مواد مخدر به روی مغز چه عوارضی دارد ؟

مواد مخدر به روی مغز چه عوارضی دارد ؟

مغز از مهم‌ترین و اصلی‌ترین اندام‌های بدن محسوب می‌شود که مرکز فعالیت‌های پیچیده انسان به شمار می‌رود. مغز عملکردهای مختلف بدن را نظم می‌بخشد. هرکدام از قسمت‌های مختلف مغز مسئولیت خاص خود را دارد. مصرف مواد مخدر در طول زمان به روی مغز تاثیرات مخرب زیادی را می‌گذارد و در عملکرد آن اختلال ایجاد می‌کند. از جمله تاثیرات مخرب مواد مخدر به روی مغز می‌توان به وابستگی به مواد اشاره کرد که فرد بدون اراده به مصرف مواد مخدر ادامه می‌دهد. این وابستگی به اندازه ای است که فرد اگر مصرف مواد را قطع کند عملکردهای مغز دچار اختلال می‌شود.

تاثیر مواد مخدر بر مغز

مواد مخدر با ایجاد درگیری در سیستم‌های ارتباطی و دخالت در مسیر انتقال، دریافت و پردازش طبیعی نورون‌ها، روی مغز تأثیر می‌گذارند. نورون‌ها سلول‌های عصبی مغز هستند و وظیفه انتقال اطلاعات را بر عهده دارند. این انتقال اطلاعات در نورون‌ها به وسیله موادی شیمیایی به نام انتقال دهنده عصبی یا نوروترنسمیترها اتفاق می‌افتد. هر نورون از نوع خاصی از انتقال‌دهنده‌های عصبی استفاده می‌کند.

اتفاقات پس از مصرف مواد مخدر

مواد مخدر پس از استعمال به سیستم ارتباطی مغز وارد شده و از آنجایی که به انتقال دهنده‌های عصبی شباهت دارد، جایگزین آنها می‌شود. همین جایگزینی اختلالاتی را در دریافت و پردازش اطلاعات به وجود می‌آورد. شباهت ساختار شیمیایی مواد مخدر با انتقال‌دهنده‌ها سبب می‌شود تا نورون‌های مغزی آن‌ها را به عنوان انتقال دهنده شناسایی کنند و اجازه دهند تا وارد سلول‌های عصبی شده و آن‌ها را تحریک کنند. با ورود مواد مخدر، مغز تولید انتقال دهنده‌های عصبی را به طور طبیعی کاهش می‌دهد که این باعث می‌شود برای منتقل کردن پیام‌های خودبه مواد نیاز داشته باشد. بعضی از مخدرها که محرک به شمار می‌روند مثل: کوکائین و آمفتامین باعث می‌شوند تا نورون‌های مغزی انتقال دهنده زیادی را تولید کرده و آنها از حالت طبیعی خارج شوند. در این حین، پیام‌های پرقدرت ایجاد شده در مغز همچنین فعالیت‌های ارتباطی با اختلال مواجه می‌شوند. به همین خاطر بعد از مصرف مواد حالاتی مثل سرخوشی، شادی و لذت با شدت بالا رخ می‌دهد.

احساس لذت پس از مصرف مواد

بعضی از انتقال دهنده‌های عصبی مغز مسئولیت رساندن پیغام شادی و لذت را به سطوح بالاتر مغز به عهده دارند. از جمله این نوروترنسمیترها می‌توان به دوپامین و سروتونین اشاره کرد. در حالت طبیعی این انتقال دهنده‌ها با دریافت پاداش‌های ساده مثل: داشتن تعاملات مثبت با دیگران، غذا خوردن، ورزش و … به وجودمی‌آیند. به همین دلیل است که همه انسانها از این فعالیت‌ها لذت می‌برند. با مصرف مواد این انتقال دهنده ها به اندازه زیادی به مغز ترشح می‌شوند. به همین دلیل است که فرد از ساده‌ترین فعالیت‌ها هم لذت برده و سرخوش می‌شود. این نکته قابل ذکر است که نظریه‌های جدیدتری نیز در مورد تأثیر مواد بر دوپامین شکل گرفته است و دانشمندان امروزه فکر می‌کنند که دوپامین بیشتر با مجبور کردن فرد برای تکرار فعالیت لذت بخش (یا همان مصرف مواد) ارتباط دارد تا تولید مستقیم لذت. این نظریات به فهم چگونگی ایجاد وابستگی مواد در افراد کمک می‌کنند.

