کارگاه آموزشی تفکر خلاق و روش های پرورش خلاقیت

تفکر خلاق

تفکر خلاق چیست و چگونه پرورش می‌یابد؟ تفکر خلاق یکی از ده مهارت زندگی است که علم روان‌شناسی آن را برای رشد ضروری می‌داند. این مهارت به افراد کمک می‌کند تا دنیای پیرامون خود را به شیوۀ دیگری ببینند. مهارت تفکر خلاقانه و پرورش آن باعث می‌شود فرد همواره خلاقیت و نوآوری بیشتری به خرج دهد و نسبت به دیگران در زمینه‌های مختلف موفقیت بیشتری کسب نماید. با تفکر خلاق، فرد در زمینه دیگر مهارت‌ها نیز بهتر عمل می‌کند. برای مثال کسی که مهارت حل مسئله توام با تفکر خلاق دارد، راه‌حل‌های بهتری برای مسائل‌اش می‌یابد. با آگاهی از روش‌های به دست آوردن تفکر خلاق می‌توانید این مهارت را در خود پرورش داده و به موفقیت برسید.

مفهوم خلاقیت و روند تفکر خلاق فرد خلاق کسی است که از ذهنی جستجوگر و آفریننده برخوردار باشد. درباره مفهوم خلاقیت تعاریف متعدد و گاه متضادی ارائه شده است ولی در مورد تعریف زیر یک اتفاق نظر کلی مشاهده شده است.

خلاقیت توانایی فرد برای تولید ایده‌ها، نظریه‌ها، بینش‌ها یا اشیاء جدید و بدیع و بازسازی مجدد در علوم و سایر زمینه‌ها است که توسط متخصصان، اصیل و از نظر علمی، زیباشناسی، تکنولوژی، اجتماعی با ارزش تلقی گردد. روانشناسان می‌گویند: فرایند خلاقیت ذاتی نیست بلکه می‌تواند آموزش داده شود. ما از طریق آموزش می‌توانیم به کودکان یاد دهیم که به راه‌های غیر معمولی فکر کنند و از طریق تفکر واگرا به بررسی مشکلات پرداخته و به راه‌حل‌های مناسب دست یابند. مساله این است که اجازه تفکر در این حیطه را به مربیان بدهیم که جریان خلاقیت، جریانی از قبل ساخته شده نیست، بلکه روندی زاینده و قابل تغییر می‌باشد.

بنابراین نتیجه می‌گیریم خلاقیت عبارت است از: توانایی مشاهده اشیاء به روش‌های جدید، یادگیری از طریق تجربیات گذشته و ارتباط آن به موقعیت‌های جدید، تفکر در راستای برداشتن موانع و خطوط نامتعارف، استفاده از دیدگاه‌های غیرسنتی برای حل مسایل، خلق و ابداع چیزی تازه و ابتکاری، طی کردن مراحلی فراتر از اطلاعات داده شده. بدین ترتیب فرایند آموزش و یادگیری می‌تواند تفکر خلاق را پرورش دهد و افرادی کاوش‌گر، آفریننده، مشکل‌گشا، نوآور، مولد و عامل تغییر را تربیت کند.

افرادی که تفکر خلاق را به میزان مطلوبی در خود پرورش داده‌اند می‌توانند مسائل زندگی خود را به شیوه‌های متفاوت و جدیدی حل کنند. این افراد به خاطر وجود خلاقیت دارای ویژگی‌های منحصر به فردی هستند که موارد زیر نمونه‌هایی از آن‌هاست:

• به نو آوری و تصمیم گیری مستقل علاقه دارند.
• افراد با تفکر خلاق، پدیده‌های پیچیده را به پدیده‌های ساده ترجیح می‌دهند.
• از پدیده‌های جزئی قواعد کلی را استخراج کرده و بالعکس می‌توانند از یک قاعدۀ کلی راه حل جزئی و عینی استنتاج نمایند.
• می‌توانند به خوبی بین تفکر منطقی و تفکر غیر منطقی هماهنگی ایجاد کنند.
• برای آن‌ها انگیزه‌های درونی نظیر خودشکوفایی بیشتر از محرک‌ها و انگیزه‌های بیرونی نظیر تحسین دیگران، به دست آوردن پول و موارد این چنینی اهمیت دارد.

