روانشناسی چیست؟

علم روانشناسی یک علم جدید و با تاثیرگذاری بالا است که به همین خاطر همیشه این سوال در ذهن کاربران سایت رابینیا مطرح است که موضوع روانشناسی چیست و چه هدفی دارد؟

به طور خلاصه معنی و تعریف روانشناسی یعنی روانشناسی مطالعه ذهن و رفتار است که شامل تأثیرات زیست شناختی، فشارهای اجتماعی و عوامل محیطی است که بر چگونگی تفکر، عملکرد و حس افراد تاثیر می گذارد.

با این حال این تعریف موضوع های بسیار گسترده ای را در بر می گیرد. ریشه علم روانشناسی در زمان فلاسفه بزرگ یونان همچون سقراط ، افلاطون و ارسطو است که آنها سوالاتی اساسی در باب زندگی روانی انسان ها مطرح کردند.

روانشناسی چیست؟

روانشناسی دانشی است که به بررسی رفتار و فرآیندهای روانی می‌پردازد. این‌جملهٔ کوتاه تعریف روانشناسی به طور جامع را دربرمی‌گیرد.

رفتار تمامی انسان ها باهم متفاوت است و از سمت دیگر رفتار در شرایط و سنین مختلف شکل متفاوتی را به خود می گیرد. برای رسیدن به شناخت کافی انسان ها در زمان و سنین مختلف باید نسبت به روان آنها آگاهی پیدا کنیم.

باید توجه داشته باشید که روانشناسی در بسیاری از زوایای زندگی همه ما اثر می‌گذارد. برای کسب اطلاعات بیشتر دانشجویان روانشناسی و افراد جویای اطلاعات در حوزه روانشناسی این مطالب را در سایت رابینیا گردآوری کرده ایم تا آگاهی مختصری از این دانش در اختیار شما قرار دهیم.

بنیانگذار علم روانشناسی کیست؟

بنیانگذار روانشناسی ویلهلم وونت

بهتر است بدانید که در خصوص بنیانگذار علم روانشناسی نظر ثابتی وجود ندارد ولی روانشناسی از فلسفه در سال 1879 جدا شد.

دانشمند آلمانی ویلهلم وونت به عنوان بنیانگذار و پدر علم روانشناسی اولین آزمایشگاه روانشناسی را رسما در دانشگاه لایپزیک آلمان تاسیس کرد.

درباره روانشناسی تحقیقات گسترده و بسیار زیادی توسط ویلهلم وونت صورت گرفت که همه اینها زمینه ساز پیدایش روانشناسی به شکل امروز شد.

ویلهلم وونت گرچه تصورات ابتدایی در مورد تعریف علم روانشناسی داشت اما بدون شک اولیم بنیان این رشته را به درستی بنا کرد.

برای مطالعه زندگینامه ویلهلم وونت کلیک کنید.

واژه و نماد روانشناسی چیست ؟

واژهٔ روانشناسی (Psychology) از دو بخش روان+شناسی (Psy+Chology) ایجاد شده است که از واژهٔ یونانی (ψυχολογία) می باشد. بهتر است بدانید که واژهٔ Psyche (ψυχή) در زبان یونانی روح (Soul) معنی می شود و معنی روان و ذهن را نمی دهد.

ولی این کلمه در انگلیسی به غلط برابر با Mind (ذهن/ روان) است. در زبان فارسی هم به پیروی از انگلیسی روانشناسی گفته می شود.

نماد روانشناسی نیز نخستین کاراکتر از واژهٔ یونانی روانشناسی است که در بالا گفته شد. این کاراکتر بیست و سومین حرف در نویسهٔ (الفبای) یونانی است. که «سای» خوانده می‌شود.

در کل تعریف روانشناسی به معنای روشی برای شناخت بعد روحی روان انسان و آگاهی از روش کارکرد آن می باشد.

همین معنی روانشناسی به خوبی هدف آن و تاثیری که بر زندگی ما خواهد داشت را نشان می دهد چرا که دنیای درونی ما آینه ای از دنیای درون و اتفاقات آن است. به همین دلیل شناخت عمیق تعریف روانشناسی کمک شایانی بر درک آن خواهد داشت.

به یاد داشته باشید استفاده درست از روانشناسی در شما بصیرتی نسبت به نگرشها و واکنش های خودتان ایجاد می کند.

در واقع ما همواره با انسان ها سرو کار داریم و برای ایجاد روابط خوب با آنها الزاما باید از آنها و همینطور خودمان شناخت کافی داشته باشیم.

