اختلال شخصیت مرزی
عنصر اصلی اختلال شخصیت مرزی (Borderline) تاپایداری در روابط بین فردی است که خود را با ناپایداری حالت خلقی، عاطفی، رفتاری بروز میدهد. تفاوتی ندارد این تغییرات در روابط عاشقانه و روابط زناشویی فرد باشد یا در روابط دوستانه و رسمی او، به هر حال فردی که به اختلال شخصیت مبتلا است در روابط شخصی‌اش با مشکلات زیادی رو به رو میشود.
قبل از هر چیزی باید بدانید که اختلال شخصیت مرزی یک بیماری است که میتوان آن را درمان کرد و فرد با شرکت در جلسه های مشاوره اختلال شخصیت به درمان اختلال مرزی می‌تواند کمک کند. در این مقاله هدف ما این است تا به بررسی دقیق علل، نشانه‌ها، تشخیص و نحوه درمان اختلال شخصیت مرزی بپردازیم پس با ما همراه باشید.
برای مطالعه در رابطه با درمان اختلال شخصیت مرزی کلیک کنید
اختلال شخصیت مرزی
یکی از انواع اختلالات شخصیت کلاستر B اختلال شخصیت مرزی است که نشانه‌هایی مثل افکار خودکشی گرایانه، ترس از رها شدن، استرس شدید، افکار بدبینانه و عصبانیت زیاد دارد. ویژگی این اختلال ناپایداری حالت خلق، عاطفی، و رفتار است و با نام‌های دیگری مثل شخصیت انگاری، اسکیزوفرنی شبه نوروتیک، اختلال منش سایکوتیک و اسکیزوفرنی موقت نیز شناخته میشود.
این اختلال یکی از رایج ترین اختلال شخصیتی است که که آمار ابتلا به آن در زنان بیشتر از مردان است. همچنین به طور معمول تشخیص این اختلال در زنان ساده تر از مردان می‌باشد.
نشانه های اختلال شخصیت مرزی
افرادی که به اختلال شخصیت مرزی مبتلا هستند مجموعه‌ای از ویژگی‌های بادوام دارند که به طور معمول از سنین جوانی و نوجوانی در زندگی همراه آنان خواهد بود. این ویژگی‌ها برخورد با شخصیت مرزی را برای اطرافیان دشوار میکند. از مهم ترین نشانه‌های این اختلال عبارتند از:
۱. ترس از طرد شدن
فردی که به اختلال شخصیت مرزی مبتلا است دارای یک ترس بزرگ است که نکند زمانی دوستان و عزیزانش او را ترک کنند. در شخصیت های مرزی همیشه ترس از رها شدن وجود دارد. برای اینکه این موضوع را بهتر متوجه شوید به مثال زیر توجه کنید.
تصور کنید که شما از زمانی دوران نوجوانی یک دوست صمیمی دارید که پس از گذشت سال های طولانی حالا با او قطع رابطه کرده‌اید. مسلماً از بابت این جدایی خیلی ناراحت هستید و حتی برای مدتی طولانی ذهنتان مشغول این موضوع است. حالا تصور کنید که دو ماه قبل با کسی دوست شده‌اید و حالا او دیگر نمی‌خواهد شما را بییند. این بار چقدر ناراحت می‌شوید؟
واکنش شخصیت مرزی به حالت دوم شباهت به واکنشی دارد که بیشتر انسان ها نسبت به حالت اول نشان می‌دهند. کنار گذاشته شدن از طرف دیگران خیلی باعث ناراحتی آنها شده و خیلی اذیتشان میکند. حتی زمانی که دوستی سر قرارش دیر برسد یا قرار خودش را لغو کند، باز هم فردی که مبتلا به شخصیت های مرزی است دچار ترس و وحشت میشود.
بر همین اساس زمانی که احساس کند طرد شده یا امکان طرد شدن وجود دارد، با نگرانی و پریشانی تلاش میکند تا فردی که به آن علاقه دارد او را تنها نگذارد. بعضی از شخصیت‌های مرزی معاشرت با گیاهان، حیوانات، گل‌ها و اشیای بی جان را ترجیح می‌دهند؛ به دلیل اینکه این چیزها ترک شان نکرده و دلیلی برای نگرانی نیست.
