زندگینامه اتو رنک
اتو رنک (۱۸۸۴ـ۱۹۳۹) روان‌شناس و روان‌درمانگر اتریشی. در وین متولد شد و در دانشگاه وین تحصیل کرد. از اولین شاگردان زیگموند فروید بود و در ۱۹۵۰ منشی او شد. در نخستین اثرش، اسطوره ی تولد قهرمان (۱۹۰۹)، از فنون فرویدی برای تعبیر اسطوره‌ها استفاده کرد. این اثر از منابع کلاسیک روانکاوی است.
سپس در کتاب آسیب تولد (۱۹۲۳) از فروید فاصله گرفت و رشد روان‌رنجوری‌ها را بیشتر ناشی از تجربه ی آسیب‌زای اولیه ی تولد دانست تا عقده ی اُدیپ. به‌سبب این اختلاف در مبانی نظری، برای بسط دادن نظریه‌های روانکاوی خود، از جمع پیروان فروید گسست. پس از ۱۹۳۴ در ایالات متحدۀ امریکا زندگی کرد و تأثیر مهمی بر روان‌درمانی گذاشت.
از دیگر آثار اوست: هنر و هنرمند (۱۹۰۷)؛ اراده درمانی (۱۹۲۶ـ۱۹۳۱).
دوران کودکی و نوجوانی
اتو رنک در سال ۱۸۸۴ در وین به دنیا آمد. خانواده وی یهودی بودند و پدر و مادرش، سایمون روزنفلد و کارولین فیشر نام داشتند. گفته می‌شود پدرش مشکل مصرف الکل داشت و زیاد به خانواده اهمیت نمی‌داد. اتو فردی مذهبی نبود و آرامش را در موسیقی و کتاب دنبال می‌کرد.
آثار هنریک ایبسن، آرتور شوپنهاور و فردریش نیچه را مطالعه کرده بود. او مدرسه بازرگانی را تمام کرده و در یک تعمیرگاه به عنوان یک کلیدساز مشغول به کار شد. از طرف دیگر، برادر بزرگ‌ترش حقوق خواند. اتو نتوانست ادامه تحصیل دهد زیرا خانواده فقط برای ادامه تحصیل یکی از فرزندان پول داشت.
همکاری اتو رنک با فروید
اتو رنک پس از خواندن آثار فروید خصوصاً تأویل رؤیا، شیفته ایده‌های او شد. در سال ۱۹۰۵ رساله‌ای که با نام «بازیگر: یک رویکرد به روانشناسی جنسی» نوشته بود را برای فروید فرستاد. این رساله فروید را بسیار تحت تأثیر قرار داد. همین امر باعث شد تا از اتو رنک دعوت کند به عنوان دبیر جنبش روانکاوی و دست راست خودش، با هم همکاری کنند.
در این زمان بود که اتو، نام خانوادگی خود را از روزنفلد به رنک تغییر داد. فروید، اتو رنک را بااستعدادترین شاگرد خود می‌دانست و از نظر عقلانی، حتی از فرزندان خود نیز احساس نزدیکی بیشتری با او می‌کرد. فروید همچنین به اتو رنک کمک کرد در دانشگاه وین ادامه تحصیل دهد و رنک در سال ۱۹۱۲ دکترای خود را دریافت کرد.
رنک در فلسفه، ادبیات و افسانه‌شناسی ماهر بود و روح تازه‌ای در حلقه روانکاوی دمید. پس از فروید، رنک پرکارترین نویسنده روانکاوی بود و عناوین مختلفی به چاپ رساند. در طول جنگ جهانی اول، رنک در ارتش اتریش مستقر در لهستان خدمت کرد. تجربه‌هایی که در طول این دوران داشت، تغییر کاراکتر و شخصیت نسبی را برای او به همراه داشت و بسیاری از ایده‌های او را تحت تأثیر قرار داد.