در علم روانشناسی سوالاتی مطرح می‌شود که با با جوانب زندگی ما رابطه دارند. در ادامه چند مثال برای شما کاربران عزیز رابینیا آورده ایم:

آیا در درمان افسردگی، روان درمانی موثرتر از دارو درمانی و استفاده از داروهای اعصاب و روان است؟
نیروگاه های برق هسته ای چگونه باید طراحی شوند تا اشتباهات انسانها به حداقل ممکن برسند؟
آیا می توانید در خواب هیپنوتیزمی تجربه تلخی را با جزییات بیشتری به خاطر آورید؟
شیوه تربیت فرزند والدین شما چه اثری در شیوه فرزند پروری خود شما دارد؟
فشار روانی دراز مدت چه تآثیری بر دستگاه ایمنی بدن آدمی دارد؟
آیا مردها هم می توانند به خوبی زنان از نوزادان مراقبت کنند؟
بهترین شیوه برای درمان دارویی چیست؟

روان‎‌شناسان با استفاده از آزمایش‌ها تلاش خود را می‌کنند تا به پرسش‌ها پاسخ دهند.

اهداف روانشناسی

هدف اصلی علم روانشناسی ساده سازی توضیح رفتار انسان ها است.

با این ساده سازی در رفتار انسان ها و همچنین حیوانات بهتر می توانیم درک صحیحی از علت این رفتارها و تشخیص عادی بودن یا نبودن آنها داشته باشیم.

این جریان در نهایت به شناخت مشکلات فردی و اجتماعی و ارائه راهکارهای متنوع برای غلبه بر آنها و دستیابی به سلامت روان می انجامد.

این مطلب را هم ببینید منابع و دروس پیش نیاز کنکور ارشد روانشناسی بالینی

رویکرد های معاصر در روانشناسی چیست؟

منظور از رویکرد شیوه نگرش به موضوع است.

در روانشناسی هر موضوعی را می توان با رویکردهای متفاوت و گوناگونی مورد بررسی قرار داد.

هرکدام از رویکردها به شکل متفاوتی اعمال آدمی را تبیین می‌کند که هر یک از آنها سهمی در تصویر ما از تمامیت وجود هر فرد دارد.

به طور کلی هریک از اعمال انسان را در روانشناسی به گونه‌های مختلف می‌توان توصیف کرد.

برای مثال زمانی که می‌خواهید از خیابان رد شوید، با رویکرد روانشناسی زیست شناختی این عمل را میتوان شلیک عصب هایی به شمار آورد که عضلات پاهای شما را به کار می اندازد.

اما رویکرد رفتاری، همین عمل را بدون اشاره به رویدادهای داخل بدن توصیف می کند، به این معنا که چراغ سبز محرکی محسوب می شود که شما با عبور از خیابان به آن پاسخ می دهید.

عمل عبور از خیابان را میتوان با رویکرد شناختی یعنی از راه توجه به فرآیندهای ذهنی سازنده آن رفتار بررسی کرد.

رویکرد شناختی عمل شما را بر حسب هدف ها و نقشه هایتان تبیین می کند.

رویکرد در روانشناسی چیست؟

در زیر پنج رویکرد در روانشناسی به اختصار توضیح داده شده است.

۱- رویکرد زیست شناختی در روانشناسی چیست؟

مغز انسان با بیش از ده میلیارد یاخته عصبی و پیوندهای بی‌شمار بین آنها احتمالاً پیچیده‌ ترین ساختار در عالم هستی است. همه رویدادها و اتفاقات روانی به شکلی متناظر با فعالیت مغز و دستگاه عصبی هستند.

در رویکرد زیست‌شناختی به بررسی آدمی و انواع دیگر جانداران سعی می‌شود پیوند رفتار آشکار با رویدادهای برقی و شیمیائی که در بدن و به‌ویژه در مغز و دستگاه عصبی صورت می‌گیرند، شناخته شود.

این رویکرد در پی تعیین آن دسته از فرآیندهای زیستی عصبی است که زیربنای رفتار و فرآیندهای ذهنی را تشکیل می‌ دهند، برای مثال در رویکرد زیستی به افسردگی سعی می‌شود این اختلال برحسب تغییرات غیر عادی در میزان انتقال‌ دهنده‌ های عصبی تبیین شود.

این انتقال‌ دهنده‌ های عصبی موادی شیمیائی هستند که در مغز تولید می‌شوند و ارتباط بین نورون‌ ها یا یاخته‌ های عصبی را میسر می‌ سازند.

برای کسب اطلاعات بیشتر از رویکرد زیست شناختی کلیک کنید.

