.
برای مشاهده‌ی پاورپوینت اختلالات خواب کودک کلیک کنید.
2. کودک احساس بی ارزشی می‌کند
کودکان افسرده همیشه جملاتی مانند ”هیچکس مرا دوست ندارد” یا ”من بی ارزشم” را به کار می‌برند. در چنین مواقعی یک مشاوره کودک می‌تواند به شما و کودکتان کمک کند تا افکار منفی دور شوند.
3. کودک با همسالان خود بازی نمی‌کند
کودکان افسرده بیشتر به تنهایی و جدایی تمایل دارند. بازی نکردن کودک با همسالان یکی از نشانههای افسردگی کودکان است. کودک از این تنهایی شکایتی نمی‌کند اما این موضوع دلیل بر لذت بخش بودن این شرایط نیست. دور ماندن کودک از همسالان، می‌تواند او را اجتماع گریز کرده و باعث تشدید افسردگی شود. البته بازی نکردن کودک می‌تواند دلایل دیگری نیز داشته باشد که باید توسط روانشناس بررسی شود.
4. علایق گذشته دیگر او را به وجد نمی‌آورند
در شرایطی که استرس تکالیف مدرسه، قهر با دوستان، ورزش زیاد و… وجود داشته باشد، طبیعی است که فرزندتان احساس ناراحتی و بی حالی کند. اما اگر چیزهایی که قبلا خوشایند بودند دیگر کودک را خوشحال نمی‌کند، باید نگران شوید. معمولا کودکان با دوستان خود بازی کرده، به پارک می‌روند و شیطنت می‌کنند اما کودک افسرده تمایلی به انجام این امور ندارد و به این کارها واکنش خوبی نشان نمی‌دهد.
5. سریع خشمگین می‌شود
ناراحتی در افراد بالغ از نشانههای افسردگی است اما در کودکان ممکن است رفتار پرخاشگرایانه بیشتر باشد، به همین خاطر تشخیص افسردگی کودکان سخت‌تر می‌باشد. ممکن است یک کودک بعد از مدرسه کمی ذهن اش بهم ریخته باشد، اما بعد از مدتی دوباره حالش خوب شود. اما اگر کودک به خاطر کوچک‌ترین چیزی تحریک شد و رفتاری پرخاشگرانه داشت باید به دنبال دیگر نشانههای افسردگی در او باشید.
6. خاطرات خوب گذشته را به یاد نمی‌آورد
بعضی کودکان به صورت مزمن شاد نیستند، اما از نظر بالینی افسردگی هم ندارند. برای اینکه تفاوت را بسنجید، درباره خاطرات خوش صحبت کنید؛ یادآوری روزهای خوش کودک افسرده را خوشحال نمی‌کند. واکنش کودک افسرده به خاطرات لذت بخش به صورت زیر خواهد بود:
“به خاطر نمی‌آورم، این برای زمانی دیگر بوده! یا اصلا به صحبت شما گوش نمی‌کند و آن خاطره برایشان ارزشی ندارد”.
7. سر هر مسئله کوچکی گریه می‌کند
گریه کردن یکی از راه‌های سالم بیان احساسات است. اما اگر فرزندتان که بیشتر مواقع آرام است بیش از هر زمان دیگری گریه می‌کند، ابتدا مواردی که باعث تحریک او میشوند را بسنجید. اگر حس کردید مشکلی وجود دارد و گریه کردن او بی دلیل است آن را نادیده نگیرید. در این شرایط باید برای ریشه یابی و درمان به روانشناس مراجعه کنید.
8. دوست ندارد در مورد ناراحتی هایش حرف بزند
معمولا افراد دوست دارند در دوران سختی و مشکل، حمایت شوند و با کسی درد و دل کنند. بیشتر آدم‌ها دوست دارند در آغوش گرفته شوند. اما کودک افسرده ممکن است با در آغوش گرفته شدن، از خودش ناراحتی نشان دهد؛ چون می‌داند این کار غصه هایش را از بین نمی‌برد. او خودش را کنار می‌کشد و شاید هم بگوید “این کارت باعث می‌شود حالم بدتر شود. میخواهم که بهتر شوم ولی نمی‌توانم”.
9. کودک زیاد مریض می‌شود
کودکی که افسردگی دارد بیشتر به دردهای فیزیکی مانند معده‌درد و سردرد مبتلا می‌شود. اگر کودکتان به صورت غیرمعمول و بیش از همیشه به خاطر چنین مشکلاتی تحت معاینه قرار بگیرد، می‌تواند نشانه خطر باشد. پس بهتر است علاوه بر پزشک به یک روانشناس هم مراجعه کنید تا کودک را از نظر روحی و روانی معاینه کند.
10. دچار پرخوری یا کم اشتهایی شدید می‌شود
تغییر در اشتها می‌تواند از نشانههای افسردگی باشد. ممکن است ناگهان کودک کم غذا شروع به پرخوری و یا خوردن غذاهای شیرین کند. اگر قبلا خوب غذا می‌خورد، حالا کم خوراک شود. رابطه کودک با غذا همگام با بزرگ شدنش به صورت طبیعی دچار تغییر می‌شود اما اگر این تغییر با دیگر نشانههای افسردگی همراه بود باید به آن توجه کرده و به روانشناس مراجعه نمایید.
توجه: کم خوراک شدن یا پرخوری کودک می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد، پس سریع قضاوت نکنید و با دیدن تنها یک نشانه از علائم افسردگی نگران نشوید. اصلا درست نیست که سریع برچسب افسردگی روی فرزند خود بزنید.
11. سابقه افسردگی در میان اعضای خانواده
با اینکه برخی بدون پیشینه خانوادگی دچار افسردگی میشوند اما سابقه خانوادگی در ابتلا به افسردگی تاثیر زیادی دارد. در واقع افسردگی بیشتر ارثی است. پس اگر در خانواده سابقه ابتلا به افسردگی دارید، کودکتان بیشتر در خطر است. بنابراین باید علائم را جدی گرفته و رفتارهای کودک خود را بیشتر مورد بررسی قرار دهید.
علائم و نشانه های هشداردهنده افسردگی در کودکان
برخی از نشانه‌ها بسیار جدی و خطرناک هستند و در صورت مشاهده آن‌ها باید هرچه سریع‌تر مداخله کرده و با یک روانشناس صحبت کنید. از این نشانههای خطرناک می‌توان به صحبت در مورد مرگ، افکار خودکشی و رفتارهای پرخطر اشاره کرد. ممکن است کودک افکار خود را در مورد خودکشی با تقسیم وسایل شخصی و تعلقات خودش نشان دهد. این رفتارها به هیچ عنوان طبیعی نیست و جنبه شوخی ندارد پس آن را کاملا جدی بگیرید. با یک روانشناس صحبت کنید تا بهرتین راهکار و نحوه برخورد را به شما آموزش دهد.
