الکترو شوک درمانی

در فیلم‌ها شاید دیده باشید که در بیمارستان‌های اعصاب و روان برای بیماران بدحال از الکترو شوک درمانی استفاده می‌کنند. مشاهده چنین صحنه ای بسیار دردآور است و شاید بیننده تصور کند که انجام چنین کاری تنبیهی برای بیماران اعصاب و روان است.

در صورتی که این روش درمان است و مبنای خاص خود را داراست. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این نوع درمان همراه ما در سایت آموزشی و پژوهشی رابینیا باشید.

الکترو شوک درمانی چیست؟

الکترو شوک درمانی یا درمان با تشنج برقی نوعی درمان روانپزشکی است که برای رفع و بهبود اختلالات روانی شدید به کار می‌رود.

الکترو شوک درمانی، درمانی است که معمولا به عنوان آخرین راه حل برای اختلالات افسردگی اساسی (عمده)، افسردگی دو قطبی یا کاتاتونیا به کار می‌رود و در پروسه‌ای که از بیمار برای آن رضایت گرفته می‌شود ، انجام می‌گیرد.

تاریخچه الکترو شوک درمانی

با استفاده از کافور محلول در روغن در سال 1934 روانشناسان توانستند یک بیمار را به منظور ایجاد تشنج درمانی معالجه کنند. در آخر توانستند الکتریسته را به روی مغز حیوانات برای ایجاد تشنج استفاده کنند و جریان امنی را به وجود آورند.

در سال 1938 میلادی بیماری که به روان‌پریشی و هذیان‌گویی ابتلا داشت، با 11 جلسه شوک درمانی معالجه شد. در سال‌های پس از آن، متخصصان در تلاش بودند تا عوارض و مشکلات جانبی شوک الکتریکی مثل مشکلات حافظه را بهبود بدهند و روشی ایمن برای این درمان پیدا کنند.

با پیشرفت درمان‌های دارویی، استفاده از الکترو شوک درمانی کاهش یافت و تنها در موارد ضروری و مقاوم به درمان از آن استفاده می‌شود.

کاربرد الکترو شوک درمانی

الکترو شوک درمانی معمولا برای درمان اختلالات روانی که نسبت به سایر درمان‌ها مقاوم هستند به کار می‌رود. در واقع این درمان معمولا به عنوان گزینه آخر و زمانی که سایر روش‌ها نتیجه‌ای نداشتند، تجویز می‌شود.

الکترو شوک درمانی معمولا برای موارد زیر به کار گرفته می‌شود:

1. اختلال افسردگی اساسی

اکتروشوک درمانی در 50% بیمارانی که به افسردگی اساسی مبتلا هستند و در مقابل درمان به مقاومت رسیده‌اند، بهبودی را به دنبال دارد. الکترو شوک درمانی به افرادی تجویز می‌شود که دیگر درمان‌ها به روی آنها جواب نداده و یا وضعیت اورژانسی دارند.

به طور مثال بیمارانی که همراه با افسردگی تجاربی مبتنی بر گسست از واقعیت یا سایکوز را دارند و یا کسانی که احتمال خودکشی در آنها بسیار زیاد است، شوک الکتریکی تجویز می‌شود.

این مطلب را هم ببینید روانشناسی چیست؟

2. اختلال دو قطبی

بیماران مبتلا به اختلال دو قطبی در کنار دوره‌های افسردگی، دوره‌هایی از خلق بالا و سرخوشی شدید را نیز تجربه می‌کنند که به آن‌ها دوره‌های مانیا گفته می‌شود. الکترو شوک درمانی علاوه بر افسردگی در درمان مانیای شدید و مقاوم به درمان نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

برای مطالعه علائم و درمان اختلال دوقطبی کلیک کنید.

3. اسکیزوفرنیا

در بیمارانی که درمان دارویی پاسخ نمی‌دهد و فرد همچنان هذیان و توهم دارد، پزشک معالج درمان الکترو شوک درمانی را تجویز می‌کنند. هم چنین همان طور که گفته شد بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی همراه با علائم کاتاتونیک معمولا تحت الکترو شوک درمانی قرار می‌گیرد.