2- روابط بین فردی پر تنش
سخت ترین قسمت زندگی برای شخصیت مرزی روابط بین فردی است. تفاوتی نمیکند این رابطه با دوست، مادر یا حتی پرستار یا یک رابطه عاشقانه باشد. شخصیت های مرزی دیدگاه صفر یا صدی به زندگی دارند. یک روز یک نفر بهترین دوستشان میشود؛ دوست دارند همه وقتشان را با او بگذرانند و حتی در همان آشنایی اول، آن فرد را در خیلی از موضوعات زندگی شان شریک میکنند ولی یک دفعه دیدگاهشان عوض میشود.
همان دوست عزیز و انسان بی عیب در فکر و ذهنشان به بی ارزش ترین، بدترین و پست ترین آدم دنیا تبدیل میشود؛ به دلیل اینکه آن فرد به میزان کافی به او اهمیت نداده و آن قدر که باید در کنارش نبوده است.
3- بی ثبات بودن تصویر فرد از خودش
در صورتی که از فردی بپرسید که چگونه خود را تعریف میکند؛ به فهرستی از ویژگی‌های شخصیتی یا شاید بعضی از قوانین اخلاقی و ارزش‌ها که برایش خیلی اهمیت دارد اشاره کند. اگر این سوال را چند ماه بعد از او بپرسید، پاسخ هایی شبیه به چند ماه گذشته به شما میدهد.
ولی این موضوع در رابطه با شخصیت های مرزی خیلی تفاوت دارد. اگر بعد از چند ماه از او این سوال را مجددا بپرسید خواهید دید که هدف های کاملا متفاوتی را دنبال میکند.
4- رفتارهای خطرناک و تنش زا
بسیاری از افرادی که مبتلا به اختلال شخصیت مرزی هستند، خیلی زود بی حوصله میشوند و به کار های هیجانی علاقه دارند. همین امر باعث میشود که رفتارهایی بدون فکر و خطرناک داشته باشند. این رفتار ها شامل اعتیاد به روابط جنسی پر خطر، قمار، مصرف مواد مخدر و… است. البته تمام افرادی که مرزی هستند کار های خطرناکی انجام نمیدهند.
بعضی از آنها امکان دارد یک دفعه‌ای خریدهای گران انجام دهند یا بدون اینکه گرسنه باشند پرخوری بکنند که شباهت بیشتری به نشانه‌های اختلال پرخوری عصبی دارد.
5- اقدام به خودزنی و خودکشی
شخصیت های مرزی امکان دارد بارها و بارها اقدام به خودکشی کنند. همانطور که اشاره شد ترک شدن و تنها ماندن برای آنها خیلی غم انگیز است، به همین دلیل زمانی که فکر کنند یکی از اطرافیانشان قصد دارد او را ترک کند؛ برای اینکه از طرد شدن جلوگیری کند از تهدید به خودکشی استفاده میکنند.
البته به یاد داشته باشید که این تهدید به معنای پوچ بودن آن است؛ طبق آمار 10 درصد افرد مبتلا به شخصیت مرزی که اقدام به خودکشی کردند موفق شده‌اند. به ویژه اگر افراد مبتلا به شخصیت مرزی نشانه های اعتیاد و افسردگی را داشته باشند، با احتمال بیشتری اقدام به خودکشی میکنند.
6. هیجان‌های بی‌ثبات
یکی از فاکتورهای مهم اختلال شخصیت مرزی بی ثباتی هیجانی نیز است که در آنها اختلاف همیشگی به وجود می آورد که با عبارت (الاکلنگ هیجان) از آن نام می‌برند. این حالت های صفر و صدی همیشه در عادت های رفتاری و تفسیر ها مشاهده میشود و مدیریت آن برایشان تقریبا مشکل است.
شخصیت مرزی به هیجانات مختلف عادت نمیکند. اگر یک هیجان مثل غم را تجربه کند احساس میکند انگار آن را برای اولین بار تجربه میکند و نمی‌داند چطور با آن باید برخورد کند. در بیشتر مواقع تجربه‌هایش از یک نوع خاص نیست، بلکه ترکیبی از هیجانات مانند نگرانی، عصبانیت، غم است. شخصیت مرزی امکان دارد برای چند ساعت یا چند روز به صورت پیوسته مضطرب، عصبانی یا افسرده باقی بماند؛ ولی پس از آن دیگر حال خوب ندارد و خوشحال نیست حتی به احتمال زیاد موج هیجانات جدیدی ایجاد میشود و یک دورۀ طوفانی جدیدی را تجربه خواهد کرد. اختلال اضطرابی و اختلال دو قطبی نشانه‌های مشابهی با اختلال شخصیت مرزی دارند که امکان دارد با شخصیت مرزی اشتباه گرفته شود.
