شرطی سازی ترس
ترس شرطی در واقع همایندی عامل خنثی با یک عامل آسیب زا است. فرایند شرطی شدن را به راحتی می‌توان حتی در مورد حیوانات اعمال و مشاهده کرد. اما گاهی ترس شرطی شده آن قدر به زمان‌های دور بر می‌گردد که خود فرد نیز از آن بی اطلاع است. گاه از چیزی می‌ترسید اما خودتان هم می‌دانید که ترستان غیر منطقی است و خطری برایتان ندارد.
به احتمال زیاد به یاد نمی‌آورید که این ترس از چه زمانی شروع شده است یا علت آن چه بوده است. ترس‌ها از طریق شرطی سازی تقویت می‌شوند. خوشبختانه پس از شرطی شدن ترس می‌توان برای خاموش کردن آن اقداماتی انجام داد. در ادامه این مطلب برای اطلاع از چگونگی فرایند شرطی سازی ترس و خاموشی آن با ما همراه باشید.
تاریخچه شرطی سازی
اولین بار یک زیست شناس روسی به نام ایوان پاولف، فرآیند شرطی سازی کلاسیک را طی آزمایشاتی که با سگ‌ها انجام داد کشف کرد. پاولف متوجه شد غذا دادن به یک سگ باعث افزایش ترشح بزاق دهانش می‌شود. با این حال اگر دقت کنید، متوجه می‌شوید که غذا تنها محرک نیست بلکه محرک‌های دیگر که با غذا تداعی می‌شوند نیز باعث افزایش ترشح بزاق می‌شود.
به عنوان مثال اگر یک آهنگ خاص قبل از غذا دادن پخش کنید، بعد از چندین مرتبه تکرار این همزمانی؛ آهنگ تداعی کننده غذا شده در نتیجه هر موقع این آهنگ پخش شود، آب دهان سگ ترشح می‌شود. با بررسی همین ارتباطات نحوه ایجاد بسیاری از اختلالات اضطرابی مشخص شد؛ چرا که بیشتر ترس‌ها با نوعی اضطراب همراه می‌شوند.
برای کسب اطلاعات در زمینه اختلالات اضطرابی کلیک کنید.
ترس چگونه شرطی سازی می‌شود؟
فرض کنید با فرزندتان برای گردش به یک مکان گردشی_تفریحی می‌روید. یک منظره چشم نواز پیدا می‌کنید تا از کودک دلبندتان یک عکس زیبا بگیرید. در این فضای زیبا تعداد زیادی پرنده خوش نقش و نگار، پرواز کنان بالای سر شما حرکت می‌کنند.
ناگهان تصمیم می‌گیرید برای خلق اثری هنری، این پرنده‌ها هم در کادر عکس همراه با کودک قرار بگیرند. پس مقداری دانه روی زمین پخش می‌کنید و هجوم این پرنده‌ها به سطح زمین می‌آیند. ممکن است کودک دچار ترس شدید شود، اگر یکی از این پرنده‌ها به او نوک هم بزند شروع به گریه کردن می‌کند؛ این خاطره در ذهن کودک باقی می‌ماند. در ادامه این تجربه را بررسی می‌کنیم.
شرطی سازی کلاسیک ترس
در شرطی سازی کلاسیک، یک محرک خنثی با پاداش یا تنبیه تداعی شده و ارتباط برقرار می‌کند. شاید متوجه شوید که بعد از تجربه‌ای که در بالا ذکر کردیم، کودکتان نه تنها از پرنده‌ها می‌ترسد بلکه نسبت به عکس گرفتن هم دچار اضطراب می‌شود. در این جا عکس گرفتن، محرکی خنثی است که با درد ناشی از نوک زدن پرنده تداعی می‌شود؛ پس ممکن است کودکتان هر موقع بخواهید عکس بگیرید دچار علائم اضطراب و استرس شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر از درمان استرس کلیک کنید.
