معرفی رشته روانشناسی تربیتی (educational psychology)

روانشناسی تربیتی (educational psychology) یکی از شاخه‌های روان‌شناسی است که به تحقیق در مسائل یادگیری و آموزش می‌پردازد. در هر جامعه اهمیت روانشناسی تربیتی بسیار واضح است چون موضوعات ریشه ای را هدف قرار داده است.

روانشناسی تربیتی، نحوه یادگیری افراد که شامل: نتایجی است که دانش آموزان از تحصیل خود حاصل می کنند، فرآیند آموزشی، تفاوت های فردی در یادگیری، شاگردان با استعداد و عدم توانایی در یادگیری را بررسی میکند.

تعریف روانشناسی تربیتی

روانشناسی تربیتی یا آموزشی به مطالعه چگونگی یادگیری افراد می پردازد.

این مطالعه شامل روند یادگیری، نحوه یادگیری، عوامل موثر بر یادگیری افراد، بررسی توانایی ها و استعداد و موارد دیگر می باشد که در نهایت به بهبود یادگیری و کم شدن استرس در افراد می انجامد.

روانشناسانی که در این زمینه کار می کنند به پی بردن نحوه یادگیری افراد و به دست آوردن اطلاعات جدید در این زمینه علاقه دارند.

این شاخه از روانشناسی تنها در رابطه با فرآیند یادگیری در اوایل دوران کودکی و نوجوانی نیست. بلکه فرآیندهای اجتماعی، عاطفی و شناختی را که درگیر یادگیری در تمامی دوران زندگی می شوند نیز شامل می شود.

اهمیت روانشناسی تربیتی

چون بررسی نحوه‌ی ساز و کار یادگیری افراد که معمولا دانش آموزان در سنین مختلف را شامل میشود و ایجاد راه های متنوع برای افزایش کارایی افراد، روانشناسی تربیتی یکی از مهم ترین شاخه های علم روانشناسی است که از سنین پایین با افراد در ارتباط است.

اهمیت روانشناسی تربیتی زمانی مشخص میشود که بدانیم تغییرات کوچک در نحوه یادگیری دانش آموزان یا استفاده از راه های متنوع و جدید برای کشف استعدادهای آنها چه تاثیر فوق العاده ای بر آینده آنها به عنوان یک فرد و در نهایت دور نمای کلی یک جامعه خواهد داشت.

به همین دلیل اهمیت روانشناسی تربیتی هر روز بیشتر برای مسئولین و البته والدین آشکار می شود و آنها از راهکارهای علمی این شاخه از روانشناسی بیشتر استفاده می کنند.

هدف روانشناسی تربیتی

روان‌شناسی تربیتی، بیشتر حاصل جمع دو علم روان‌شناسی و تربیت است. شناختی که از روان‌شناسی به دست می‌آید در فعالیت‌های کلاس درس و مدرسه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این علم، یک علم پیچیده است و در دین، فلسفه و روان‌شناسی محض که شامل مطالعات آزمایشگاهی روی حیوانات است، ریشه دارد.

می‌توان هدف‌های ویژه روان‌شناسی تربیتی را این‌ گونه بیان کرد:

1. فراهم کردن اطلاعات

• فراهم کردن اطلاعات و شناخت‌های عملی یا کاربردی
• شناخت جنبه‌های مختلف رشد و تکامل و اثرهای محیطی آن.
• آشنایی با مفاهیم فنی برای کسب توانایی شناخت ادبیات شغلی، به منظور برقراری ارتباط با همکاران و درک بهتر مسائل حرفه‌ای در معلمی.
• بینش در معنای کامل اصول روان‌شناسی تربیتی (شناخت، آگاهی و فهمیدن)، نه برای حفظ کردن یا به‌خاطرسپردن، بلکه به عنوان ابزاری که در آموزش و پرورش موثر، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

2. مهارت ها و توانش ها

• مهارت در انتخاب، ساختن و کاربرد وسایل و فنون خاص ارزشیابی درسی و رشدی محصلان.
• توانایی هماهنگ ساختن کوشش‌های مدرسه با اصول رشد و تکامل محصلان، توانایی برانگیختن محصلان به حداکثر تلاش در رسیدن به هدف‌های مطلوب.