ازدواج و تغییر مسیر شغلی
او رابطه دوستانه‌ای با ساندور فرنزی تشکیل داد که منجر به انتشار آثار مشترک زیادی شد. اتو رنک در سال ۱۹۱۸ با بئاتا تولا مینسر ازدواج کرد و نتیجه آن، فرزندی به نام هلن بود. تولد فرزند، رنک را به عقده ادیپ و رابطه مادر-فرزندی علاقه‌مندتر کرد. این امر منجر به تغییر رویکرد حرفه‌ای رنک شد و بعدها مسیرش از فروید جدا شد.
اتو رنک در ۱۹۲۴ اثر مشهور خود با نام “ضربه تولد” را منتشر کرد. این کتاب منجر به اختلاف بین فرویدی‌ها شد؛ در نهایت خروج او از جامعه روانکاوی وین را به همراه داشت. او در ماه می سال ۱۹۲۶ به پاریس مهاجرت کرد. رنک در پاریس به روانکاوی ادامه داد و در دانشگاه سوربن به تدریس پرداخت.
سفرهای اتو رنک بین اروپا و آمریکا
در طول ۱۰ سال بعد، رنک در ایالات متحده و اروپا به تدریس و آموزش مشغول بود. در نهایت در سال ۱۹۳۶ به نیویورک نقل مکان کرد و در آن‌جا مستقر شد. بسیاری از روانکاوان آمریکایی، رنک را به عنوان رهبر تفکر روانکاوی در آمریکا محسوب می‌کردند. تأثیر اتو رنک مخصوصاً در فیلادلفیا بسیار زیاد بود.
برخی از روش‌های او در مدرسه کار اجتماعی پنسیلوانیا در این ایالت به کار گرفته شدند. شیوه روان‌درمانی رنک که نسخه کوتاه شده روش روانکاوی فروید بود، در آمریکا بیشتر مورد اقبال واقع شد.
اتو رنک در دانشگاه پنسیلوانیا به تدریس پرداخت و در نیویورک، روان‌درمانی انجام می‌داد. او پیوسته بین آمریکا و فرانسه در حال رفت و آمد بود.
رنک در دانشگاه‌های مختلفی مانند هارواد، ییل و استنفورد، درباره موضوعات مختلفی صحبت کرد. روان‌درمانی‌های مبتنی بر روابط موضوعی (ابژه)، تجربه‌ای و «اینجا و اکنون»، هنر، اراده خلاق و نوروز به عنوان شکستی در خلاقیت، از جمله موضوعات سخنرانی‌های او بودند.
اواخر زندگی
در سال ۱۹۳۹، اتو رنک همسر اول خود را طلاق داد و با استل بوئل ازدواج کرد. او قصد داشت شهروند رسمی آمریکا شود و به کالیفرنیا نقل مکان کند. اگرچه سه ماه پس از ازدواجش، دچار عفونت کلیه شد که به عفونت خونی شدید منجر شد. او در تاریخ ۳۱ اکتبر ۱۹۳۹، پنج هفته پس از مرگ فروید، درگذشت.
میراث اتو رنک
نظریه اتو رنک، تأثیر زیادی بر سایر روانشناسان پس از او داشته است. رولو می یکی از پیشگامان روانشناسی وجودی، بسیار تحت تأثیر نوشته‌ها و سخنرانی‌های اتو رنک قرار گرفته بود. او همیشه از رنک به عنوان مهم‌ترین فرد اثرگذار بر درمان وجودی یاد می‌کند.
کارل راجرز همواره عنوان می‌کرد که رنک باعث به وجود آمدن درمان مراجع‌محور و تمامی حرفه‌های مشاوره بوده است. پل گودمن، همکار فریتز پرلز در ایجاد درمان گشتالتی، ایده‌های پسافرویدی رنک در مورد هنر و خلاقیت را بسیار باازرش می‌دانست.