اگر شما هم می‌خواهید تفکر خلاق را در فرزند خود ایجاد کنید و برای رشد آن بکوشید، به توصیه‌های زیر دقت نمایید:

1- برای فرزند خود سوالاتی مطرح کنید که او را به حدس زدن و فکر کردن درباره علت‌ها و معلول‌های اتفاقات تشویق کند.

2- در هنگام گرفتن تصمیمات ساده با فرزندتان گفتگوهای صمیمانه برقرار کنید و اجازه دهید تا او هم نظرات خود را آزادانه بیان کند.

3- ایده‌ها را که فرزندتان مطرح می‌کند را جدی بگیرید و از آن‌ها مشتاقانه استقبال کنید.

4- هنگامی که او نظر یا کار خلاقانه‌ای انجام می‌دهد با استفاده از تشویق‌های کلامی این رفتار را تقویت کنید.

5- برای فرزندتان معما طرح کنید. او را در معرض چالش و مجهولات گوناگون قرار دهید.

6- برای پرورش تفکر خلاق، فرزندتان را به پرسیدن و جستجوی راه‌حل‌ها عادت دهید.

7- او را از آزمون و خطا نترسانید و او را در جهت این کار تشویق کنید.

خلاقیت به چه معناست؟

تفکر خلاقانه به عنوان یکی از مهم‌ترین مهارت‌های حل مساله مطرح است که به ما کمک می‌کند تا بتوانیم گزینه‌های احتمالی بیشتری را در نظر بگیریم و روش‌های متفاوتی را برای رسیدن به هدف امتحان کنیم.

فرد خلاق دارای ویژگی‌های زیر است:

1. مسایل را به شیوه‌ای نو نگاه کند و از متفاوت اندیشیدن نمی ترسد.
2. از تجارب قبلی‌اش درس می‌گیرد و از آن‌ها برای بهتر کردن وضعیت کنونی استفاده می کند.
3. تفکری انعطاف‌پذیری دارد و از تفکرات قالبی به دور است.
4. موانع را به عنوان چالش‌های جذاب در نظر می‌گیرد و با آن‌ها رو به رو می‌شود.
5. به دنبال خلق چیزی جدید و منحصربه‌فرد است و از تقلید کردن دوری می‌کند.

راهکارهایی که برای توسعه تفکر خلاق از طریق مدرسه می‌توان ارائه کرد عبارتند از:

1. حساس کردن دانش‌آموزان به محرک‌های محیطی.
2. تشویق به دستکاری اشیاء.
3. تشویق عقاید نو.
4. ایجاد جوی خلاق در کلاس.
5. آشنا کردن کودکان با فرایند خلاقیت.
6. ارزشیابی و تشویق یادگیری خودانگیز.
7. ایجاد فرصت برای تفکر خلاق.
8. گسترش انتقاد سازنده.
9. روحیه حادثه‌جو داشتن.
10. کسب شناخت در رشته‌های گوناگون.
11. ارزشمند داشتن تفکر خلاق.

تفکر خلاق و روش‌های پرورش خلاقیت

خلاقیت یک جنبه اساسی از هوش انسانی است که به ما امکان می‌دهد تصور کنیم، نوآوری کنیم و مسائل پیچیده را حل کنیم. در این مقاله، دنیای تفکر خلاق، اهمیت آن و راه‌هایی برای پرورش خلاقیت در کودکان و بزرگ‌ترها را بررسی خواهیم کرد.

مقدمه به تفکر خلاق

تفکر خلاق فرآیند تولید ایده‌های اصیل، برقراری ارتباطات نوآورانه و نگرش به چالش‌ها با راه‌حل‌های نوآورانه است. این یک مهارت شناختی است که خارج از حد مسائل معمولی قرار می‌گیرد و به رویکردهای غیرمعمول تشویق می‌کند.

اهمیت خلاقیت

خلاقیت محدود به فعالیت‌های هنری نیست بلکه به جوانب مختلف زندگی تعمیم می‌یابد. در زمینه‌هایی مانند علم، فناوری، کسب و کار و آموزش نقش اساسی ایفا می‌کند. افراد خلاق بهترین تطابق را دارند و مسائل غیرمنتظره را بهتر حل می‌کنند.

