الکتروشوک درمانی
آیا تا به حال با اصطلاح الکتروشوک درمانی مواجه شده‌اید؟ احتمالا در فیلم‌های سینمایی دیده باشید که در بیمارستان‌های اعصاب و روان و برای بیماران بد حال از شوک الکترونیکی استفاده می‌کنند. معمولا برای بینندگان چنین صحنه‌ای رعب آور و وحشتناک است و شاید فکر کنید این عمل نوعی از تنبیه یا قساوت قلب است که در مورد بیماران اعصاب و روان به کار می‌رود.
در حالی که این یک روش درمانی است که مبنای علمی خاص خود را دارد. اگر به دنبال اطلاعات بیشتری در مورد این درمان هستید، در ادامه مقاله درباره کاربرد الکتروشوک درمانی، تاثیر و روش اجرای آن صحبت خواهیم کرد.
الکتروشوک درمانی چیست؟
الکتروشوک درمانی یا درمان با تشنج برقی نوعی درمان روانپزشکی است که برای رفع و بهبود اختلالات روانی شدید به کار می‌رود. الکتروشوک درمانی، درمانی است که معمولا به عنوان آخرین راه حل برای اختلالات افسردگی اساسی (عمده)، افسردگی دو قطبی یا کاتاتونیا به کار می‌رود و در پروسه‌ای که از بیمار برای آن رضایت گرفته می‌شود، انجام می‌گیرد.
برای مشاهده‌ی پاورپوینت درمان افسردگی کلیک کنید.
تاریخچه الکتروشوک درمانی
در سال 1934 روانپزشکان توانستند یک بیمار روان پریش را با استفاده از کافور محلول در روغن به منظور ایجاد تشنج درمانی معالجه کنند. در نهایت دانشمندان توانستند الکتریسته را برای ایجاد تشنج بر روی مغز حیوانات استفاده کرده و جریان امنی را ایجاد کنند. در سال 1938 یک بیمار مبتلا به روان پریشی و هذیان گویی پس از یازده جلسه درمان با شوک الکتریکی معالجه شد.
در سال‌های بعد متخصصان در تلاش بودند تا بتوانند مشکلات و عوارض جانبی ناشی از شوک الکتریکی همچون مشکلات حافظه را بهبود بخشند و راهی ایمن برای استفاده از این روش بیابند. با پیشرفت درمان‌های دارویی، استفاده از الکتروشوک درمانی کاهش یافت و تنها در موارد ضروری و مقاوم به درمان از آن استفاده می‌شود.
برای آگاهی از نوروفیدبک کودکان کلیک کنید.
کاربرد الکترو شوک درمانی
الکتروشوک درمانی معمولا برای درمان اختلالات روانی که نسبت به سایر درمان‌ها مقاوم هستند به کار می‌رود. در واقع این درمان معمولا به عنوان گزینه آخر و زمانی که سایر روش‌ها نتیجه‌ای نداشتند، تجویز می‌شود. الکتروشوک درمانی معمولا برای موارد زیر به کار گرفته می‌شود:
1. اختلال افسردگی اساسی
الکتروشوک درمانی برای حدود 50% بیماران دچار افسردگی اساسی که نسبت به درمان مقاوم بوده‌اند، بهبودی در پی دارد. الکتروشوک درمانی برای بیمارانی به کار می‌رود که درمان‌های دیگر روی آن‌ها جواب نداده است یا در وضعیت اورژانسی هستند. برای مثال برای بیمارانی که احتمال خودکشی بالایی دارند و یا کسانی که همراه با افسردگی تجاربی مبتنی بر گسست از واقعیت یا سایکوز را دارند، شوک الکتریکی تجویز می‌شود.
2. کاتاتونیا
کاتاتونیا به وضعیتی اطلاق می‌شود که بیمار دچار نوعی اختلال در وضعیت روانی-حرکتی خود شده است، که معمولا تظاهرش با حرکات مومی شکل و بهت زدگی است. این مشکل معمولا در افراد مبتلا به اختلال اسکیزوفرنیا دیده می‌شود. الکتروشوک درمانی عموما خط دوم در بیماران کاتاتونیک است. بدین صورت که اگر بیمار نسبت به درمان‌های دارویی مقاومت داشت از آن استفاده می‌شود.
3. اختلال دو قطبی
بیماران مبتلا به اختلال دو قطبی در کنار دوره‌های افسردگی، دوره‌هایی از خلق بالا و سرخوشی شدید را نیز تجربه می‌کنند که به آن‌ها دوره‌های مانیا گفته می‌شود. الکتروشوک درمانی علاوه بر افسردگی در درمان مانیای شدید و مقاوم به درمان نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
4. اسکیزوفرنیا
زمانی که بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی به درمان‌های دارویی پاسخ نمی‌دهد و هم چنان توهم و هذیان فعال را تجربه می‌کند، ممکن است پزشکان دستور انجام شوک الکتریکی را بدهند. هم چنین همان طور که گفته شد بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی همراه با علائم کاتاتونیک معمولا تحت الکتروشوک درمانی قرار می‌گیرد.