همچنین اتو رنک اولین نفری بود که از واژه «عقده پیش ادیپی» استفاده کرد. تا آن زمان در روانکاوی، عقده ادیپ اولین عقده محسوب می‌شد و رنک با عنوان کردن ایده‌های پیش ادیپی، اولین کسی بود که عنوان کرد عقده ادیپ ممکن است اصلی‌ترین عامل در روانکاوی نباشد. همین امر باعث شد تا از جمع یاران فروید نیز کنار گذاشته شود.
نظریه اتو رنک
اتو رنک یکی از نظریه‌پردازان شخصیت بود که با زیگموند فروید، رابطه تنگاتنگی داشت. بنابراین جهت‌گیری نظری او روانکاوانه بود. او در نهایت، یکی از نظریه‌های شخصیت را با رویکرد روانکاوی مطرح نمود که با وجود شهرت کمش، بر بسیاری از جریان‌ها از جمله درمان مراجع‌محوری راجرز، رویکرد گشتالتی پرلز و نظریه وجودی رولو می، تاثیر چشمگیری داشت.
وقتی که نام نظریه اتو رنک درمورد شخصیت به میان می‌آید، مفهوم ضربه تولد، اولین مفهومی است که به ذهنمان می‌آید. در این نوشته به توضیح این مفهوم و سایر مفاهیم نظریه اتو رنک پرداخته می‌شود.
تعارض درونی فرد
نظریه اتو رنک ممکن است به عنوان مدلی از تعارض‌های درون‌فردی شناخته شود. به عقیده رنک، تمام عملکردهای افراد، در جهت ابراز تمایل دوگانه‌شان برای به حداقل رساندن ترس از زندگی و ترس از مرگ است.
براساس این نظریه، زندگی برابر است با فرایندهای جدایی(separation) و فردیت (individualization) که در آن مرگ مخالف فرایندهای پیوستگی(union) و ادغام (fusion) است. دو احساس متفاوت ترس از زندگی و ترس از مرگ به عنوان حالت‌های تنش‌زای ناراحت‌کننده تجربه می‌شوند؛ و شبیه مفهوم اضطراب در دیگر نظریه‌های شخصیت هستند.
اما رنک، واژه مشخص‌تر ترس (fear) را به جای واژه‌ی اضطراب (anxiety) به کار برد. او می‌گوید اگرچه افراد، غرایزی را به صورت زیستی و سرشتی دارا هستند؛ اما جنبه مهم‌تر تعارض، گرایش به زندگی کردن برای رسیدن به فردیت و جدایی است.
غریزه زندگی و مرگ
در نظریه اتو رنک نیز همانند نظریه فروید، این باور وجود دارد که انسان‌ها به صورت ذاتی، هم غریزه زندگی و هم غریزه مرگ دارند. غریزه زندگی باعث می‌شود که افراد رقابت کنند و مستقل شوند. اما غریزه مرگ باعث می‌شود که افراد، به جمع‌گرایی و بودن با دیگران، تمایل داشته باشند.
ضربه تولد
همان‌طور که در ابتدای متن هم گفته شد، ضربه تولد (birth trauma) از مفاهیم مهم و شناخته‌شده در نظریه اتو رنک است. اتو رنک ، این مفهوم را این‌گونه مطرح می‌کند که متولد شدن، یک تجربه آسیب‌زای شدید است.
به دلیل اینکه نوزاد تازه متولد شده، مجبور است که محیط گرم و نسبتأ ثابت رحم را که در آن، همه‌ی نیازهایش به صورت اتوماتیک، رفع می‌شده را رها کند. اتو رنک در ابتدا اهمیت ضربه تولد را به حدی می‌دانست که آن را مهم‌ترین رویداد زندگی فرد تلقی می‌کرد.
به عنوان مثال طبق نظریه اتو رنک ، شوک ناشی از تولد، مخزنی (reservior) از اضطراب تولید می‌کند که اتو رنک این اضطراب تولد را عامل تمام اختلالات روانی نوروتیک (neuroses)، دانست.
اما وی بعدها در طی کارش، ضربه تولد را فقط اولین تجربه از مجموعه تجارب طولانی مدت جدایی در طول زندگی دانست که این تجارب، ناشی از عوامل زیستی، روانشناختی و اجتماعی هستند که از زندگی، قابل تفکیک نیستند.