3. ایجاد گرایش ها

• ایجاد گرایش‌ها، رغبت‌ها و درک (ارج‌گذاری)
• رغبت فزاینده در روان‌شناسی یادگیرنده و کاربرد آن در کلاس.
• توانا ساختن معلم در کاربرد مفاهیم و اصول روان‌شناختی در اصلاح عمل آموزش و پرورش.
• یک ذهن باز و انتقادی نسبت به روش‌شناسی و درک نقش تحقیق در اصلاح آموزش و پرورش.
• شناخت محصل به عنوان یک ارگانیزم در حال رشد و تکامل، شناختن و درک ارزش و مقام او و اعتقاد نامحدود به اینکه محصل می‌تواند، رشد کند.

کار روانشناس تربیتی چیست؟

روانشناسی تربیتی بر نحوه فکر کردن، یادگیری، یادآوری و پردازش اطلاعات افراد تمرکز دارد.

روانشناسان تربیتی که تمرکز ویژه ای به جنبه شناختی دارند علاقه دارند پی ببرند که چگونه کودکان برای یادگیری ترغیب می شوند، چگونه مطالبی را که می آموزند به خاطر می آورند و چگونه مسائل را حل می کنند و…

رویکرد سازنده گرا یکی از جدیدترین نظریه های یادگیری است که بر این موضوع تمرکز دارد که چگونه کودکان به طور فعالانه از دنیای اطراف خود شناخت پیدا می کنند.

سازنده گرایی بیشتر تاثیرات اجتماعی و فرهنگی را که نقش مهمی در نحوه یادگیری کودکان ایفا می کنند در نظر می گیرد.

این جنبه به شدت تحت تاثیر کار لو ویگوتسکی که نظراتی مانند ناحیه رشد مجاور و داربست آموزشی را مطرح کرده است می باشد.

اگرچه روانشناسی تربیتی یک رشته نسبتا نوپا است اما هرچه که مردم بیشتر به فهم نحوه یادگیری انسان ها تمایل نشان دهند پیشرفت بیشتری خواهد داشت.

حیطه کاری روانشناسی تربیتی

در نظام آموزشی پیچیده امروز؛ روانشناسان تربیتی، با مربیان، مدیران، معلمان و دانش آموزان سر و کار دارند تا در این مورد که چگونه می توانند به افراد کمک کنند تا بهتر یاد بگیرند اطلاعات بیشتری کسب کنند.

این موضوع اغلب درگیر یافتن روش هایی برای شناخت دانش آموزانی که ممکن است کمک بیشتری نیاز داشته باشند.

ایجاد برنامه هایی با هدف کمک به دانش آموزانی که با مشکلات درسی مواجه هستند و حتی به وجود آوردن روش های جدید یادگیری می شود.

برخی از موضوعات مختلفی که روانشناسان تربیتی به آن ها تمایل دارند به شرح زیر می باشند:

• فناوری آموزشی: بررسی این که چگونه انواع مختلف فناوری می توانند به یادگیری دانش آموزان کمک کنند.
• طرح تعلیمی: طراحی کردن مطالب آموزشی
• آموزش ویژه: کمک کردن به دانش آموزانی که ممکن است به روش های خاص یادگیری نیاز داشته باشند.
• برنامه ریزی درسی: ایجاد برنامه های درسی که به یادگیری بهبود می بخشند.
• یادگیری سازمانی: بررسی نحوه یادگیری افراد در محیط های سازمانی
• شاگردان تیز هوش: کمک کردن به دانش آموزانی که به عنوان شاگردان تیز هوش شناخته می شوند.

تاریخچه روانشناسی تربیتی

روانشناسی تربیتی یک گرایش نسبتا نوپا می باشد که در سال های اخیر پیشرفت زیادی داشته است.

روانشناسی تا اواخر دهه ۱۸۰۰ به عنوان یک علم جداگانه پدیدار نشد.

بنابراین بر مبنای تاریخچه روانشناسی تربیتی علاقه اولیه به روانشناسی تربیتی عمدتا توسط فیلسوفان تربیتی شدت گرفت.