4. درمان اعتیاد

در بیماری اعتیاد هم از روش درمانی الکترو شوک درمانی استفاده می‌شود. ولی این روش درمان قطعی نیست و فقط به ترک اعتیاد کمک می‌کند. ترک اعتیاد سم‌زدایی روانی و جسمی است که الکترو شوک به پیامدهای عصبی و درمان عوارض اعتیاد کمک می‌کند.

به طور مثال افراد مصرف کننده پس از استعمال کراک، شیشه و یا روان‌گردان دچار توهم می‌شوند، که از این روش استفاده می‌کنند تا به بهبودی برسند.

5. کاتاتونیا

کاتاتونیا به وضعیتی اطلاق می‌شود که بیمار دچار نوعی اختلال در وضعیت روانی حرکتی خود شده است، که معمولا تظاهرش با حرکات مومی شکل و بهت زدگی است.

این مشکل معمولا در افراد مبتلا به اختلال اسکیزوفرنیا دیده می‌شود. الکترو شوک درمانی عموما خط دوم در بیماران کاتاتونیک است. بدین صورت که اگر بیمار نسبت به درمان‌های دارویی مقاومت داشت از آن استفاده می‌شود.

6. سایر موارد

به جز مواردی که در بالا به آن اشاره کردیم، طبق تحقیقات و بررسی‌های به دست آمده الکترو شوک درمانی در بسیاری از اختلالات و مشکلات دیگر بسیار موثر است. مثلا می‌توان به انواع روانپریشی ها، دلیریوم، اختلال وسواسی جبری، سندروم نورولپتیک، مشکلات هیپوفیز هم چون کم کاری هیپوفیز، پارکینسون و تشنج های مقاوم به درمان اشاره کرد.

در مواردی که بیمار امکان استفاده از دارو را ندارد هم الکترو شوک درمانی موثر واقع می‌شود. در زنانی که در دوران بارداری به افسردگی مبتلا می‌شوند و نمی‌توانند دارو مصرف کنند.

این مطلب را هم ببینید امید درمانی

سالمندان و کودکان که به مشکلات خلقی و یا جسمی مبتلا هستند و مصرف دارو عوارض و مشکلات بسیار جدی را برای آنان به همراه دارد.

عوارض جانبی الکترو شوک درمانی

الکترو شوک درمانی به طور کلی درمانی امن محسوب می‌شود. بسیاری از محققان و دانشمندان عقیده دارند که این درمان هیچ خطری برای ساختار مغز و ایجاد آسیب مغزی ندارد و بسیاری از انجمن‌های علمی مانند انجمن روانپزشکی آمریکا، آن را به عنوان یک درمان بی خطر تایید کرده‌اند.

اما در عین حال مانند هر روش دیگری ریسک‌ها و عوارض جانبی خاص خود را دارد، که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. عوارض جانبی جسمانی

در ابتدای شروع درمان الکتریکی علائک جسمانی مثل سردرد و تهوع و همچنین دردهای عضلانی را برای فرد به وجود می‌آورد. بیمار با شدت این علائم می‌تواند به پزشک مراجعه کند و دارو دریافت کند تا از میزان عوارض کاسته شود.

2. گیجی و سردرگمی

بلافاصله پس از دریافت شوک الکتریکی، احتمال دارد بیمار احساس گیجی و سردرگمی کند. این عارضه می‌تواند چند دقیقه تا چند ساعت باقی بماند.

در این حالت ممکن است فرد نداند که کجاست یا به چه علتی در مرکز درمانی قرار دارد. معمولا این حالات پس از چند ساعت از بین می‌روند و پایدار ماندن آن‌ها بیش از چند روز یا بیشتر بسیار نادر است.

3. مشکلات حافظه

بسیاری از بیماران که شوک الکتریکی دریافت کرده‌اند، در به یادآوری رویدادها دچار مشکل می‌شوند. در بعضی موارد نیز فرد اتفاقات چند هفته تا چند ماه قبل از درمان را به یاد نمی‌آورند.

