سلامت روان و اهمیت آن
معمولا کسانی که به سلامتی خود بسیار اهمیت می‌دهند سالیانه یک چکاب کامل از جسم خود انجام می‌دهند و همیشه مراقب سلامت جسمی شان هستند. اما معمولا درصد کمی از افراد به سلامت روان خود اهمیت می‌دهند. شاید به این دلیل که اثرات مخرب عدم سلامت روان را بر روی سلامت جسم نمی‌دانند.
نداشتن سلامت روان می‌تواند کیفیت زندگی افراد را کاهش داده و آرامش و حس خوب خوشبختی را از آنها دور کند. در صورتی که مشکلات روانی درمان نشوند، روز به روز اثرات مخرب‌تری برای فرد خواهند داشت. خوشبختانه امروزه با وجود مراکز مشاوره روان شناسی و روان درمانی، با کمک گرفتن از متخصصین حوزه سلامت روان اقدامات بسیار زیادی صورت می‌گیرد. برای آشنایی بیشتر با مقوله سلامت روان در ادامه با ما همراه باشید.
سلامت روان چگونه تعریف می شود؟
سلامت روان به معنای سلامت روان شناختی وهیجانی افراد است. به بیان ساده تر می توان سلامت روان را نوعی عملکرد درست و اصولی افراد در زندگی روزمره شان دانست. روشن است که تمام ما در زندگی شتابزده و ماشینی امروز دچار استرس و هیجانات منفی زیادی می شویم. افرادی که بتوانند در مقابل استرس ها و فشارهای روانی، عملکرد بهتری داشته باشند و احساساتشان دستخوش تغییرات زیادی نشود، می توان آن ها را به عنوان افرادی که دارای سلامت روان هستند معرفی کرد.
البته این یک نگاه کلی است و این قضیه از نظر روان شناختی به همین سادگی ها هم نیست. شاید افرادی که در ظاهر انسان های آرام و دارای عزت نفس هستند به طور پنهان در لایه های روانی و ذهنی دچار شکست ها و اختلالاتی باشند که در شرایط خاصی بروز نماید. به همین دلیل نمی توان به سادگی در مورد سلامت روان افراد اظهار نظر کرد و یا برای تمام مشکلات روانی افراد یک نسخه واحد پیچید.
راه های تشخیص یک روان سالم
برای دانستن و تشخیص سلامت روان و اهمیت آن در ابتدای امر باید هنجارهای رفتاری و احساسی تعریف شده در علم روان شناسی را دانست. دانستن این نکته که داشتن احساس خشم و نفرت و شادی و غم و اضطراب تا چه حد و اندازه ای برای هر انسانی لازم و طبیعی است، بسیار مهم می باشد. مسلما همه ما درطول زندگی خود، در شرایطی قرار گرفته ایم که رفتارهای اشتباه و یا واکنش های افراطی از خود نشان داده ایم.
رفتارهایی که بر اساس یک احساس آنی و هیجان از ما سر می زند مثل خشم، تنفر، شادی و سرخوشی بیش از اندازه، غم و اضطراب کنترل نشده و… حال این سوال مطرح می شود که آیا در تمام این موارد باید به دنبال یک نوع اختلال بود؟ آیا ما می توانیم وجود چنین رفتارهایی را عادی و طبیعی بدانیم؟ حد و مرز طبیعی بودن این کنش و واکنش های اجتماعی کجاست؟
همانطور که گفته شد تشخیص سلامت روان به سادگی امکان پذیر نیست. افراد بسیاری هستند که وقتی در شرایط بحرانی و خاصی قرار می گیرند، رفتارهایی از آنها سر می زند که باعث تعجب خود آن ها می شود. بارها این جمله را شنیده ایم که فرد در توجیه رفتار نابهنجار خود گفته است” اصلا دست خودم نبود” ، “در آن لحظه نفهمیدم که چه کار می کنم”
تست سلامت روان چیست و چه فایده ای دارد ؟
توجه به سلامت روان و اهمیت آن و تشخیص اولیه و زود هنگام، برای حل مشکل بسیار کارساز است. وقتی مشکلات در همان مراحل اولیه تشخیص داده شوند، درمان آسان تر خواهد بود. یکی از ابزارهای مهمی که روان شناسان به وسیله آن می توانند تشخیص اولیه سلامت و یا عدم سلامت روان افراد را بدهند، تست ها و آزمون های روان شناختی هستند.
