مکانیسم دفاعی جابجایی

عموما زمانی که افراد احساسات منفی را تجربه می‌کنند، سعی می‌کنند به روشی با آن کنار بیایند. گاهی اوقات افراد از انجام این کار آگاه هستند؛ اما در بسیاری موارد بدون آگاهی صورت می گیرد. مکانیسم‌های دفاعی یکی از راه‌های کاهش اضطراب و ترمیم تعادل است.

جابجایی یک مکانیسم ‌های دفاعی رایج است که طی آن فرد احساسات منفی خود را از منبعی که موجب آن هیجان منفی شده، به فرد یا چیزی که کمتر تهدیدکننده است منتقل می‌کند. مکانیسم دفاعی جابجایی مانند سایر مکانیز‌م‌های روانی محصول ایگو می‌باشد.

مکانیسم دفاعی جابجایی چگونه عمل می‌کند؟

از آنجایی که دفاع‌ها عمومأ برای کاهش اضطراب فرد به کار برده می‌شوند لذا؛ شخص یا چیزی که فرد احساسات ناخوشایند خود را به آن ابراز می‌کند باید از شخصی که منبع ایجاد احساس بوده امن‌تر باشد.

به عنوان مثال والدین منبع رفع نیازهای مختلف فرزند خود هستند و احساس خشم نسبت به آنها برای بچه تهدیدزا می‌باشد لذا؛ بچه‌ای که در خانه والدینش به او زور می‌گویند، در مدرسه رفتارهای قلدری در پیش می‌گیرد و در واقع خشم خود را به اشخاصی با خطر کمتر منتقل می‌کند.

یا شخصی که از کارفرمای خود عصبانی می شود ممکن است به خانه بیاید و عصبانیت خود را سر همسر خودخالی کند. ممکن است همسر این فرد هم به نوبه خود این عصبانیت را، بر سر بچه‌شان خالی کند و این چرخه معیوب ادامه یابد.

اگر تا به حال در مورد چیزی احساس ناراحتی کرده‌اید و سپس احساسات منفی خود را بر روی یک دوست، اعضای خانواده یا حتی یک غریبه ابراز کرده‌اید، پس تجربه دست اولی از به کارگیری مکانیزم دفاعی جابجایی دارید.

به عنوان مثال

جسم یا شخصی که هدف این هیجان جابجا شده قرار می‌گیرد می‌تواند متفاوت باشد؛ اما معمولاً به این دلیل انتخاب می شود که امن یا حتی کاملاً بی قدرت می‌باشد. نکته دیگری که وجو دارد، زمانی که فرد هیجانی را به سوژه‌ای جابجا می‌کند با کمترین تحریک، این ابراز هیجان و جابجایی رخ می‌دهد.

• خانمی که در محیط کار با رئیسش دچار مشکل شده‌است، بعد از کار در رستوران به دلیل اشتباه کوچکی که پیشخدمت مرتکب شده، بر سر او فریاد می‌زند.
• احساس می کنید همسرتان در کارهای خانه به شما کمک نمی‌کند. هنگامی که فرزندان شما بازیگوشی می‌کنند، شما با عصبانیت منفجر می شوید، بر سر آنها فریاد می زنید و آنها را متهم می کنید که خانه را به هم می‌ریزند.
• مردی که شغل خود را از دست داده و نگران مخارج زندگی می‌باشد، هنگامی که او در یافتن شغل جدید به مشکل می‌خورد، احساس ناامیدی کرده و عدم موفقیت خود را به اقلیت‌های جامعه جابجا می‌کند و آنها را به دلیل عدم توانایی در یافتن شغل سرزنش می کند.

همان طور که از نمونه‌های بیان شده مشخص است، خشم احساسی است که عموما طی این مکانیزم جابجا می‌شود.