انواع مختلف تفکر خلاق

تفکر منحرف

این نوع تفکر به تولید ایده‌های متنوع و بی‌پایان توسط افراد اشاره دارد. این ایده‌ها اغلب از نقطه نظرهای مختلف به مسئله نگاه می‌کنند.

تفکر متمرکز

این نوع تفکر به تمرکز بر یک موضوع یا ایده خاص و انتخاب بهترین راه برای حل مسئله اشاره دارد.

تفکر جانبی

این نوع تفکر به پیشنهاد راه‌های نوآورانه برای حل مسائل می‌پردازد که ممکن است در نگاه اول غیرمعمول به نظر بیایند.

تفکر انتقادی

این نوع تفکر به ارزیابی و تحلیل دقیق موضوعات و ایده‌ها اشاره دارد. این نوع تفکر از اطلاعات بیشتری استفاده می‌کند.

روش‌های پرورش تفکر خلاق

ذهن‌آگاهی و مراقبت

یادگیری چگونگی کنترل و تمرین ذهن از طریق روش‌هایی مانند مدیتیشن و ذهن‌آگاهی می‌تواند به پرورش تفکر خلاق کمک کند.

ایده‌پردازی

تکنیک ایده‌پردازی به تولید ایده‌های جدید و نوآورانه برای مسائل خاص می‌پردازد.

تکنیک‌های حل مسئله

یادگیری تکنیک‌های حل مسائل مختلف می‌تواند توانایی حل مسائل خلاقانه را افزایش دهد.

یادگیری میان‌رشته‌ای

یادگیری در زمینه‌های مختلف می‌تواند ایده‌آل‌های جدید را به دنیای شما وارد کند و تفکر خلاق را تشویق کند.

نقش محیط در تقویت خلاقیت

محیط اطراف ما نقش مهمی در تقویت خلاقیت افراد ایفا می‌کند. ایجاد یک محیط محافظت‌کننده و تشویق‌دهنده می‌تواند تفکر خلاق را ترویج دهد.

پرورش خلاقیت در کودکان و بزرگ‌ترها

تشویق کنجکاوی

کنجکاوی ترکیبی از تفکر خلاق و پژوهش است. از کودکان تشویق کنید تا پرسش‌های جالبی بپرسند و به دنیای اطراف خود کنجکاوی کنند.

ترویج بازی‌گونه بودن

بازی‌گونه بودن به کودکان اجازه می‌دهد با ایده‌آل‌های خود برای بازی آزادانه بپردازند و خلاقیت خود را تجربه کنند.

پذیرش شکست

یادگیری از شکست‌ها و تجربیات منفی می‌تواند به پرورش تفکر خلاق کمک کند.

تربیت دیدگاه رشد

دیدگاه رشد به کودکان می‌آموزد که توانایی‌هایشان قابل توسعه است و با تلاش و تمرین می‌توانند به نتایج بهتری دست یابند.

تفکر خلاق در زندگی حرفه‌ای

حل مسائل به صورت خلاقانه

در محیط کار، تفکر خلاق می‌تواند به حل مسائل پیچیده کمک کند و به ایجاد راه‌حل‌های نوآورانه منجر شود.

نوآوری در محیط کار

نوآوری به ایجاد محصولات و خدمات جدید و بهبود فرآیندها در سازمان‌ها اشاره دارد.

رهبری خلاقانه

رهبران خلاق توانایی تشویق اعضاء تیم به تفکر خلاق و تولید ایده‌های نوآورانه دارند.

ارتباط میان خلاقیت و رفاه

خلاقیت ارتباط مستقیم با رفاه انسان دارد. افراد خلاق عمدتاً شادتر و راضی‌تر از زندگی خود هستند.

پیش‌روی در برابر موانع خلاقیت

مقابله با شک

شک و عدم اطمینان از خود ممکن است موانعی برای تفکر خلاق باشند. آموزش چگونگی مقابله با شک می‌تواند به افراد کمک کند.

شکستن روتین‌ها

خودکار و روتین‌ها می‌توانند تفکر خلاق را محدود کنند. شکستن از الگوهای روزمره می‌تواند به ایده‌آل‌های جدید منجر شود.

همچنین شما میتوانید از مبانی نظری و پیشینه پژوهش خلاقیت استفاده نمایید.