۲- رویکرد رفتارگرایی در روانشناسی چیست؟

رفتارگرایی به یک رویکرد روانشناختی اشاره می‌کند که بر روش‌های علمی و عینی تحقیقی تأکید دارد. این رویکرد صرفاً به بررسی رفتارهای مربوط به محرک-پاسخ عینی علاقه‌مند بوده و بیان می‌دارد که تمام رفتارها از طریق تعامل با محیط آموخته می‌شوند.

جنبش رفتارگرایانه در سال ۱۹۱۳ و با نگارش مقاله‌ای از سوی جان واتسون تحت عنوان «روانشناسی از دید یک رفتارگرا» آغاز شد

برای کسب اطلاعات بیشتر از رویکرد رفتارگرایی کلیک کنید.

دیدگاه رفتارگرایی

نمی‌ توان بین دو فکر مختلف، تفاوتی قائل شد، مگر آن‌ که در رفتاری که به دنبال آن فکرها می‌ آید، تفاوتی وجود داشته باشد.

رفتارگرایان معتقدند همه رفتارهای آدمی ریشه در تنبیه و تقویت هایی که فرد از محیط دریافت کرده است نشات می‌گیرد.

آنها معتقد نوع تربیت می تواند شخصی را خلافکار و دزد، یا همان شخص را فردی به هنجار و مقبول در جامعه نشان دهد.

۳- رویکرد شناختی در علم روانشناسی چیست؟

بر اساس رویکرد شناختی انسان موجودی پردازش کننده اطلاعات و مسئله گشا تلقی می‌ شود.

این دیدگاه در پی تبیین رفتار از راه مطالعه شیوه‌ هایی است که شخص به اطلاعات موجود توجه می‌ کند، آنها را تفسیر کرده و به کار می‌ برد.

دیدگاه شناخت‌گرایان

پدیده هایی از قبیل ادراک، تفکر، زبان، حافظه اگر چه قابل مشاهده نیستند ولی واقعیت هایی هستند که بدون توجه به آنها توصیف و تبیین رفتار و فرآیندهای روانی امکان‌پذیر نمی باشد.

تنها از طریق مطالعه فرآیندهای ذهنی می‌توان به‌ طور کامل دریافت که جانداران چه می‌کنند و برای بررسی فرآیندهای ذهنی می‌توان رفتارهای خاصی را مورد توجه قرار داد.

۴- رویکرد روانکاوی

هر کسی با توجه به فهم خودش تعریفی را از روانکاوی ارائه می‌کند که در بسیاری از موارد تعریف دقیق و درستی نیست. به همین دلیل بهتر است یک بار برای همیشه تعریف درست روانکاوی و کاری را که انجام می‌دهد بدانید.

بهترین تعریف از روانکاوی به این صورت بیان می‌شود: «روانکاوی شاخه‌ای از روانشناسی است که رفتار و فرآیندهای روانی انسان را به صورت علمی بررسی می‌کند و در این مسیر از تحلیل عمیق ناخودآگاه انسان و بررسی ذهنی او کمک می‌گیرد.»

بنا بر این تعریف، روانکاوی به عنوان یک علم و دانش به شمار می‌رود که به طور مستقیم با روان انسان در ارتباط است و به تاریک‌ترین نقاط ذهن و ناخودآگاه او سفر می‌کند.

۵- رویکرد پدیدار شناختی

این رویکرد با تجربه های شخصی افراد سروکار دارد و به نظریه ها چندان اهمیتی نمی دهد.

این مطلب را هم ببینید معرفی رشته روانشناسی شخصیت (personality psychology)

به نظر روانشناسان پدیدار گرا رفتار به وسیله محرک های بیرونی (برطبق رفتارگرائی، پردازش اطلاعات (دیدگاه شناختی) و تکانه های ناهشیار (روانکاوی) کنترل نمی شود، بلکه با تجارب شخص در مقابل رویدادهای مختلف و به طور کلی با پدیدارشناسی فرد سروکار دارد.

رویکرد پدیدارشناختی را انسان‌ گرایی نیز نامیده اند زیرا این نظریه‌ها بر خصوصیات تمایز دهندهٔ انسان از حیوان، مانند تلاش در جهت رشد و خودشکوفایی تاکید می کنند.

همچنین اهداف روانشناسان پدیدارشناس نیز جدا از هدف‌های روانشناسان وابسته به سایر رویکردهای روانشناختی است.

این روانشناسان بیشتر از پرورش نظریه ها یا پیش بینی رفتار، با زندگی درونی و تجارب درونی فرد سروکار دارند.

