اختلال دو قطبی چیست؟
از جمله اختلالات خلقی اختلال دو قطبی یا افسردگی شیدایی است که ویژگی ان تبدیل دوره شیدایی و اوج سرخوشی به دوره افسردگی و قعر ناامیدی است. به راستی افرادی که به اختلال دو قطبی مبتلا هستند دچار نوسانات خلقی و رفتاری شدیدی هستند. این اختلال به طور معمول در سنین جوانی اتفاق می افتد.
در سنین بالای 40 سال امکان اینکه فرد مبتلا به این اختلال شود کمتر میشود. این تغییرات در خلق و خو، باعث بهم ریخته شدن زندگی روزانه و ارتباطات فرد بیمار میشود و برجنبه‌های مختلف زندگی فرد تاثیرات خود را می‌گذارد.
اگر اقدامی برای درمان صورت نگیرد امکان دارد فرد رفتارهای خطرناک و تحریک کننده‌ای نشان دهد که سلامت خود و اطرافیان را به خطر بیاندازد.
با توجه به حائز اهمیت بودن این موضوع به تعریف انواع افسردگی شیدایی، علائم و علت بروز بیماری در ادامه این مقاله خواهیم پرداخت.
اختلال دو قطبی چیست؟
از نمونه های اختلالات خلقی اختلال دو قطبی است که منجر به تغییرات شدید در رفتار و خلق و خو فرد میشود. دوره شیدایی با افزایش عدم تمرکز و پرش افکار، سطح انرژی و تحریک پذیری، افکار خود بزرگ بینانه، کاهش نیاز به خواب همراه است.
بعضی از افرادی که به اختلال دو قطبی مبتلا شده اند هر دو نوع دوره افسردگی و شیدایی را تجربه می‌کنند و بعضی از دیگر افراد مبتلا فقط به دوره‌های مانیا یا شیدایی دچار میشوند. مردان و زنان به یک اندازه در معرض ابتلا به این اختلال قرار دارند.
دوره مانیا آنچنان برای افراد مبتلا مطلوب میتواند باشد که مصرف داروهای خود را در دوران افسردگی متوقف کند تا دوباره به حالت شیدایی بازگردد.
دلایل بروز افسردگی شیدایی
دلیل بروز این اختلال به طور قطعی مشخص نشده است. ولی با توجه به تحقیقات و بررسی هایی که بر روی اختلال دو قطبی انجام شده نشان دهنده این است ژنتیک در بروز این اختلال بسیار موثر است.
به صورت کلی عواملی که در بروز افسردگی شیدایی موثر هستند شامل تعامل عوامل زیست شناختی، روانشناختی و اجتماعی میشود رویدادهای پر استرس نیز با شروع این اختلال رابطه‌ای قوی دارند.
نکته قابل توجه این است که اتفاقات پر استرس میتوانند منجر به تشدید علائم در فرد نیز شوند. به عنواند مثال افراد مبتلا به اختلال دو قطبی امکان دارد نشانه های شدید تری را هنگام ازدواج تجربه کند که در این صورت می تواند مشکلات بیشتری به سراغش آید.
انواع اختلالات دو قطبی
بر اساس تحقیقات و بررسی های انجام شده به وسیله موسسه ملی سلامت ذهن، انواع اختلالات دو قطبی عبارتند از:
اختلال دوقطبی نوع اول: به شرایطی اطلاق میشود که تنها یک دوره شیدایی یا مانیا وجود داشته و فرد پیش از آن هیچ دوره افسردگی اساسی را تجربه نکرده باشد. اگر اقدامی برای درمان اختلال دو قطبی انجام نشود دوره‌های شیدایی به مدت 3 تا 6 ماه طول می‌کشد. 6 تا 12 ماه دوره افسردگی این افراد نیز می باشد.
اختلال دوقطبی نوع دوم: یک دوره افسردگی شدید در اختلال دو قطبی نوع دوم وجود دارد. اگر در فرد بیمار تغییرات خلق و خو کم باشد و در اصطلاح به صورت هیپومانیا تجربه گردد، به عنوان اختلال دوقطبی خفیف شناخته می شود.
