درمان اختلال دو قطبی با دارو
یکی از گزینه‌های درمانی برای این بیماری درمان اختلال دو قطبی با دارو است. از مزایای این نوع درمان بهبود و درمان سریع محسوب میشود. همانطور که از اسم بیماری مشخص است اختلال دو قطبی دارای دو فاز کاملا متفاوت است. از این رو درمان اختلال دو قطبی با دارو در هر کدام از این شرایط فرق میکند.
هدف از دارو درمانی در هر یک از وقایع افسردگی و مانیا (شیدایی) این است که بیمار مجددا از لحاظ روانی سلامت خود را بدست اورده و توانایی این را داشته باشد تا مثل قبل عملکرد مثبتی در زمینه‌های مختلف داشته باشد. مسلما تاثیرگذار ترین درمان به طور دائم تلفیق دارو درمانی با روان درمانی و بهره گیری از مشاوره افسردگی است.
با این حال با توجه به طیف وسیع داروها برای درمان دو قطبی در ادامه این مقاله به بررسی کامل آن خواهیم پرداخت.
درمان اختلال دو قطبی با دارو
فرد حالت‌های نوسانی از خلق بالا یا مانیا به خلق پایین یا افسردگی را در اختلال دو قطبی، تجربه میکند. اگر به اختلال دو قطبی مبتلا باشید، روز هایی هست که بسیار بشاش، با اعتماد به نفس بالا، پر انرژی، و پرحرف هستید و در مقابل روزهای دیگر غمگین، خود سرزنشگر، بی انرژی و در خود فرورفته می‌شوید.
برای درمان نشانه های اختلال دو قطبی و یا افسردگی از داروهای جداگانه‌ای باید استفاده گردد. بعضی از داروها برای درمان هر دو حالت مفید هستند که در ادامه مقاله به معرفی تمامی آن‌ها خواهیم پرداخت.
داروهای تنظیم کننده خلق برای درمان اختلال دو قطبی
برای درمان هر دو فاز بیماری دو قطبی، داروهای تثبیت کننده خلق تجویز می‌شوند. این داروها به سلامت روانی بیمار کمک زیادی میکند و بر روی هر دو حالت افسردگی و مانیا (شیدایی) تاثیر میگذارد از جمله داروهایی که برای این منظور تجویز می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره داشت.
- لیتیوم: از لیتیوم مدت پنجاه سال است که به عنوان تثبیت کننده حالت خلقی استفاده میشود اما چگونگی عملکرد آن هنوز مشخص نیست. از لیتیوم برای درمان هر نوع افسردگی و شیدایی می‌توان بهره برد.
- والپروات سدیم: از سدیم والپروات برای درمان حملات تشنجی صرع در کودکان و بزرگسالان، پیشگیری از میگرن و درمان بیماری‌های اعصاب و روان مانند افسردگی استفاده میشود. این دارو از جمله داروهای تنظیم کننده خلق برای درمان اختلال دو قطبی میباشد.
- کاربامازپین: از کاربامازپین علاوه بر درمان اختلال دو قطبی، برای درمان ناهنجاری‌های رفتاری و اختلالات استرس زا و دردهای نوروپاتی استفاده می‌گردد.
درمان اختلال دو قطبی با دارو در فاز مانیا
برای درمان فاز مانیا (شیدایی) بیماری دو قطبی همراه با دارو های مصرف داروهای تنظیم کننده خلق، برای کنترل و درمان فاز شیدایی اختلال دو قطبی داروهایی تجویز میشود که از مهم ترین داروها می‌توان به موارد زیر اشاره داشت.
- رسپیریدون: ریسپریدون یک نمونه از داروی ضدجنون است. این دارو باعث ایجاد تغییراتی در میزان مواد شیمیایی موجود در مغز (نوروترنسمیتر) میشود. برای درمان اختلالات خطرناک و بحرانی و یا حالات مزمن روانی مانند اسکیزوفرنی و علائم اختلال دوقطبی (افسردگی- شیدایی) رسپیریدون استفاده میشود.