انواع شاخه های مختلف روانشناسی چیست؟

ممکن است برای شما کاربران سایت رابینیا سوال پیش آمده باشد که شاخه اصلی علم روانشناسی چیست و یا رشته های روانشناسی شامل چه مواردی می‌شود؟

امروزه با افزایش تعداد رشته های روانشناسی، علاقمندان به این رشته با دست باز می توانند بر اساس علاقه خود رشته مورد نظر را انتخاب کنند.

روانشناسی مانند اکثر علوم دارای رشته های فرعی بسیار متنوعی است که ناشی از تاثیر و نفوذ روانشناسی در حوزه های مختلف دانش است.

در حال حاظر در انجمن روانشناسی آمریکا حدود ۵۴ کمیته تخصصی در حوضه های مختلف روانشناسی وجود دارد.

در ادامه به تعریف برخی از رشته های فرعی در روانشناسی می‌پردازیم تا انتهای مطلب همراه ما در سایت رابینیا باشید.

1- روانشناسی بالینی

اهمیت شاخه بالینی روانشناسی چیست ؟

روانشناسی بالینی شاخه‌ای از روانشناسی است که به درک، ناتوانی و آشفتگی‌های شناختی، زیست‌شناختی، روان‌شناختی، پیش‌بینی و درمان نابهنجاری، هیجانی، اجتماعی و رفتاری کمک می‌کند و در گستره وسیعی از جمعیت‌های در جستجوی درمان کاربرد دارد.

نقش‌های شش‌گانه :

آموزش و نظارت بر کار روان‌ درمانگرها
مشاوره روانشناسی
ارزیابی و تشخیص
مداخله و درمان
مدیریت
پژوهش

نکته: غالب کارهای رشته روانشناسی بالینی در راستای درمان و تشخیص، آموزش و پژوهش است.

برای کسب اطلاعات بیشتر از روانشناسی بالینی کلیک کنید.

2- روانشناسی مشاوره

روانشناسی مشاوره یکی از رایج ترین انواع روانشناسی است که کاربردهای زیادی هم دارد.

روانشناسان مشاوره بسیاری از کارهای روانشناسان بالینی را انجام می‌ دهند، اما اغلب مشکلاتی را تحت درمان قرار می‌ دهند که روانشناس‌ های بالینی کمتر به آن‌ها می‌ پردازند.

3- تعریف روانشناسی تربیتی

روانشناسی تربیتی یکی از شاخه‌های روانشناسی است که به تحقیق در مسائل یادگیری و آموزش می‌ پردازد.

برای کسب اطلاعات بیشتر از روانشناسی تربیتی کلیک کنید.

هدف تربیتی روانشناسی

در واقع هدف از روانشناسی تربیتی، کمک به دست اندرکاران تربیت در برخورد درست با مسائل آموزشی و تربیتی است.

4- روانشناسی سلامت

روانشناسی سلامت به مطالعه‌ فرآیندهای رفتاری و روان شناختی در هنگام سلامت، بیماری و مراقبت سلامت می‌پردازد.

این علم معطوف به درک این نکته است که چگونه عوامل و عوامل فرهنگی، رفتاری و روان شناختی باعث سلامت یا بیماری جسمی می‌شود.

5- روانشناسی صنعتی و سازمانی

شاید شما هم ندانید تعریف این نوع از روانشناسی چیست و چه کاربردی دارد؟ موضوع این شاخه از دانش مطالعه علمی رابطه میان انسان و دنیای کار است.

در واقع، کاربرد و بسط و گسترش اصول علم روانشناسی است به مسایلی که انسان در تجارت و صناعت با آنها دست به گریبان است.

برای کسب اطلاعات بیشتر از روانشناسی صنعتی و سازمانی کلیک کنید.

6- روانشناسی شخصیت

روانشناسی شخصیت اندیشه‌ ها، احساس‌ ها و رفتار‌هایی را بررسی می‌ کند که سبک منحصر به فرد تک تک انسان‌ ها برای ارتباط با دنیا را تشکیل می‌ دهند.

آن‌ ها به تفاوت‌ های شخصی علاقه مند هستند و تلاش می‌ کنند تا همهٔ فرایندهای روانشناختی را با یکدیگر ترکیب و ادغام کنند و از کل شخص، یک توضیح منسجم را ارائه دهند.

7- روانشناسی رشد

شاخه‌ای از علم روانشناسی است که به توصیف و تبیین تغییرات در طول زندگی فرد می‌پردازد و از رشته‌های مختلف

زیست‌ شناسی
جامعه‌ شناسی
تعلیم و تربیت
و پزشکی
کمک می‌گیرد.

اگر چه روانشناسی رشد به تمام مراحل زندگی انسان از تولد تا مرگ می‌پردازد، اما بر کودکی و نوجوانی تأکید دارد.