عوارض جانبی الکتروشوک درمانی
الکتروشوک درمانی به طور کلی درمانی امن محسوب می‌شود. بسیاری از محققان و دانشمندان عقیده دارند که این درمان هیچ خطری برای ساختار مغز و ایجاد آسیب مغزی ندارد و بسیاری از انجمن‌های علمی مانند انجمن روانپزشکی آمریکا، آن را به عنوان یک درمان بی خطر تایید کرده‌اند. اما در عین حال مانند هر روش دیگری ریسک‌ها و عوارض جانبی خاص خود را دارد، که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. گیجی و سردرگمی
بلافاصله پس از دریافت شوک الکتریکی، احتمال دارد بیمار احساس گیجی و سردرگمی کند. این عارضه می‌تواند چند دقیقه تا چند ساعت باقی بماند. در این حالت ممکن است فرد نداند که کجاست یا به چه علتی در مرکز درمانی قرار دارد. معمولا این حالات پس از چند ساعت از بین می‌روند و پایدار ماندن آن‌ها بیش از چند روز یا بیشتر بسیار نادر است.
2. مشکلات حافظه
اکثر بیماران پس از دریافت شوک در یادآوری رویدادهایی که درست قبل از انجام الکتروشوک درمانی اتفاق افتاده‌اند دچار مشکل می‌شوند. حتی برخی از افراد وقایع چند هفته تا چند ماه قبل از درمان را نیز فراموش می‌کنند. با این حال از دست دادن حافظه بلند مدت ومربوط به زمان‌های دور پس از شوک درمانی بسیار نادر است. فراموشی‌ها ومشکلات مربوط به حافظه معمولا پس از گذشت چند ماه بعد از اتمام دوره‌های درمان بهبود می‌یابد.
3. عوارض جانبی جسمانی
در روزهایی که دریافت شوک الکتریکی اتفاق می‌افتد، برخی از افراد علائم جسمانی ناخوشایندی نظیر حالت تهوع، سردرد و دردهای عضلانی را تجربه می‌کنند. البته بیمار با گزارش علائم خود به پزشک و دریافت داروهای مناسب می‌تواند این عوارض را کنترل کند.
4. تداخلات پزشکی
همانند هر فرایند درمانی دیگر، الکتروشوک درمانی می‌تواند با برخی شرایط تداخل داشته باشد. برای مثال از آنجایی که در فرایند این درمان ضربان قلب و فشار خون افزایش می‌یابد، انجام آن در بیمارانی که دچار مشکلات قلبی هستند باید با احتیاط بیشتری انجام شود.
هم چنین الکتروشوک درمانی برای بیماران مبتلا به اختلالات نورولوژیک از قبیل صرع نیز باید با احتیاط صورت گیرد و جوانب مختلف آن در نظر گرفته شود، چرا که الکتروشوک درمانی باعث ایجاد تحریکات خاصی در مغز می‌شود که می‌تواند حملات صرعی را تقلید و تشدید کند.
روش اجرای الکتروشوک درمانی
بسته به نوع اختلال و میزان شوک مورد نیاز، تعدادی الکترود در قسمت‌های مختلف سر کار گذاشته می‌شوند. برای شروع شوک الکتریکی ابتدا بیمار در وضعیت بیهوشی قرار می‌گیرد. سپس جریان الکتریکی خفیفی از طریق این الکترودها به مدت یک دهم ثانیه تا یک ثانیه وارد مغز می‌شود. وضعیت فشار خون، فعالیت الکتریکی سطح مغز و سطح اکسیژن خون در طی وارد شدن جریان به مغز به دقت بررسی و مانیتور می‌گردند. شوک‌های درمانی معمولا 3 بار در هفته به مدت 2 هفته اعمال می‌شوند تا نتیجه دلخواه حاصل شود.
صحبت آخر
می‌بینیم که درمان با الکتروشوک یا اصطلاحا شوک درمانی بسیار متفاوت از آنچه افسانه‌ها، فیلم ها و سریال‌ها بیان می‌کنند، به کار برده می‌شود. در واقع الکتروشوک نوعی درمان خط دوم برای برخی از بیماری‌های روانی است که در شرایط بسیار کنترل شده و تحت نظارت شدید به کار برده می‌شود و اصولا متخصصین برای به کار بردنش حساسیت‌های زیادی دارند و تا وقتی که نیاز نباشد، از آن استفاده نمی‌کنند.
سوالات متداول
1. آیا استفاده از الکتروشوک درمانی خطرناک است؟
تحقیقات نشان داده که شوک درمانی روش نسبتا بی خطری است و پیامدهای جدی به همراه ندارد. اما امروزه این روش تنها در موارد ضروری و برای افراد مقاوم به درمان دارویی استفاده می‌گردد. توصیه می‌شود که برای درمان اختلالات خلقی یا سایر اختلالات روانی پیش از هرچیز از روش‌های روانشناختی استفاده نمایید.