- اولانزاپین: اولانزاپین (olanzapine) در دسته دارویی ضد روانپریشی (antipsychotic) و ضد سرخوشی (antimanic) قرار دارد که از راه کم کردن میزان دوپامین مغز تاثیر میگذارد. اما ولی علاوه بر این موارد، این قرص کاربردهای دیگری هم دارد. این قرص به دلیل تجربه و تشخیص روانپزشک به عنوان درمان کمکی در حالات نوروتیک مثل وسواس ، اختلالات خوردن (بی‌اشتهایی عصبی)، اضطراب و افسردگی هم می‌تواند به کار رود.
- هالوپریدول: برای درمان روانپریشی هالوپریدول (Haloperidol) تجویز میشود. همچنین از این دارو برای درمان انواع جنون همچون اسکیزوفرنی و یا درمان مشکلات عصبی مانند وسواس، تیک، اضطراب و پرخاشگری هم استفاده میشود.
- پرفنازین: در اسكيزوفرنی و حالات روانی، مانيا (شیدایی) و درمان كمكی كوتاه مدت اضطراب شديد، تحريكات روانی حرکتی، هیجان و تحریکات رفتاری شديد و ناگهانی، استفراغ و تهوع شديد پرفنازين استفاده میشود
- تری فلوپرارین: تری فلوپرازین از گروه فنوتیازین‌ها است. مکانیسم اصلی اغلب این داروها مهار گیرنده‌های دوپامینی در سلول‌های مغز است.
درمان اختلال دو قطبی با دارو در فاز افسردگی
همراه با دارو های تنظیم کننده خلق، داروهای ضد افسردگی برای درمان فاز افسردگی اختلال دو قطبی تجویز میشود تا نشانه های افسردگی از بین برود. از مهمترین این داروها می‌توان به موارد زیر اشاره داشت.
1- فلوکستین پرکاربردترین در درمان اختلال دو قطبی
یک داروی ضد افسردگی از گروه داروهای ضد افسردگی بازجذب سروتونین است که برای اختلال وسواسی اجباری، پرخوری عصبی، اختلال هراس و درمان افسردگی از آن استفاده میشود. محدوده تاثیرگذاری این دارو بسیار گسترده‌تر از موارد ذکر شده است.
2- درمان اختلال دو قطبی با سیتالوپرام
یک داروی ضد افسردگی از گروه مهارکننده‌های بازجذب سروتونین سیتالوپرام است که برای درمان اختلالات خلقی و درمان اختلالات افسردگی شدید استفاده میشود. برای درمان اختلالات دو قطبی سیتالوپرام نیز تجویز میشود.
3- درمان اختلال دو قطبی با سرترالین
یک داروی ضد افسردگی از گروه مهارکننده‌های بازجذب سروتونین است که استفاده از آن برای اختلال هراس، فوبیای اجتماعی، درمان افسردگی، وسواسی جبری، اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی و اختلال استرس پس از سانحه پذیرفته شده است.
4- درمان اختلال دو قطبی با بوپروپیون
آتیپیک یک داروی ضدافسردگی و آرامبخش است به‌عنوان داروی کمک به کاهش میل و اثرات ترک نیکوتین استفاده میشود از زمانی که این دارو به عنوان ضد افسردگی کشف شد از آن به‌عنوان دارویی مؤثر در ترک سیگار (به صورت غیر مستقیم) نیز نام برده شده است.
5- افکسور
ونلافاکسین با نام تجاری افکسور یک داروی ضدافسردگی از گروه مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین است.
6- درمان اختلال دو قطبی با ایمی پرامین
یکی از داروهای ضد افسردگی سه‌حلقه‌ای ایمیپرامین است که برای درمان بعضی از اختلالات روحیی مانند فوبی اجتماعی، اختلال هراس، دردهای عصبی و همچنین در مقدار کم برای کنترل شب ادراری در کودکان بزرگتر از ۶ سال استفاده میشود. این دارو در دو شکل قرص و آمپول موجود است. ولی از تزریق عضلانی دارو کم استفاده میشود.
