عوارض، علائم و نحوه درمان اعتیاد
در جامعه امروزی، مصرف مواد در بین افراد جامعه به شدت افزایش پیدا کرده که از پیامدها و عوارض آن افراد اطلاعاتی ندارند. با کسب آگاهی از عوارض مصرف مواد مخدر از اعتیاد خود و یا فرزندانتان جلوگیری کنید. در باور عموم مردم جامعه همه مواد اعتیادآور مخدر هستندولی مواد مخدر فقط گروهی از مواد اعتیادآور هستند که از گیاه خشخاش به دست می‌آیندو با نام‌های افیون و یا شبیه افیون شناخته می‌شوند. مصرف این مواد باعث کرختی، خواب آلودگی و تسکین درد می‌شود. اعتیاد به مواد مخدر هم وابستگی روانی و هم وابستگی جسمی دارد. به همین دلیل ترک مواد باید تحت نظارت یک متخصص شکل بگیرد. ما در تیم رابینیا انواع مواد افیونی و شبه افیونی، عوارض مصرف، علائم و نشانه‌های وابستگی به این دسته از مواد را گردآوری کرده ایم. همراه ما باشید.
مواد مخدر در تعریف عمومی و تخصصی
تعریف عمومی: هرگونه ماده‌ای که وابستگی جسمی و روانی داشته باشد و قابلیت اعتیادآوری و وابستگی داشته باشد مخدر است. موادی مثل شیشه، هروئین، تریاک، ماریجوانا، حشیش، الکل و مواد توهم‌زا همگی مخدر محسوب می‌شوند.
تعریف تخصصی: متخصصان فقط به مواد افیونی که مستقیما از گیاه خشخاش به دست می‌آید و یا در آزمایشگاه‌ها تولید می‌شوند مخدر می‌گویند. از جمله مخدرهای طبیعی و صنعتی می‌توان به تریاک، شیره، سوخته، هروئین، ترامادول و متادون اشاره کرد.
مواد مخدر افیونی و شبه افیونی
مخدرهایی که از خشخاش به دست می‌آیند در همه آنها مورفین وجود دارد. این مخدرها شامل: هروئین، شیره، تریاک و… هستند که مقدار مورفین در آنها متفاوت بوده و علائم و نشانه‌های متفاوتی دارند. تریاک کمترین و هروئین بیشترین مقدار مورفین را دارد. به طور کلی مخدرها به دو دسته افیون‌ها و شبه افیون‌ها تقسیم می‌شوند.
1.افیون‌ها:
مستقیماً از گیاه خشخاش به دست می‌آیند و مواد صنعتی به آنها اضافه نمی‌شوند. از جمله افیون‌ها می‌توان به مورفین، تریاک و شیره اشاره کرد.
2. شبه افیون‌ها:
از ترکیب مخدرها با برخی مواد صنعتی به دست می‌آیند و موادی نظیر هروئین ، متادون، ترامادول ، بوپرونورفین و قرص دراگون را شامل می‌شوند.
- شیره
- تریاک
- متادون
- هروئین
- مورفین
- ترامادول
- بوپرونورفین
- قرص دارگون
مواد مخدر افیونی
یکی از دسته‌بندی‌های مواد مخدر، افیون‌های فراوری شده از خشاش است که به شرح زیر هستند:
1. تریاک
تریاک از گیاه خشخاش به دست آمده و قهوه‌ای رنگ است. رنگ این مخدر بر اساس منطقه ای که کشت می‌شود از قهوه ای روشن به قهوه ای تیره متغیر است. 10 تا 16 % تریاک را مورفین تشکیل داده که بیشتر به صورت کشیدنی ( تدخین ) استعمال می‌شود. در ایران بیشتر با استفاده از وافور و یا سیخ و سنجاق تریاک را سوزانده و با استفاده از یک جسم لوله‌ای دود حاصل را به درون سیستم تنفسی وارد می‌کنند.
2. شیره
به سوخته غلیظ شده تریاک شیره می‌گویند. این ماده بسیار قوی است و ترک آن بسیار سخت است. ابزار نگاری برای استعمال شیره است ولی از طریق خوراکی و حل کردن در مایع و نوشیدن همچنین سیخ و سنجاق هم استعمال می‌شود.
3. مورفین
مورفین ماده‌ای است که به طور طبیعی در خشخاش وجود دارد. مورفین مسکن بسیار قوی‌ای بوده در دردهای بسیار شدید توسط پزشک تجویز می‌شود. اثرات آرابخشی که مورفین دارد توسط خیلی از افراد مورد سوء مصرف قرار می‌گیرد. مصرف مورفین بدون تجویز پزشک بسار اعتیادآور است و اثراتی مثل دیگر مخدرها برای فرد به همراه دارد.