دلایل وابستگی روانی و اعتیاد به مواد مخدر

بالارفتن دوپامین در گیرنده‌های دوپامینی تغییر شکل ایجاد می‌کند و نورون‌های تولید کننده را کاهش می‌دهد. به همین دلیل بعد از سپری شدن مدتی دوپامین مغز به طور طبیعی کاهش یافته و فرد احساس کسلی، افسردگی، بیلذتی و بی هیجانی می‌کند. فرد برای به دست آوردن همان حالت خوشحالی و نشئگی گذشته و همچنین به حد طبیعی رساندن دوپامین بدن خود، باید میزان بیشتری از ماده مخدر را مصرف نماید. این چنین می‌شود که فرد دائماً در یک چرخه معیوب گیر می‌کند. یعنی برای به حد طبیعی رساندن دوپامین مغز خود، ماده مخدر بیشتری مصرف می‌کند و مصرف بیشتر ماده مخدر، باعث کاهش بیشتر دوپامین طبیعی بدن او می‌شود. این چرخه دائمی مصرف مواد مخدر در طولانی مدت تغییرات مخرب زیادی را در مغز ایجاد می‌کند که کنترل فرد بر مصرف مواد را از بین می‌برد. به بیان دیگر مواد مخدر کنترل سیستم لذت را به دست می‌گیرد. در نتیجه بیمار تمایل بیش از اندازه به مصرف مواد پیدا می‌کند تا میزان دوپامین دوباره به سطح عادی برگردد. چنین فردی دیگر نمی‌تواند بدون مصرف مواد، از زندگی لذت ببرد و دچار افسردگی می‌شود.

مشکلات روانی ترک اعتیاد

مصرف مواد مخدر آسیب‌های مغزی زیادی را به وجود می‌آورد که امکان دارد که فرد تا آخر عمر درگیر کند. اگر چه با کاهش مصرف، مغز به تدریج به جبران کمبود انتقال‌دهنده‌های عصبی خود می‌پردازد. نکته مهم این است که تاثیر روانی ناشی از افزایش ناگهانی دوپامین و حالت نشئگی جدی گرفته شود که در روان فرد باقی می‌ماند. همین موضوع از اصلی ترین دلایل بازگشت به مواد مخدر است. تصور تجربه مجدد آن حالت سرخوشی، به قدری برای فرد مصرف کننده وسوسه‌آمیز است که حتی بعد ماه‌ها ترک، ممکن است وی را به سمت مصرف مجدد بکشاند. به همین دلیل است که پرداختن به مسائل روانی در ترک اعتیاد حتی از مسائل جسمانی اهمیت بیشتری دارد و افراد نباید تنها به سم‌زدایی بدن از مواد اکتفا کنند.

مصرف مواد مخدر منجر به نوعی بیماری عودکننده مغزی ‌می‌شود. در این شرایط برخی از آثار مغزی مصرف مواد تا مدت‌ها پس از‌‌ترک نیز باقی ‌می‌مانند. از جمله مهم‌‌ترین آن‌ها ‌می‌توان به احساس وسوسه و ولع شدید برای مصرف مجدد در پی دیدن نشانه‌هایی مرتبط با اعتیاد اشاره کرد. برای ارزیابی این آثار باید به یک متخصص روانشناس یا روانپزشک مراجعه نمایید. در واقع برای جبران آسیب‌های مغزی و اختلالات روانی ناشی از آن مراجعه به روانشناس و دریافت مشاوره ترک اعتیاد ضرورت دارد.