اختلال خلق ادواری یا سیکلوتایمی: اختلال دو قطبی ادواری، شکل خفیف اختلال دوقطبی نوع دوم است؛ و تفاوتی که وجود دارد این است که شدت نشانه های افسردگی و دوره شیدایی کمتر است.
اختلال دوقطبی پیش رونده: فرد بیمار در اختلال دو قطبی پیش رونده روزانه بیشتر از چهار بار دچار تغییرات خلق وخو می شود. این نوع از اختلال در 10 درصد افرادی که به اختلال افسردگی شیدایی مبتلا هستند مشاهده میشود و با اختلال دوقطبی اول و دوم نیز می تواند همراه باشد.
علائم اختلال اختلال دو قطبی (افسردگی شیدایی)
بستگی به نوع اختلال دو قطبی که افراد به آن مبتلا هستند، نشانه و علائم آن میتواند متفاوت باشد. اما در بیشتر افراد مبتلا علائمی مشابه است که شامل موارد زیر می‌باشند.
1. افسردگی
احساس غم و اندوه همراه با لذت نبردن از موقعیت‌ها، از نشانه هایی است که در افرادی که به افسردگی شیدایی مبتلا هستند امکان دارد دیده شود آمار روانشناسی بالینی نشان دهنده نشانه و علائم افسردگی شدید در بیمارانی که به اختلال دو قطبی مبتلا هستند نیز بیشتر است.
در این حالت، احساس افسردگی برای طولانی مدت باقی می‌ماند و حتی انجام کار های عادی زندگی را سخت یا غیر ممکن می‌کند. اگر شما به افسردگی مبتلا شده باشید این تغییرات در خود متوجه می‌شوید. در این شرایط باید برای درمان افسردگی و درمان اختلال دو قطبی حتما اقدام کنید.
2. تغییر حالت روحی
زمانی که افراد به اختلال دو قطبی مبتلا میشوند از لحاظ روحی بسیار آسیب پذیرند و احساساتی که در آنها پررنگ تر میشود عبارتند از:
- نوسان بین احساس غمگینی و سرخوشی
- افکار خودکشی
- بیقراری و انرژی زیاد
- افزایش اعتماد به نفس
- بیش برآورد کردن قدرت و توانایی
- حساسیت زیاد و زودرنجی
3. تغییر افکار در اختلال دو قطبی
نگرش ، باور و افکار بیمار در این اختلال دستخوش تغییر میشود.
- قضاوت ضعیف
- افزایش خلاقیت و ایده‌های جدید
- مشکل در تمرکز کردن و پرش افکار
- خودبزرگ بینی و افکار بزرگ منشانه
4. تغییر حالات جسمی
از تغییرات حالات جسمی که در افراد دیده میشود عبارتند از:
- افزایش انرژی
- کاهش نیاز به خواب
- افزایش تمایل به رابطه جنسی
5. تغییرات ناگهانی در تمایل به برقراری رابطه جنسی
افرادی که به اختلال دو قطبی افسردگی شیدایی مبتلا هستند در برقراری رابطه جنسی با مشکلاتی مواجه میشوند به دلیل اینکه در دوره‌های شیدایی در برقراری رابطه جنسی تمایل بالایی دارند که بعضی اوقات که باعث رفتار های پرخطر جنسی میشود. از طرفی در دوره‌های افسردگی تمایلی به برقراری رابطه جنسی ندارند.
برای درمان این اختلال که از دارو های تثبیت کننده استفاده میشود منجر به سرد مزاجی و عدم تمایل به برقراری رابطه جنسی می‌گردند. اگر با یک فردی که به اختلال دو قطبی مبتلا است قصد ازدواج دارید قبل از آن حتما به نکاتی مانند تغییرات ناگهانی در تمایل به برقراری جنسی توجه داشته باشید.