مواد مخدر شبه افیونی
مواد شبه افیونی به موادی که با اضافه کردن دیگر مواد شیمیایی و صنعتی به دست می‌آید می‌گویند. بیشتر مواد شبه افیونی به جز هروئین برای مصارف پزشکی و دارویی ساخته شده‌اند. این قبیل داروها برای تسکین درد، ترک اعتیاد و درمان سرفه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
1. متادون
متادون، جهت کاهش علائم ترک و درد در مراکز ترک اعتیاد به صورت قرص و یا شربت به بیمار داده می‌شود. مصرف این دارو حتماً باید زیر نظر پزشک صورت گیرد زیرا به دلیل تأثیرات شبه افیونی که دارد اگر در دوز مناسب مصرف نشود، می‌تواند به اعتیاد جدیدی منجر شود.
2. هروئین
از قوی‌ترین مخدرها مخدرها که با تقطیر به دست آمده و با ترکیب مواد شیمیایی از دو گروه استیل به مولکول مورفین تولید می‌شود هروئین است. این مخدر به شکل پودر سفید و تلخ مزه در اختیار مصرف کننده قرار می‌گیرد. فروشندگان این مخدر برای دریافت سود بیشتر ناخالصی در آن ایجاد می‌کنند و گچ، بکینگ پودر و یا شیرخشک به آن اضافه می‌کنند. هروئین به صورت تزریق به درون رگ، بخار کردن یا کشیدنی و استنشاق از راه بینی مصرف می‌شود. خطرناک‌ترین شیوه مصرف این ماده به صورت تزریق است زیرا شدت و سرعت اثرگذاری را به میزان زیادی افزایش می‌دهد و به همین دلیل با خطر بالای اوردوز و مرگ همراه است.
3. ترامادول
ترامادول با هدف کاهش دردهای متوسط تا شدید تجویز می‌شوندو فقط به شکل قرص عرضه می‌شود. ترامادول به جز خاصیت تسکین دهندگی، سرخوشی را در فرد ایجاد می‌کند که به همین دلیل افراد زیادی برای بهتر شدن حالات خلقی و رفتاری از آن استفاده می‌کنند. مصرف ترامادول وابستگی روانی و جسمی زیادی را ایجاد می‌کند و با مصرف بیشتر افزایش پیدا می‌کند.
4. بوپرنورفین
بوپرنورفین با هدف کمک به افراد معتاد برای کنار گذاشتن اعتیاد کمک می‌کند. تفاوت اصلی که با متادون دارد این است که بیمار در زمان مصرف این دارو اصلا نباید مواد مخدر استعمال کند. این دارو جز دسته آگونیست‌ها بوده که مصرف همزمان آن با مخدر امکان سکته قلبی و مرگ را به همراه دارد. مصرف بدون تجویز این دارو وابستگی ایجاد کرده و اعتیادآور است.
5- کراک هروئین
در سراسر دنیا کراک از کوکائین به دست می‌آید و مخدری توهم‌زا و محرک به شمار می‌رود. ولی در ایران کراک هروئین رواج بیشتری دارد. این مخدر از فشرده هروئین تولید می‌شود و خطرات بسیار بیشتری از هروئین برای فرد ایجاد می‌کند. در حقیقت کراک قابلیت اعتیادآوری بسیار شدیدی دارد و افراد به هنگام قطع مصرف آن نسبت به سایر مواد مخدر با علائم جسمانی و روانی بیشتری مواجه می‌شوند. از همین رو برای درمان اعتیاد به آن حتما باید به متخصص مراجعه کرده و خدمات تخصصی دریافت نمایید.
نشانه‌ها و علائم اعتیاد به مواد مخدر
اعتیاد به مواد مخدر و وابستگی به آن به مرور زمان به وجود می‌آید. در ابتدا فرد به صورت تفریحی شروع به مصرف مواد می‌کند و با مرور زمان تعداد دفعات مصرف بیشتر شده و فرد معتاد می‌شود. آگاهی از نشانه‌های اعتیاد باعث می‌شود تا شناسایی زودتر اتفاق افتد و با سهولت روند ترک مواد پیش برود. در ظاهر و رفتار فرد تغییراتی به وجود می‌آید که به تشخیص زودتر کمک می‌کند. به علائم زیر توجه کنید.