تاثیر مواد مخدر مختلف بر مغز

تحقیقات به دست آمده نشان می‌دهد که هر نوع از مواد مخدر اثرات مختلفی را به روی مغز می‌گذارد. در ادامه تاثیر مواد مختلف به روی مغز را بیان می‌کنیم.

1. تاثیر مصرف الکل بر مغز

از دید داروشناسی الکل از انواع خواب‌آورها به حساب می‌آید که با سرکوب سیستم عصبی و مغز عملکردهای شناختی را کند کرده و هشیاری انسان را کاهش می‌دهد. هم چنین الکل با کاهش دادن قدرت بازداری مغز به افسارگسیختگی در انسان ‌می‌انجامد. از سوی دیگر نوشیدنی‌های الکلی با ایجاد اختلالاتی در مراکز مرتبط با تکلم و تحرک در مغز، هماهنگی حرکتی را با مشکل مواجه کرده و باعث بروز نقایصی در صحبت کردن ‌می‌شوند.

2. تاثیر ‌‌تریاک و مشتقات آن‌ها بر مغز

تریاک مخدری است که از گیاه خشخاش به دست آمده و مقدار زیادی مورفین دارد. به همین دلیل است که با مصرف نشئگی و آرامش به فرد دست می‌دهد. از تریاک دیگر مخدرها مثل سوخته، شیره و هروئین به دست می‌آید. همه این مواد ذکر شده سرکوب کننده سیستم عصبی و مغز به شمار می‌روند که از دسته مواد مخدر افیونی هستند. افیون‌ها با چسبیدن به گیرنده‌های اپیوئیدی در مغز انتقال پیام درد را با اختلال مواجه کرده و همچنین مراکزی نظیر مرکز تنفس در بصل النخاع را مهار ‌می‌نمایند. به همین دلیل است که رفلکس‌های اولیه را کاهش داده و علائمی مانند ضربان قلب، فشارخون و تنفس را کند می‌کند. از همین رو استفاده از این مواد ‌می‌تواند هشیاری انسان را مختل کرده و در صورت اوردوز منجر به تجربه اغماء و حتی مرگ شود.

3. تاثیر مصرف محرک‌ها و توهم زاها بر مغز

مخدرهای توهم‌زا مثل شیشه بیش فعالی سیستم عصبی مرکزی و مغز را به همراه دارد. به همین دلیل است که از این مواد در مهمانی‌ها و پارتی‌های شبانه استفاده می‌کنند. همینطور مواد محرک و توهم زاهایی نظیر حشیش، ماری جوانا و قرص اکس همگی با افزایش دوپامین در مغز ‌می‌توانند باعث ایجاد تغییرات ادراکی شده و در نهایت به تجربیات غیر واقعی بیانجامند. در این شرایط افراد چیزهایی را ‌می‌بینند یا ‌می‌شنوند که دیگران نمی‌توانند آن‌ها را درک کنند. همین امر باعث ‌می‌شود که رفتارهای غیرعادی و بعضا خطرناکی را از خود نشان دهند. قرص های اکس بر میزان انتقال دهنده‌های عصبی بر مغز تاثیر ‌می‌گذارند. به طوری که سطوح سروتونین در سیستم عصبی را افزایش ‌می‌دهند. از آنجایی که سروتونین نقش بسزایی در خلق انسان ایفا ‌می‌کند، افزایش آن در مغز منجر به تجربه احساس سرخوشی و شادی مفرط ‌می‌شود.

تاثیر نحوه مصرف مواد مخدر به روی مغز

طبق باور متخصصان نحوه مصرف مواد به تاثیر آن به روی مغز نقش مهمی دارد. به صورتی که تزریق مخدر هروئین، بیشترین اثر را به روی مغز می‌گذارد. چون در استعمال تزریقی نخدر به سرعت وارد جریان خون شده و به مغز می‌رسد. پس از تزریق، استنشاق، خوردن و تدخین ( دود کردن ) به ترتیب سریع‌ترین اثرگذاری را به روی مغز می‌گذارند.

میانگین امتیازات ۵ از ۵

از مجموع ۱ رای