این تست ها با تلاش و کوشش بسیار و برمبنای علمی، طراحی و مورد استفاده قرار می گیرند. تست های سلامت روان نوعی آزمون چهار گزینه ای هستند که هدف آن تشخیص بیماری ها و ارزیابی سلامت و یا عدم سلامت روان افراد است. در تست های سلامت روان سوالات ساده ای مطرح می شود که به ابعاد مختلفی می پردازد از جمله نشانه های جسمی افراد، مسائل مربوط به فعالیت های اجتماعی، نشانه های افسردگی و ناامیدی، نشانه هایی از اختلالات خواب و استرس.
در حال حاضر در سایت های روان شناسی نمونه هایی از این آزمون ها وجود دارد و در دسترس همگان است. اما تحلیل و بررسی درست این تست ها یک کار تخصصی است. شما برای ارزیابی سلامت روان خود می توانید با مراکز مشاوره تخصصی روان درمانی تماس بگیرید و این تست را دقیق و زیر نظر افراد متخصص انجام دهید تا ازصحت و درستی نتیجه حاصله، اطمینان داشته باشید.
برای اطلاع از پرسشنامه افسردگی بک و پرسشنامه اضطراب بک کلیک کنید.
چه عواملی سلامت روان افراد را به خطر می اندازد؟
به طور کلی می توان عوامل تهدید کننده سلامت روان را به سه دسته اصلی تقسیم کرد:
1. عوامل اجتماعی و زیست محیطی
شرایط محیط زندگی افراد و فراهم بودن زمینه های بهداشت روان، نقش اساسی در سلامت روان افراد دارد. عوامل بسیاری می توانند سلامت روان افراد را تهدید کنند. در ادامه به چند مورد اشاره می کنیم:
1. حوادث ناگوار دوران کودکی:
بنا بر نظر متخصصین حوزه سلامت و بهداشت روان، دوران کودکی مهمترین دوران زندگی انسان است. متاسفانه زخم ها و مشکلات روحی و روانی که در دوران کودکی برای انسان پیش می آید، می تواند زمینه ساز بسیاری از مشکلات روحی و روانی در بزرگسالی افراد باشد.
2. کمبود ها و شرایط بد اقتصادی
فقر از همان ابتدا یکی از بزرگترین معضلات جوامع بشری بوده است. رنجی که افراد به دلیل شرایط بد اقتصادی متحمل می شوند، باعث تضعیف روحیه آن ها می شود. همین مسئله بذر مشکلات روانی را در ذهن افراد می کارد.
3. اتفاقات ناگوار زندگی
متاسفانه زندگی فراز و نشیب هایی دارد که در بعضی مواقع از توان تحمل افراد خارج است. از این رو افرادی که کمی مستعد بیماری های روانی باشند، ممکن است در معرض خطر قرار بگیرند. حوادث طبیعی که منجر به از دست دادن عزیزان می شوند؛ همچون سیل و زلزله و یا اتفاق تلخی همچون جنگ. همین طور جدایی و طلاق والدین و یا خود افراد، همگی از عوامل مهمی در بروز اختلالات روانی می باشند.
4. ابتلا به بیماری های مزمن جسمی و ایجاد محدودیت
زمانی که فردی دچار بیماری جسمی می شود که توان حرکت او را کم می کند و شرایط عادی زندگی او را تحت شعاع قرار می دهد، فرد دچار تنش های روانی شده و سلامت روان او به خطر می افتد.
5. استفاده از مواد مخدر و داروهای شیمیایی
این یک اصل ثابت شده است. استفاده بی رویه از بعضی داروها و مواد مخدر روی شیمی مغز تاثیر منفی می گذارد. اینگونه از افراد مستعد بیماری های روانی می شود.
برای اطلاع بیشتر د رزمینه اثر مخرب مخدر ها بر مغز کلیک کنید.
2. ژنتیک
بعضی افراد به دلیل شیمی مغزشان نسبت به محرک های عصبی به سرعت تحت تاثیر قرار می گیرند و واکنش نشان می دهند. این یک ویژگی در سیستم گیرنده های عصبی مغز آن هاست. بر اثر تحقیقات انجام شده، مشخص شده که این نوع عملکرد مغزی می تواند موروثی باشد و از طریق وراثت به افراد منتقل می شود. از همین رو بعضی بیماری های روانی هم می توانند زمینه ارثی داشته باشند مانند افسردگی و…
3. خصوصیات شخصیتی افراد
این مورد بسیار کلی است و شامل زیر مجموعه های زیادی است. بعضی خصوصیات ممکن است به صورت ارثی در افراد وجود داشته باشد یا اینکه به مرور زمان در وجود فرد نهادینه شده باشد. در هر صورت این مسئله موجب به خطر افتادن سلامت روان افراد می شود.