با این حال از دست دادن حافظه بلند مدت ومربوط به زمان‌های دور پس از شوک درمانی بسیار نادر است. فراموشی‌ها ومشکلات مربوط به حافظه معمولا پس از گذشت چند ماه بعد از اتمام دوره‌های درمان بهبود می‌یابد.

4. تداخلات پزشکی

همانند هر فرایند درمانی دیگر، الکترو شوک درمانی می‌تواند با برخی شرایط تداخل داشته باشد. برای مثال از آنجایی که در فرایند این درمان ضربان قلب و فشار خون افزایش می‌یابد، انجام آن در بیمارانی که دچار مشکلات قلبی هستند باید با احتیاط بیشتری انجام شود.

5. صرع

هم چنین الکتر وشوک درمانی برای بیماران مبتلا به اختلالات نورولوژیک از قبیل صرع نیز باید با احتیاط صورت گیرد و جوانب مختلف آن در نظر گرفته شود، چرا که الکترو شوک درمانی باعث ایجاد تحریکات خاصی در مغز می‌شود که می‌تواند حملات صرعی را تقلید و تشدید کند.

این مطلب را هم ببینید معرفی رشته روانشناسی مثبت‌ گرا (Positive Psychology)

مرگ و میر ناشی از الکترو شوک درمانی

در جلسات شوک درمانی مرگ و میر به اندازه مرگ ناشی از داروهای بیهوشی در زایمان و جراحی‌های عمومی است. در بیمارانی که مشکل قلبی وجود دارد مرگ به دلیل شوک الکتریکی رخ می‌دهد. ولی به طور کلی در درمان شوک الکتریکی مرگ و میر بسیار کم است.

روش اجرای الکترو شوک درمانی

بسته به نوع اختلال و میزان شوک مورد نیاز، تعدادی الکترود در قسمت‌های مختلف سر کار گذاشته می‌شوند. برای شروع شوک الکتریکی ابتدا بیمار در وضعیت بیهوشی قرار می‌گیرد. سپس جریان الکتریکی خفیفی از طریق این الکترودها به مدت یک دهم ثانیه تا یک ثانیه وارد مغز می‌شود.

وضعیت فشار خون، فعالیت الکتریکی سطح مغز و سطح اکسیژن خون در طی وارد شدن جریان به مغز به دقت بررسی و مانیتور می‌گردند. شوک‌های درمانی معمولا 3 بار در هفته به مدت 2 هفته اعمال می‌شوند تا نتیجه دلخواه حاصل شود.

مدت زمان جلسات الکترو شوک درمانی

3 بار در هفته جلسات شوک درمانی انجام می‌شود ولی زمانی که متخصص بخواهد عوارض را کاهش دهد، شوک درمانی 2 بار در هفته صورت می‌گیرد. مدت زمان این جلسات با توجه به نوع بیماری متفاوت می باشد.

مثلا برای درمان افسردگی معمولا به 6 تا 12 جلسه درمان نیاز می باشد. درمان مانیا هم به طور معمول از 8 تا 20 جلسه متغیر است.

اختلالات روانپریشی همچون اسکیزوفرنی نیز معمولا در کم تر از 15 جلسه اثربخشی نخواهند داشت. سایر موارد درمانی همچون دلیریوم نیز بسیار کوتاه مدت هستند و در مدت زمان تقریبی 1 تا 4 جلسه بهبود می یابند. به طور کلی روند درمان تا جایی باید انجام گیرد که بیمار علائم بهبودی را از خود نشان دهد.

نکته نهایی

می‌بینیم که درمان با الکترو شوک یا اصطلاحا شوک درمانی بسیار متفاوت از آنچه افسانه‌ها، فیلم ها و سریال‌ها بیان می‌کنند، به کار برده می‌شود. در واقع و اصولا متخصصین برای به کار بردنش حساسیت‌های زیادی دارند و تا وقتی که نیاز نباشد، از آن استفاده نمی‌کنند.