فیلسوف سرشناس، جان فردریش هربارت را پدر روانشناسی تربیتی می نامند.

هربارت عقیده داشت که علاقه دانش آموز به یک موضوع تاثیر بسیار زیادی بر نتیجه ای که از یادگیری حاصل میشود دارد.

همچنین او بر این عقیده بود که معلمان باید در هنگام تصمیم گیری برای این که کدام شیوه آموزشی مناسبتر است این علاقه را همراه با پیش فرضی از آن در نظر بگیرند.

بعدها، روانشناس و فیلسوف، ویلیام جیمز نقش منحصر به فردی را در این زمینه ایفا کرد.

کتاب ویلیام جیمز با نام “صحبت هایی با معلمان در باب روانشناسی” که در سال ۱۸۹۹ به چاپ رسید، یکی از اولین درس نامه ها در رابطه با روانشناسی تربیتی به شمار می آید.

در همین بازه زمانی روانشناس فرانسوی، آلفرد بینه  تست های هوش خود را که بسیار معروف هستند معرفی کرد.

این تست ها طراحی شدند تا به دولت فرانسه کمک کنند، کودکانی را که به اختلالات تکاملی دچار بودند شناسایی کرده و برنامه های تحصیلی ویژه ای را برای آن ها فراهم سازند.

در آمریکا جان دیویی، نقش مهمی در روانشناسی تربیتی و تحصیل داشت. نظرات دیویی، موجب پیشرفت آموزش شد. او معتقد بود مدرسه باید بر دانش آموزان تمرکز کند نه موضاعات یادگیری.

او مدافع یادگیری فعال بود. به عقیده او تجربه های عملی بخش مهمی از فرآیند یادگیری را شامل می شوند.

جدیدا، بنجامین بلوم، روانشناس تربیتی یک طرح طبقه بندی شده را اجرا کرده است که در آن اهداف مختلف تحصیل دسته بندی و توضیح داده شده اند.

طبق توضیحات او سه دایره ای که در ردیف بالا قرار دارند اهداف یادگیری شناختی، موثر و روان حرکتی می باشند.

افراد مشهور روانشناسی تربیتی

در سر تا سر تاریخ، تعدادی از افراد نقش بسیار مهمی را در توسعه روانشناسی تربیتی ایفا کرده اند.

از جمله این افراد مشهور می توان به اسامی زیر اشاره کرد:

1. جان لاک

یک فیلسوف انگلیسی که  (Tabula rasa) را بیان نمود.  نظریه لوحه سفید میگوید که ذهن در هنگام تولد مانند یک لوحه سفید است که بعدها از طریق تجربه و یادگیری نسبت به اطراف شناخت پیدا می کند.

2. ویلیام جیمز

یک روانشناس آمریکایی که شهرت او به واسطه مجموعه کتاب هایش با عنوان “صحبت هایی با معمان در باب روانشناسی” می باشد که بر روشی که معلمان می توانند به یادگیری دانش آموزان کمک کنند تمرکز دارند.

3. آلفرد بینه

یک روانشناس فرانسوی که برای اولین بار تست های هوش را ابداع کرد.

جان دیویی

یک روانشناس پر نفوذ آمریکایی و کارشناس آموزش و پرورش که در زمینه پیشرفت تحصیلی و اهمیت یادگیری به صورت عملی مطالب فراوانی نگاشته است.

ژان پیاژه:

یک روانشناس سوئیسی که شهرت او به واسطه نظریه بسیار موثرش به نام رشد شناختی می باشد.

بی اف اسکیز

یک رفتارگرای آمریکایی که نظریه شرطی سازی عامل را بیان نمود.تحقیق او در رابطه با تقویت و تنبیه ادامه یافت تا امروزه نقش مهمی را در زمینه آموزشی ایفا کند.

جنبه های اصلی روانشناسی تربیتی

مانند سایر زمینه های روانشناسی محققانی که در حیطه روانشناسی تربیتی کار می کنند نیز تمایل دارند هنگامی که یک مشکل را مد نظر می گیرند جنبه های مختلف این شاخه روانشناسی را برای حل آن مطرح کنند.