7- آمی تریپتیلین
از این دارو برای درمان افسردگی استفاده میشود. اما این دارو در درمان بیماری شب ادراری، دردهای نوروژنیک و پروفیلاکسی میگرن استفاده میشود. در ابتدای مصرف این دارو امکان دارد افکار مربوط به خودکشی را بیشتر کند که در سنین زیر 24 سال رایج تر است. برای اینکه از این موضوع جلوگیری شود پیشنهاد میشود در چند هفته ابتدای مصرف این دارو مجدداً به ملاقات پزشک بروید.
8- درمان اختلال دو قطبی با تری میپرامین
یک داروی ضد افسردگی سه‌حلقه‌ای است که در درمان بیماری افسردگی بیشتر مصرف میشود. همچنین به عنوان ضد جنون در درمان و کنترل بی‌خوابی، اختلالات اضطرابی و روانپریشی، خواب‌آور، و آرامبخش استفاده میشود. این دارو برخلاف دیگر سه‌حلقه‌ای‌ها تقریباً بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین را مهار نمی‌کند به همین دلیل بیشتر به عنوان یک سه‌حلقه‌ای نسل دوم و یا یک سه حلقه‌ای آتیپیک تعریف شده است.
برای درمان اختلال دو قطبی با دارو چرا باید با متخصص مشورت کرد؟
باید برای مصرف دارو حتما با روانپزشک مشورت کنید. ولی به طور کلی برای درمان دارویی اختلال دو قطبی چند قائده کلی وجود دارد.
- لیتیوم، سدیم والپروت، اولانزاپین معمولا برای درمان طولانی مدت اختلال دو قطبی، افسردگی و شیدایی تجویز میشود.
- کارمازپین برای موقعی که نوسان خلق و خو در فرد بسیار سریع تغییر می کند تجویز می‌گردد.
- ترکیب دارویی نیز در بعضی از موارد برای برخی از افراد لازم است.
به صورت کلی برای درمان اختلال دو قطبی نمی‌توان گفت بهترین دارو چیست به دلیل اینکه تجویز دارو در هر فرد با توجه به شرایط و میزان پیشروی اختلال تفاوت دارد. به طور معمول در هنگام تجویز دارو داروهایی تجویز می‌شوند که بیشترین تاثیر را در افراد با مشخصات مشابه داشته است.
مشکل اصلی درمان اختلال دو قطبی با دارو
پایبندی بیمار به درمان یکی از مشکلات اساسی در دارو درمانی اختلال دو قطبی است. پایبند نبودن افرادی که به اختلال دو قطبی مبتلا هستند در اثر اثرات جانبی این داروها از جمله خطر دیابت و افزایش وزن، خواب آلودگی و کندی عملکرد و رفتار مربوط میباشد. همچنین همراه با اثرات جانبی، این داروها برای بعضی از بیماران مشکل ساز است.
برای بیماران طولانی بودن دوره درمان دلهره آور میباشد. تقریبا بیش از دو سوم افرادی که به اختلال دو قطبی مبتلا شده اند بعد از دو ماه پس از شروع درمان مصرف داروهای تثبیت خلق خود را قطع می‌کنند. اگر مصرف دارو قطع بشود باعث بازگشت بیماری و افزایش در فرد میشود. این دلایل اهمیت درمان‌های جایگزین به جای درمان دارویی مانند وران درمانی و رفتار درمانی برای درمان اختلال دو قطبی را بیشتر میکند.
سوالات متداول
آیا مصرف دارو برای درمان اختلال دو قطبی به تنهایی کافی است؟
خیر. در کنار مصرف دارو لازم است از روش‌های روان درمانی و مشاوره استفاده کنید. در واقع ترکیبی از درمان‌های دارویی و روان درمانی همواره بیشترین اثرگذاری را خواهند داشت.
