اختلال اضطراب جدایی چیست؟

احتمالا برای شما هم پیش آمده است که خواسته‌اید برای کاری بیرون بروید، اما با کج خلقی و گریه شدید کودکتان مواجه شده‌ باشید. حال سوال اصلی این است که آیا این اتفاق و وابستگی فرزندتان به شما طبیعی است؟ و اینکه نحوه برخورد صحیح با کودک در چنین شرایطی چگونه باید باشد؟ اصلا اختلال اضطراب جدایی در کودکان چیست؟

اضطراب جدایی در کودکان بین سنین 12 تا 18 ماهگی طبیعی می‌باشد ولی این نوع اضطراب در کودکان سنین بالاتر به عنوان یک اختلال روانی تحت عنوان اختلال اضطراب جدایی شناخته می‌شود که نیازمند درمان است.

کودک شما در سنین پایین‌تر وابستگی زیادی به شما دارد و از اینکه شما او را ترک کنید و تنهایش بگذارید، می‌ترسد. حتی ممکن است در صورت جدایی چند دقیقه ای و کوتاه از شما؛ شروع به گریه و بد خلقی کند، اما این رفتارها و واکنش‌ها طبیعی هستند و در سنین 12 تا 18 ماهگی رخ می‌دهند.

با طی کردن روند رشد طبیعی کودک، به تدریج اضطراب جدایی و وابستگی او بر طرف می‌شوند. اما اگر این واکنش‌ها در سنین بالاتر به ویژه از سن پیش دبستانی به بعد رخ دهد، باید نگران شوید که نکند فرزند شما از اختلال اضطراب جدایی رنج ببرد. در واقع اختلال اضطراب جدایی یکی از انواع اختلالات اضطرابی است که کودک مبتلا، هنگام جدایی از خانه یا مراقبت کنندگان، اضطراب شدید و نامناسبی دارد و واکنش‌های او نسبت به سنش غیر طبیعی است.

برای اطلاع بیشتر درباره اختلال اضطراب جدایی کلیک کنید.

علائم اختلال اضطراب جدایی در کودکان

اختلال اضطراب جدایی در کودکان بیشتر در سال‌های پیش دبستانی دیده می‌شود. این کودکان حتی حاضر نیستند برای مدرسه رفتن یا بازی با دوستانشان از والدین خود جدا شوند. این کودکان برای جدا نشدن از خانواده خود دلایل مختلفی مانند مریض بودن می‌آورند. از جمله مهمترین علائم اختلال اضطراب جدایی می‌توان به موارد زیر اشاره داشت.

1. ترس از جدایی از خانواده: این کودکان مدوام ترس از جدایی از والدینشان را دارند همین امر سبب ایجاد اضطراب پیاپی در آنان می‌گردد. ترس از جدایی یکی از مهمترین علائم اضطراب جدایی در کودکان است.
2.  از دست دادن افراد وابسته: کودک همواره نگران از دست دادن یکی از افراد مهمی است که به او دلبستگی شدیدی دارد و نگران است که بلایی سر او بیاید.
3. خارج نشدن از خانه: کودک دوست ندارد از خانه خارج شود و یا به مدرسه، خانه اقوام و مکان‌های دیگر برود.
4. بی‌خوابی یا کابوس دیدن: کودک دلش نمی‌خواهد شب‌ها در جایی جز خانه خود بخوابد. اضطراب جدایی در برخی کودکان سبب می‌شود که حتما باید در کنار فردی که به او وابسته است بخوابد یا ممکن است کابوس‌هایی در مورد جدایی از والدین خود ببیند.
5. علائم جسمانی: کودک در صورت جدا شدن از افرادی که به آن‌ها وابسته است دچار سر درد، حالت تهوع و استفراغ، دل درد و… می‌شود.

نکته: علائم گفته شده حداقل باید به مدت 4 هفته در کودکان ادامه یابد و این اختلال، ناراحتی قابل ملاحظه‌ای در عملکرد اجتماعی، شغلی، تحصیلی و یا زمینه‌های مهم دیگر ایجاد می‌کند. همچنین با اختلال روانی دیگری توجیه نشود.

دلایل بروز اختلال اضطراب جدایی در کودکان

اختلال اضطراب جدایی می‌تواند ناشی از احساس ناامنی در کودک شما باشد. این ناامنی می‌تواند به دلایل مختلفی داشته باشد که از جمله دلایل بروز اختلال اضطراب جدایی می‌توان به موارد زیر اشاره داشت.

1. ژنتیک

بعضی از کودکان به طور ژنتیکی خلق و خوی حساس‌تری دارند و مستعد ابتلا به اضطراب هستند. در نتیجه آمادگی آن‌ها برای ابتلا به اضطراب جدایی بیشتر است.

2. تغییر محیط

تغییرات محیطی می‌توانند باعث ایجاد این اختلال شوند. مانند تغییر مدرسه یا محله زندگی

3. از دست دادن والدین

مرگ یکی از والدین (یا عزیزان کودک) و یا طلاق آن‌ها می‌تواند منجر به اختلال اضطراب جدایی شود.