جنبه رفتاری بیانگر این است که افراد تمامی رفتارها را به واسطه شرطی سازی می آموزند.

روانشناسانی که مدافع این جنبه هستند برای توضیح نحوه رخ دادن یادگیری به اصول شرطی سازی عامل متکی هستند.

برای مثال معلمان ممکن است در ازای یک رفتار خوب از جانب دانش آموزان بُن هایی را به آن ها اهدا کنند که با اقلام مطلوبی مانند شیرینی یا اسباب بازی قابل تعویض هستند.

اگرچه چنین روش هایی در برخی موارد مفید واقع می شوند، رویکرد رفتاری از این جهت که مواردی مانند گرایش ها، شناخت ها و انگیزه های درونی را برای یادگیری آن گونه که باید در نظر نمی گیرد مورد انتقاد قرار گرفته است.

جنبه تکاملی یا رشد به نحوه یادگیری مهارت ها و دانش های جدید کودکان هنگامی که رشد می کنند تمرکز دارد.

رشته روانشناسی تربیتی چیست؟

دانشجویان این رشته در واقع در شاخه تربیتی رشته روانشناسی مشغول به تحصیل هستند و با توجه به بازار کار و تعداد دانش آموزان در ایران از بازار کار خوبی بهره می برند.

دروس رشته روانشناسی تربیتی

برای تحصیل در رشته روانشناسی تربیتی، ابتدا باید مقطع کارشناسی روانشناسی را به پایان رسانده و در مقطع کارشناسی ارشد، این رشته را انتخاب کنید.

چارت درسی رشته روانشناسی تربیتی

• پایان نامه
• روان سنجی
• روش تحقیق
• آمار استنباطی
• ارزیابی آموزشی
• اختلالات یادگیری
• راهنمایی و مشاوره
• روانشناسی اجتماعی
• سنجش و اندازه گیری
• نظریه و روش های آموزش
• نظریه های یادگیری کاربردی
• فنون ارزیابی روانی _ تربیتی
• روانشناسی شخصیت پیشرفته
• روش های تغییر و اصلاح رفتار
• تعلیم و تربیت اسلامی پیشرفته
• نظریات تربیتی و مکاتب فلسفی
• نظریه های انگیزش در آموزش و پرورش

آینده شغلی و بازار کار روانشناسی تربیتی

درست است که رشته روانشناسی تربیتی دامنه وسیعی دارد اما بخاطر نوپا بودن آن، هنوز به آن درجه شغلی که لایقش است نرسیده است.

البته منظور ما این نیست که موقعیت های شغلی در این رشته کم است یا این رشته بازار کار خوبی ندارد؛ منظور ما این است که بازار کار این رشته باید بسیار بالاتر از سطحی که هست، باشد.

آینده شغلی و بازار کار رشته روانشناسی تربیتی

• یکی از اصلی ترین مشاغل برای روانشناسان تربیتی، سِمَت «مشاور مدرسه» است. شما می توانید به عنوان یک مشاور خبره، دانش آموزان را در امر تحصیلی یاری کنید تا به بالاترین درجه از موفقیت ها برسند.
• در سازمان های بزرگ از روانشناسان تربیتی برای آموزش و افزایش بازدهی کارمندان استفاده می کنند.
• مانند سایر گرایش های روانشناسی، با دریافت مدرک کارشناسی ارشد می توانید در مراکز مشاوره استخدام شده و مشاوره دهید.
• امکان داشتن مطب شخصی نیز برای فارغ التحصیلان رشته روانشناسی تربیتی وجود دارد. برای تاسیس مطب شخصی باید تا مقطع دکتری در روانشناسی تربیتی تحصیل کنید.
• روانشناسی تربیتی جزو رشته هایی است که جای تحقیق بسیاری دارد؛ بنابراین اگر دوست دارید محقق شوید، این رشته انتخاب بسیار مناسبی است.
• با تحصیل در مقطع دکتری روانشناسی تربیتی می توانید به عنوان استاد دانشگاه در موسسات عالی آموزشی اقدام به تدریس کنید.