1. نشانه‌های ظاهری اعتیاد به مواد مخدر
- جای تزریق و کبودی بر دست‌ها
- قرمزی چشم‌ها
- کاهش اشتها
- تیرگی پوست
- کاهش وزن
- بی‌خوابی
- یبوست
- تشنج
- خارش
- تعریق
2. نشانه‌های رفتاری اعتیاد به مواد مخدر
- دزدی
- افت تحصیلی
- تغییر شخصیت
- نوسانات خلقی
- بی‌حوصله بودن
- مشکل در حافظه
- دروغ گفتن و انکار
- افسردگی و اضطراب
- ترجیح تنهایی و انزوا
- نشانه‌های روانشناختی
- افکار بدبینانه و سوءظن یا پارانویا
- انجام ندادن مسئولیت‌ها و وظایفش
- احساس خوشحالی و سرخوشی بی‌دلیل
عوارض اعتیاد به مواد مخدر
اعتیاد همه جهات زندگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و آسیب‌های زیادی را هم به فرد هم به خانواده و هم به جامعه به وجود می‌آورد. از مهمترین آسیب‌های فردی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- ابتلا به بیماری‌هایی مثل هپاتیت و ایدز
- تأثیر منفی بر روی تمایل و توانایی جنسی فرد
- آسیب به سلامت جسمی خود فرد معتاد (مشکلات کبدی، کلیه، گوارش، ریوی، حافظه)
- صدمه به سلامت جسم و روان اعضای خانواده به دلیل مشکلات روحی و ناراحتی‌هایی که از جانب بیمار معتاد برای آنها به وجود می‌آید
- از هم پاشیدن خانواده، طلاق، مشکلات مالی، ورشکستگی، کودک آزاری، خشونت‌های خانگی و آوارگی از دیگر مشکلاتی است که در خانواده‌های افراد معتاد مشاهده می‌شود.
- مشکلات اجتماعی از مواردی است که هم فرد معتاد و هم‌خانواده را درگیر می‌کند. به طوری که جایگاه افراد در جامعه ممکن است به خطر بیافتد. مثل سخت شدن امر ازدواج، درگیری با قانون، از دست دادن شغل و… اگر قصد ازدواج با فردی را دارید که اعتیاد دارد یا سابقه این مشکل را داشته است.
اثرات مواد مخدر افیونی بر مغز
مخدرهای افیونی نوعی سرکوبگر دستگاه عصبی مرکزی به شمار می‌رود. عملکرد مراکز مختلف مغز را دچار اختلال می‌کندو باعث کاهش پاسخ‌های مثل فشارخون، ضربان قلب و سطح تنفس می‌شود. با کاهش یافتن عمق تنفس و دشوار شدن اکسیژن رسانی به مراکز مختلف بدن، افراد در پی مصرف این ماده دچار احساس خواب آلودگی و افت هشیاری می‌شوند. این علامت در صورت بروز اوردوز می‌تواند به اغماء و حتی مرگ بیانجامد.
اثرات مواد مخدر بر عملکرد جنسی
باورهای غلطی از مواد مخدر افیونی در باور عموم مردم وجود دارد که بسیاری بر این باورند که تریاک و مشتقات آن به مشکلات جنسی مخصوصا زودانزالی کمک می‌کند. ولی این تاثیرات مثبت فقط در مدت زمان کوتاه اثرگذار است. استفاده مکرر از این مواد نه تنها عملکرد جنسی را بهبود نمی‌بخشد بلکه اختلالات دیگری مثل بی‌میلی جنسی، اختلالات انزال و… به همراه دارد.
مواد مخدر، تداخلات دارویی و خطر اوردوز
استفاده از مخدرها به تنهایی آسیب‌های جبران ناپذیری را برای فرد به همراه دارد. حال اگر همزمان با مصرف مواد برخی داروها یا دیگر مواد اوضاع را بسیار پیچیده تر می‌کند. مثلا اگر مواد مخدر در کنار داروهای مسکن، آرامبخش و ضد تشنج سیستم عصبی مرکزی را ضعیف می‌کند و علائم حیاتی فرد را از کار می‌اندازد. همینطور مصرف همزمان مخدرها با یکدیگر، یا استفاده از آنها در کنار داروهای ترک اعتیاد نظیر متادون و بوپرنورفین خطر اوردوز، اغما و مرگ را تا حد بسیاری افزایش خواهد داد.
درمان و ترک اعتیاد به مواد مخدر
راه و روش فراوانی برای ترک اعتیاد وجود دارد که موردی که در همه روش‌ها اهمیت زیادی برخوردار است، جلوگیری از بازگشت بیمار به مواد است. در درمان‌های دارویی و پزشکی، بدن فرد را می‌توانند کامل از مواد پاک کنند به طوری که اگر مصرفی نداشته باشد، هیچ مشکل جسمانی برای او به وجود نخواهد آمد. اما باید بدانید در اعتیاد بخش مهمی از وابستگی فرد، روانی است پس درمان بیمار بدون کمک روانشناس، احتمال بازگشت او به دوران مصرف را تا حد زیادی بالا می برد. درمان‌های روانشناختی امروزه به صورت حمایتی، گروه درمانی و یا فردی انجام می‌شود. مراکز ترک اعتیاد و کلینیک‌های روانشناختی می‌توانند در تحقق این امر به بیمار و خانواده‌اش کمک شایانی نمایند.