از جمله مواردی همچون نداشتن اعتماد به نفس که در چنین موردی فرد شخصیت وابسته ای دارد. همین امر می تواند ضربه های شدید روانی به وی وارد کند. یا مواردی همچون نداشتن عزت نفس که در این مورد هم فرد به دلیل این که خود واقعی اش را دوست ندارد، احساس ارزشمندی نمی کند. ناخودآگاه حس خوبی نسبت به خود ندارد و همین امر باعث تضعیف روحیه فرد می شود.
راه های تقویت روان و ذهن
در زندگی پر استرس امروز، توجه به سلامت روان و اهمیت آن یک نوع عاقبت اندیشی عاقلانه محسوب می شود. متاسفانه بیماری های روانی زمانی کاملا مشخص می شود که کار از کار گذشته و اثرات مخرب آن نمایان شده است. اما برای بهبود کیفیت سلامت روان هیچ وقت دیر نیست. بعضی تکنیک های ساده می تواند به سلامت روان و ارتقاء کیفیت زندگی شما کمک کند.
1. یادگیری خود کنترلی
این واقعیتی انکار ناپذیر است که ما انسان ها مخلوطی از عواطف و احساسات ضد و نقیض هستیم. گاهی می خندیم و در آن واحد ممکن است گریه کنیم. در لحظه ای شاد و سرخوشیم و در کسری از ثانیه نالان و غمگین می شویم. راه چاره ای نیست جز اینکه مهارت خود کنترلی داشته باشیم. یعنی یاد بگیریم در شرایط سخت و بحرانی بر احساساتمان تسلط داشته باشیم و عاقلانه و منطقی رفتار کنیم. در چنین شرایطی است که افراد کمتر دچار آسیب های روانی می شوند.
2. داشتن روابط اجتماعی منظم
تنهایی و خلوت در بعضی از اوقات ممکن است بسیار لذت بخش باشد. اما اگر این تنهایی ها بسیار طولانی باشد، می تواند برای سلامت روان افراد مضر باشد. زندگی اجتماعی و ارتباط با انسان ها همیشه انگیزه بخش بوده است. افراد از یکدیگر انگیزه و الهام می گیرند و این یعنی حیات و سرزندگی.
3. فعالیت داشتن و بیکار نماندن
متخصصین حوزه بهداشت روان معتقدند هیچ چیزی به اندازه بیکار ماندن نمی تواند به روان افراد آسیب بزند. بیکاری بلای مهلکی است که مغز را از پویایی و تکاپو باز می دارد. وقتی مغز انسان هیچ برنامه و فعالیتی نداشته باشد، کم کم توانایی خود را از دست می دهد. افکار مالیخولیایی به سراغ انسان می آید و سلامت روان افراد دچار آسیب می شود.
4. ورزش و تغذیه سالم
از قدیم گفته اند“عقل سالم در بدن سالم است”. وقتی جسم سالم باشد در توانایی های ذهنی هم تاثیر مثبت دارد. ورزش و تغذیه سالم هر دو تضمین کننده سلامت جسم هستند و روان را جلا می دهند.
کلام آخر
متاسفانه بعضی افراد به محض مواجهه با شرایط روحی و روانی بد، به سرعت و بدون تجویز پزشک به سراغ داروهای اعصاب و روان می روند و با مصرف آن ها می خواهند به آرامش آنی برسند. بعضی دیگر با پناه بردن به مواد مخدر و سیگار و مشروبات الکلی می خواهند از دنیای ذهن درگیر خود رهایی پیدا کنند.
کاملا واضح است که سرنوشت هر دو گروه چه خواهد شد. اما گروهی دیگر هم با انکار حالات بد روانی خود سعی می کنند خودشان را فریب دهند. تا جایی که دیگر زورشان به آن آسیب های روحی و روانی وارده نمی رسد و دست آخر تسلیم می شوند.
مسلما در چنین شرایطی وجود افراد متخصص در امر بهداشت و سلامت روان بسیار مهم است. افراد متخصصی که با ارائه راهکارهای اصولی و علمی سعی در بهبود مشکلات روانی افراد دارند. حتی کسانی که علائمی از اختلالات روانی در خود نمی بینند نیز می توانند اقدام کنند. آنها با آموزش های متخصصین در بالابردن کیفیت زندگی و تضمین سلامت روان خود بهره فراوانی خواهند برد. پی بردن به سلامت روان و اهمیت آن اولین گام موثر برای داشتن یک زندگی سالم و لذت بخش است.