6. تغییرات رفتاری در افراد
تغییرات رفتاری که در افراد مبتلا به دو قطبی اتفاق می افتد عبارتند از:
- پرحرفی، ابراز بیش از حد احساسات و صمیمی شدن غیر معمول
- تحریک پذیری مفرط و تصمیم گیری عجولانه
- ولخرجی‌های بسیار، رفتارهای تکانشی و سوء مصرف مواد
علائم اورژانسی اختلال دو قطبی (افسردگی شیدایی)
اگر درمان به موقع انجام نشود با گذشت زمان این اختلال به جنون میتواند تبدیل شود. علائم اوژانسی این اختلال عبارتند از:
- بروز رفتارهای خشونت آمیز و فحاشی
- بروز رفتارهای خطرناک در فرد
- شروع افکار خودکشی و صحبت کردن مداوم در مورد خودکشی
- خودکشی‌های ناموفق
- صحبت کردن در ارتباط با مرگ
تشخیص اختلال دو قطبی
شناسایی نشانه های اختلال افسردگی شیدایی مشکل است. فقط در زمانی علائم و نشانه ها قابل تشخیص هستند که بیماری پیشرفت کرده و به جنون شدید یا مانیا رسیده است.
این امکان وجود دارد که افرادی که دچار جنون خفیف شده‌اند پر انرژی تر از حد معمولشان باشند به طوری که با اعتماد به نفس کامل و سرشار از انرژی و ایده‌های جدید به کار و زندگی خود مشغول باشند.
یا اگر فرد در طول زمان و دوره‌های کوتاه مدت نشانه های افسردگی اساسی را تجربه کنند افراد آن را به عوامل مختلفی به غیر از اختلال دو قطبی ربط می‌دهند.
درمان اختلال دو قطبی
روان درمانی و دارو درمانی دو روشی هستند که برای درمان اختلال دو قطبی به کار میرود که در ادامه مقاله به بیان بیشتر آن خواهیم پرداخت.
دارو درمانی برای اختلال دو قطبی
داروهای تثبیت کننده خلق مانند کلونازپام، کاربامازپین، لیتیوم، و… در پیشگیری از دوره‌های شیدایی و درمان موثر است. سیکل دارو درمانی باید حتما تحت نظر یک روان پزشک متخصص انجام شود. به همراه این دارو ها امکان دارد داروهای ضد اضطراب، ضد افسردگی‌ها، ضد روان پریشی و ضد افسردگی-ضد درد نیز استفاده شوند.
با توجه به این مسائل باید توجه داشته باشید دارو درمانی نیاز به صبر و حوصله دارد و در کنار حتما لازم است که از روان درمانی نیز بهره ببرید تا بتوانید زودتر به نتیجه دلخواه دست یابید.
روان درمانی برای اختلال دو قطبی
درمان شناختی-رفتاری، روان درمانی بین فردی و خانواده درمانی میتوان به درمان‌های غیر دارویی معرفی کرد. با این حال عوامل دیگری که بر روانکاوی نیز میتواند موثر باشد شامل رفتار درمانی و درمان مبتنی می باشد.
دقت کنید در تمام روش ها هدف یکسان است و به شرایط فرد و موقعیتی که در آن قرار دارد بستگی دارد بهترین شیوه درمان برای فرد مبتلا در نظر گرفته میشود. با مشاوره روانشناسی امکان تشخیص به موقع دوقطبی و درمان آن امکان پذیر است.
سوالات متداول
چگونه میتوان از ابتلا به اختلال دو قطبی جلوگیری کرد؟
برای جلوگیری از اختلال دو قطبی داشتن سبک زندگی سالم بسیار موثر است ورزش منظم و روزانه ، خواب کافی، و عادت غذایی درست از عواملی هستند که در سلامت افراد تاثیر بسیاری دارد. علاوه بر توجه به این مسائل قبل از مصرف هر دارویی سعی کنید از عوارض آن آگاه شوید به دلیل اینکه بعضی اوقات دارو ها منجر به افسردگی شیدایی در افراد میشوند.