نمونه‌های بیان شده مکانیزم دفاعی جابجایی را در سطح بین فردی نشان می‌دهند. علاوه براین، تعصبات علیه برخی از گروه‌های اجتماعی نیز با این دفاع مرتبط است. به عنوان مثال دشمنی که آلمانی‌ها نسبت به یهودیان پس از جنگ جهانی اول احساس کردند، می‌تواند نمونه‌ای از جابجایی خشم ناشی از پیامدهای اقتصادی جنگ باشد.

کارکردهای مکانیسم دفاعی جابجایی

با اینکه مکانیسم دفاعی جابجایی مجرایی برای تغییر مسیر احساسات است و می تواند منجر به بروز حوادث بالقوه مضر شود، در بعضی موارد لزوما چیز بدی نیست.

در موارد بسیاری، مکانیسم دفاعی جابجایی مانند کانالی عمل‌ می‌کند که طی آن فرد می‌تواند هیجاناتش را تجربه کند. اگر این راه برای تجربه هیجان وجود نداشت، عدم ابراز هیجان می‌توانست برای سلامتی فرد تهدیدزا باشد.

استفاده از مکانیزم‌های دفاعی رایج بوده و یک بخش عادی از عملکرد روزمره است. مانند سایر مکانیسم‌های دفاعی، جابجایی به ما کمک می کند تا در برابر اضطراب از خود محافظت کنیم .در صورت استفاده مناسب، از دفاعی مانند جابجایی تجربه محافظت شده احساسات منفی، به حداقل رساندن ناامیدی‌ها‌، محافظت از عزت نفس و مدیریت سطح استرس اتفاق می‌افتد.

با این وجود، وقتی فرد به دفاع‌ها زیاد از حد تکیه کند، می توانند مشکل ساز شوند و می‌تواند با پریشانی روانی و عملکرد ضعیف همراه شود.

عوامل موثر در به کارگیری مکانیسم دفاعی جابجایی

سن

کودکان خردسال تمایل دارند در احساسات خود رو راست‌تر باشند و به همین دلیل احتمالاً بدون توجه به مناسب بودن پاسخ ، احساسات خود را نسبت به هدف اصلی ابراز می کنند.

به عنوان مثال، کودک چهار ساله خیلی بیشتر احتمال دارد وقتی ناراحت ‌می‌شود، برسر والدین فریاد بزند؛ اما یک نوجوان ۱۴ ساله خشم و ناامیدی خود را طی جنگ و جدل با خواهر و برادرهای کوچکتر ابراز می‌کند.

شدت

معمولا احساسات بسیار شدید و ناراحت‌کننده منجر به نمایش بیشتر احساسات نسبت به هدف جایگزین می‌شود. یعنی زمانی که فرد از شخصی عصبانی است اما نمی‌تواند آن را بروز دهد، طی مکانیسم دفاعی جابجایی خشم خود را با تحریک کم و شدت بیشتر به سوژه امن جابجا می‌کند. همه ما گاهی احساسات منفی خود را به هدف ثانویه‌ای جابجه می‌کنیم.

گرچه استفاده گه‌گاهی از این مکانیزم، طبیعی است؛ اما اگر فرد برای مقابله با همه ناراحتی‌های خود به آن تکیه کند، می تواند فرد را به سمت رفتار ناسازگارانه یا حتی سوءاستفاده سوق دهد. مطالعات نشان داده است که مکانیزم دفاعی جابجایی، در مردان بیشتر از زنان رخ می‌دهد.

والایش گونه‌ دیگری از جابجایی

فروید خود معتقد بود که زیرگروه خاصی از جابجایی که به عنوان والایش شناخته می شود، می تواند منبع مهمی از خلاقیت و الهام‌بخش باشد. طبق گفته فروید، والایش مستلزم جابجایی تمایلات جنسی غیرقابل قبول به سمت فعالیت‌های غیرجنسی است که کارآمد و از نظر اجتماعی قابل قبول است.

برای مطالعه وبلاگ مکانیسم دفاعی والایش کلیک کنید.