ملاک های تشخیصی اختلال شخصیت مرزی
افردی که مبتلا به اختلال شخصیت مرزی هستند، خودانگاره و حالت عاطفی، ناپایداری در روابط بین فردی، آشکارا تکانشی بودن به صورت الگویی نافذ و فراگیر که از آغاز بزرگسالی شروع شده باشد را از خود نشان می‌دهند و در زمینه‌های گوناگون این موضوع به چشم می‌آید. اگر قصد دارید با فردی که مبتلا به شخصیت مرزی است ازدواج کنید این نشانه‌ها را بیشتر جدی بگیرید. برای تشخیص وجود حداقل پنج مورد زیر لازم است.
- تلاش‌های شتاب زده برای اجتناب از رها شدن واقعی یا خیالی (رفتار خودکشی گرا یا جرح خویشتن را که در ملاک ٥ ارائه شده است، منظور نکنید).
- بی ثبات و شدید بودن روابط فردی به صورت الگویی که مشخصه اش تناوب میان دو قطب افراطی است؛ آرمانی نمایی و بی ارزش نمایی.
- اختلال و اشکال در هویت؛ بی ثبات بودن واضح و دائم خودانگاره یا احساس فرد در مورد خودش.
- تکانشی بودن، لااقل در دو حوزه از حوزه‌هایی که بالقوه به فرد صدمه می‌زنند؛ مثلاً خرج کردن پول، روابط جنسی، سوء مصرف مواد، رانندگی بی پروا و پرخوری. (رفتار خودکشی گرا یا جرح خویشتن را که در ملاک ٥ ارائه شده است منظور نکنید).
- رفتار، ژست‌ها یا تهدیدهای خودکشی گرا یا رفتار جرح خويشتن مکرر
- بی ثباتی در حالت عاطفی به صورت واکنش پذیری آشکار خلق (مثل ملال، تحریک پذیری یا اضطراب شدید و حمله‌ای که چند ساعتی طول بکشد).
- احساسات پوچی مزمن.
- نامتناسب و شدید بودن خشم یا دشواری در تسلط بر خشم (مثلاً تندخو شدن‌های پیاپی، خشمگین بودن دائمی، نزاع کردن‌های مکرر).
- بروز افکار بدگمانانه (پارانوئید) یا علائم شدید تجزیه‌ای به صورت گذرا در مواقع فشار روانی
یک روش مطمئن تشخیص اختلال شخصیت مرزی گرفتن تست mmpi از فرد است.
علل ایجاد اختلال شخصیت مرزی
از علل بروز اختلال شخصیت مرزی میتوان به عوامل مغزی و علل اکتسابی یا تجارب ناخوش در دوران کودکی، ژنتیکی اشاره کرد ولی نقش تجارب دوران کودکی به خصوص سه سال اول عمر بسیار مهم است
از دیگر علت های این اختلال شخصیت میتوان به طرد کودک و عدم وجود دلبستگی ایمن در دوران کودکی، بی ثباتی مادر به دلایل مختلف، تنبیه کودک و بی توجهی به احساسات او، درگیری بین والدین، والدین گرفتار و ناسازگار، طلاق والدین و… اشاره کرد. با این حال علت این اختلال هرچه که باشد تنها نکته مهم درمان و بازگشت فرد به روال عادی زندگی می‌باشد که این امر با بهره بردن از مشاوره اختلال شخصیت امکان پذیر است.
درمان اختلال شخصیت مرزی
چند شیوه تاثیرگذار برای درمان اختلال شخصیت مرزی وجود دارد که در اینجا سه روش عمده را توضیح داده ایم.
- دارو درمانی: دارو درمانی شامل داروهای ثابت کننده خلق و خو، داروهای ضدجنون و ضد افسردگی که تنها برای کنترل علائم افسردگی و اختلالات هم آیند با اختلال شخصیت مرزی تجویز میشود.
- مشاوره روانشناسی و روان درمانی: روش‌های مختلف مشاوره و درمان شامل روان درمانی و یک درمان جدید به نام رفتار دیالکتیکی نیز می‌تواند برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی مفید باشد و بیماری آنها را کنترل کند.
- درمان گروهی: درمان‌های گروهی نیز می‌تواند باعث شود افراد رفتارهای خوب را جایگزین رفتارهای بد کنند و به همسالان و دیگر بیماران نیز این کار را یاد دهند.
سوالات متداول
تفاوت اختلال شخصیت مرزی با نمایشی در چیست؟
افرادی که اختلال شخصیت نمایشی دارند خودجرحی و خودکشی کمتری دارند و در روابط بین فردی خود می‌توانند با ثبات تر عمل کنند.