8- روانشناسی مثبت‌ گرا

روانشناسی مثبت گرا پدیده‌های روان‌ شناختی را در سطح‌های مختلف مد نظر قرار می‌دهند.

این شاخه از روانشناسی از مطالعهٔ تجربیات انتزاعی مثبت، مانند:

شادی
سعادت و خوش‌ بینی
مطالعهٔ ویژگی‌ های شخصیتی مثبت مانند شجاعت و حکمت
و مطالعهٔ نهادهای مثبت مانند ساختارهای اجتماعی که می‌ توانند مدنیت و شهروندی مسئولانه
را پرورش دهند.

9- روانشناسی کودکان استثنایی

روانشناسی کودک استثنایی، شاخه‌ای از دانش روانشناسی است که به تعریف کلیه مسایل مربوط به کودکان استثنایی از گستره کودکان تیز هوش تا کودکان عقب مانده ذهنی، کودکان نابینا و کم بینا، کودکان ناشنوا و کم شنوا، کودکان دارای ناتوانی‌های تکلمی و کودکان دارای ناتوانی‌ های حرکتی و ذهنی و تمامی امور و تعاریف مربوط به پیشگیری و شناخت و آموزش این کودکان می‌ پردازد.

این مطلب را هم ببینید معرفی رشته روانشناسی فضانوردی (Astronautical Psychology)

در روانشناسی کودک های استثنایی همان طور که از اسم آن مشخص است به مطالعه کودکان استثنایی در تمامی ابعاد فکری، جسمی، عاطفی عقلانی، رفتاری و غیره پرداخته می شود.

10- روانشناسی یادگیری

روانشناسی یادگیری علم مطالعه تغییرات نسبتا پایدار در رفتار است که بر اثر تجربه در توانایی‌های بالقوه فرد بوجود می‌آید.

11- روانشناسی تجربی

روانشناسی تجربی علم مطالعه رفتار از راه آزمون و خطاست. هدف این روش مطالعه رفتار موجود تحت شرایط خاص و مقایسه حالات او در این شرایط است.

12- روانشناسی جنایی

روانشناسی جنایی علم مطالعه شخصیت بزهکاران و نیز روش های باز اجتماعی شدن آنان و بررسی نقش محیط (به معنای عام) بر رفتار مجرمانه است.

13- روانشناسی تطبیقی

روانشناسی تطبیقی یا همسنجشی به عنوان شاخه ای از دانش روانشناسی به مقایسه گونه های رفتاری بین دیگر موجودات زنده برای توضیح رفتارهای انسان می پردازد.

14- روانشناسی اجتماعی

روانشناسی اجتماعی مطالعه موضوعات، مشکلات و مسائل مرتبط با روانشناسی و جامعه است.

روانشناسی اجتماعی، اثرات حضور دیگران را بر رفتار فرد یا رفتار خود را تحت تأثیر گروه مورد بررسی و مطالعه قرار می‌ دهد.

15- روانشناسی تفاوت‌ های فردی

شاخه‌ ای از روانشناسی است که به بررسی شیوه‌ هایی‌ های که در آن‌ها افراد در رفتار با یکدیگر متفاوتند می‌ پردازد.

16- روانشناسی مرضی

در پاسخ به این سوال که شاخه مرضی روانشناسی چیست باید بیان کرد که:

روانشناسی مرضی شاخه‌ ای از دانش روانشناسی است که به مطالعهٔ الگوهای نامعمول رفتاری، ذهنی و احساسی (که میتواند توسط دیگران شتاب دهنده اختلال ذهنی تلقی بشود یا نشود) می‌پردازد.

17- روانشناسی فرهنگی

بخشی از دانش روانشناسی است و این دیدگاه را دارد که ذهن و فرهنگ جدایی ناپذیرند و بر این اساس نظریه های روانشناسی در یک محیط ممکن است در محیط دیگر محدود شوند.

18- روانشناسی سیاسی

روانشناسی سیاسی یکی از انواع روانشناسی و شکلی از سیاست است که به رفتارها و اخلاقیات و روان سیاست مربوط است و می‌ توان گفت که به شناخت باورهای سیاسی مربوط است.

19- معنی روانشناسی محیطی

روانشناسی محیطی رشته ای است که با تعاملات و روابط میان مردم و محیطشان سر و کار دارد.

20- منظور از روانشناسی ورزش چیست؟

رشته روانشناسی ورزشی همزمان به بررسی چگونگی تأثیر عوامل روانشناختی بر عملکرد آدمی و همین‌ طور چگونگی مشارکت تأثیرات ورزش و تمرین‌های ورزشی بر عوامل روانشناختی و جسمی می‌ پردازد.