4. روش فرزند پروری

روش‌هایی که والدین برای تربیت فرزند خود به کار می‌گیرند، می‌تواند در ابتلاء آن‌ها به این اختلال بسیار موثر باشد. اگر والدین در تربیت خود بسیار آسان گیر باشند و هر چیزی که کودک می‌خواهد در اختیارش قرار دهند و یا بسیار سخت گیرانه برخورد کنند به گونه ای که کودک برای رفتار‌های خود دچار اضطراب شود، می‌توانند زمینه ای برای ابتلا به اختلال جدایی فراهم کنند.

5. دلبستگی ناایمن

دلبستگی، ارتباطی است که بین کودک و مراقب او شکل می‌گیرد. هر چه قدر مراقب کودک، در زمان نوزادی بیشتر در کنار او باشد و نیاز‌های او را پاسخ دهد، وابستگی ایمن تری شکل می‌گیرد. در مقابل وابستگی ایمن، وابستگی نا ایمن وجود دارد که از عوامل اصلی شکل گیری اختلال اضطراب جدایی در کودکان است.

نحوه برخورد صحیح با اختلال اضطراب جدایی کودکان

در ابتدا باید سعی کنید خودتان آرام و به دور از هر استرسی باشید و مدیریت استرس داشته باشید؛ زیرا اضطراب و استرس شما به فرزندتان نیز منتقل می‌شود. به احساسات کودک خود احترام بگذارید و با متوسل شدن به زور، کودک را از خود جدا نکنید. باید تا می‌توانید فرزندانتان را برای شرکت در کارهای گروهی و بازی کردن با دوستان هم سن و سالش تشویق کنید تا با اینکار به تدریج اضطراب جدایی کودک کاهش یابد و در کنار تشویق خود، از تلاش‌های او برای پیوستن به جمع دیگران تمجید کنید.

هرگز به کودک خود دروغ نگویید؛ به طور مثال وعده بازگشت یا عدم ترک محیط در صورتی که انجام نگیرد اضطراب او را بیشتر می‌کند. برای آنکه بتوانید جدایی را با کودک خود تمرین کنید بهتر است از محیط خانه شروع کنید چراکه کودک آشنایی بیشتری با این محیط دارد. سپس با مدت زمان کوتاه و با فاصله زمانی اینکار را شروع کرده و به مرور زمان را افزایش دهید. در این راستا بهره بردن از مشاوره کودک می‌تواند به شما کمک کننده باشد.

درمان اختلال اضطراب جدایی در کودکان

در جلسه مشاوره کودک، ابتدا درمانگر با کمک شما اطلاعاتی در مورد محیط خانه و مدرسه و همچنین مراحل رشدی کودک کسب کرده تا تشخیص دهد که کودک شما اختلال اضطراب جدایی دارد یا نه. سپس به شما کمک می‌کنند تا تدابیر لازم را برای روبه‌ رو شدن با اضطراب جدایی کودک را بیاموزید. روش‌های درمانی مختلف برای این اختلال شامل موارد زیر است.

1. درمان‌های متمرکز بر کودکان

بازی درمانی، گروه درمانی، درمان‌های شناختی-رفتاری و روان درمانی همگی درمان‌هایی هستند که می‌توانند برای درمان اختلال اضطراب جدایی در کودکان مورد استفاده قرار بگیرند. اصلی که در همه این درمان‌ها مشترک است، آن است که کودک افکار و احساسات و نگرانی‌های خود را بیان می‌کند و در کنار آن‌ها، مهارت‌های لازم برای برخورد مناسب با ترس‌های خود، بالا بردن اعتماد به نفس و نحوه کنار آمدن با نگرانی‌های خود را می‌آموزد.

2. درمان متمرکز بر والدین

در رویکرد درمانی متمرکز بر والدین سعی می‌شود در مرحله اول، والدین، مسائل و مشکلات روانشناختی احتمالی آن‌ها مورد هدف قرار بگیرد و سپس نوع ارتباط والدین با کودک خود و سبک فرزند پروری آن‌ها، مورد بررسی قرار می‌گیرد. والدین با کمک آموزش‌هایی که از جانب متخصصین می‌گیرند، می‌توانند در روند درمان مشارکت کنند و اختلال اضطرابی کودک را تعدیل ببخشند.

سوالات متداول

1. مهم‌ترین نشانه‌های اختلال اضطراب جدایی در کودکان چیست؟

معمولا این کودکان ترس و ناراحتی شدیدی را در موقع جدایی تجربه می‌کنند. کابوس‌های شبانه با موضوع جدایی می‌بینند، ترس شدید از تنها ماندن در خانه دارند و شکایت‌های مکرر از نشانه‌های جسمی از جمله سردرد و دل درد در هنگام جدایی از خود بروز می‌دهند.

2. عدم درمان اختلال اضطراب جدایی با چه پیامدهایی همراه است؟

کودک تا سنین بزرگسالی نیز اضطراب جدایی را تجربه خواهد کرد و استرس مدام بر مغز او تاثیرات منفی می‌گذارد. همچنین عدم درمان روند عادی زندگی فرد را مختل کرده و تاثیرات نامطلوب خود را بر همه جنبه‌های زندگی فرد می‌گذارد.