دیدن هر پرنده‌ای با درد ناشی از نوک زدن تداعی می‌شود و ترس شدید ایجاد می‌کند. در واقع شرطی سازی ترس اتفاق افتاده است، به این فرآیند شرطی سازی کلاسیک گفته می‌شود.
ترس در یک موقعیت باقی نمی‌ماند!
هر محرک دیگری که با محرک شرطی (پرنده خاصی که نوک زده) شباهت داشته باشد آن پاسخ شرطی شده (ترس) را ایجاد می‌کند. پس کودک روز بعد به محض دیدن هر پرنده‌ای زیر گریه می‌زند و واکنش‌های ترس شدیدی نشان می‌دهد. آنچه در این میان اتفاق افتاده؛ این است که هر پرنده‌ای با نوک زدن و درد ناشی از آن تداعی می‌شود.
در این مثال یک اتفاق به سادگی دلیل ایجاد ترس را نشان می‌دهد، اما در انواع فوبیا که عمدتا ترس‌های شرطی شده هستند، به راحتی نمی‌توان ریشه به وجود آمدن ترس‌ها را شناسایی کرد. روانشناسان با بررسی ریشه‌های ترس می‌توانند به شما منشا ترس‌هایتان را نشان دهند. اما پیش از هر چیز باید آمادگی لازم برای مواجه شدن با آن‌ها را پیدا کنید.
برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه انواع فوبیا کلیک کنید.
راهی برای خاموشی ترس
در فرآیند خاموشی، تکرار محرک شرطی (دیدن پرنده) با ارائه محرک غیر شرطی (نوک نزدن) صورت می‌گیرد که به حذف پاسخ شرطی (ترس) منجر می‌شود. در واقع پیوند بین نوک زدن پرنده و عکس دیگر تقویت نمی‌شود. اگر کودک در تجربه‌های بعدی با پرنده‌ای دست آموز و اهلی ارتباط برقرار کند و به آن علاقه‌مند شود ممکن است ترس او که طی فرآیند شرطی شدن ایجاد شده بود به مرور از بین برود. برای خاموشی می‌توان از درمان‌های فوبیا نیز استفاده کرد.
شرطی سازی عامل ترس
هر رفتاری که از ما سر می‌زند، پیامدهایی دارد. وقتی رفتاری انجام می‌دهید ممکن است تنبیه شوید یا پاداش بگیرید و بر اساس این پیامدها رفتارهایی در شما شکل می‌گیرد. پس رفتارها را به وسیله پیامدهای آن می‌توان کنترل و پیش بینی کرد. در رویکرد رفتار درمانی از اصول شرطی سازی استفاده فراوان می‌شود. در این رویکرد با شناخت علت شرطی شدن ترس به درمان اضطراب می‌پردازند.
یک پدر پرخاشگر، نسبت به شیطنت‌های کودک واکنش‌های شدید نشان می‌دهند و او را تنبیه بدنی می‌کند. پس پدر به یک عامل ترسناک برای کودک تبدیل می‌شود. این یادگیری طی فرآیند شرطی سازی عامل رخ داده است. در این نوع شرطی سازی خود فرد نقشی فعال‌تر دارد. به این معنا که علاوه بر این که تحت تاثیر محیط است، خود فرد هم بر عواقب تاثیرگذار است و شرایط را تحت کنترل دارد. پس کودک تصمیم می‌گیرد در حضور پدر آرام باشد.
اهمیت مشاوره در درمان و خاموشی ترس‌های شرطی شده
ترس‌های متعدد به مرور زمان منجر به اضطراب و استرس مزمن می‌شوند و کیفیت زندگی افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهند. مشاوره کنترل استرس به شما کمک می‌کند تا در ابتدا ریشه‌ی ترس‌های خود را بیابید و اضطراب و استرس‌های ناشی از آن را کنترل کنید. برای درمان ترس‌ها متخصصان و مشاوران از روش‌های تخصصی نظیر غرقه‌سازی و مواجهه درمانی استفاده می‌کنند و در طی این فرآیند به افراد کمک می‌کنند تا با مواجه شدن با عامل ترس به خاموشی شرطی سازی بپردازند.