اصطلاح واژن دندان‌دار
یکی از مواردی که در نظریه اتو رنک به عنوان یک عامل اضطراب‌زا به آن اشاره شده، مفهوم “واژن دندان‌دار”(vagina dentata) است. اصطلاح واژن دندان‌دار که در این نظریه به کار برده شده، توسط یک روان‌تحلیل‌گر مجارستانی به نام ساندر فرنزی نیز، توصیف شده است.
این اصطلاح به یک نوع خیال‌پردازی در مردان با مشکلات جنسی اشاره دارد که واژن زن را یک عامل خطرناک مربوط به آمیزش جنسی می‌دانند و همین موجب ایجاد اضطراب سکشوال در این مردان می‌شود.
واژه اراده (will)
مفهوم مهم دیگری که در نظریه اتو رنک به آن اشاره شده است، به کار بردن واژه اراده است. این واژه، مشابه مفهوم خود (ego) در نظریه فروید و مفهوم خویشتن (self) در نظریه سالیوان است. مفهوم اراده در نظریه اتو رنک، اشاره به حسی دارد که فرد به صورت سازمان‌یافته و هشیارانه از هویت و عملکردهای خود دارد.
اتو رنک، این‌گونه بیان می‌کند که بالاترین حد زندگی یک فرد، شامل ابراز بالغانه و پخته‌ی حس اراده می‌شود. این حس بالغانه می‌تواند به فرد کمک کند تا تمایلش برای به حداقل رساندن ترس از زندگی و مرگ را به گونه‌ای موفقیت‌آمیز ابراز نماید.
درمان طبق نظریه اتو رنک
اتو رنک از اولین روان‌درمانگرانی است که سعی کرد تا درمان مؤثری را به وجود آورد. وی معتقد بود که درمان، فرایندی است که از طریق یادگیری اتفاق می‌افتد. طبق نظریه اتو رنک ، مراجعان می‌توانند رفتارهای ناسازگارانه‌شان را از طریق خلاقیت و راهنمایی، اصلاح کنند. او گفت که زندگی هیجانی هر فرد، تحت تأثیر فشار لحظه‌ی حال است که اتو رنک، آن را با اصطلاح “اینجا و اکنون” مطرح نمود.
آسیب‌شناسی و درمان طبق نظریه اتو رنک شامل چه مواردی می‌شود؟
- اتو رنک برخلاف فروید، از درمان کوتاه‌مدت و بر پایه برابری مراجع و درمانگر استفاده کرد.
- از آموزش‌های روانکاوی برای درمان هم‌جنس‌گراها استفاده کرد.
- بر تأثیر رابطه اولیه مادر-کودک در زندگی آینده فرد، تأکید می‌کرد و از اولین کسانی بود که به رابطه دلبستگی توجه کرد.
- در نظریه اتو رنک به اسطوره‌ها نیز توجه شد. مثلا او توضیح داد که چگونه اسطوره قهرمان، بر ایجاد هنجارها و ارزش‌های اجتماعی تأثیر می‌گذارد.
- اتو رنک بر این باور بود که هیجان، هم برای درمانگر و هم مراجع، عنصری کلیدی در درمان است. او معتقد بود که سرکوب هیجانات، خیلی مخرب‌تر از ابراز هیجانات است.
انواع شخصیت در نظریه اتو رنک
در نظریه اتو رنک، دیدگاه شخص‌محور، حاکم بود. به این معنا که باید برای درمان افراد مختلف، شخصیت خود فرد را در نظر گرفت. وی، چند نوع شخصیت را معرفی کرد:
- نوع سازش‌کننده (adaptive): کسانی هستند که اراده‌شان بر اساس آنچه است که جامعه و دیگران آن‌ها را مجبور کرده است. بنابراین آن‌ها پیروی کورکورانه از هنجارهای اجتماعی دارند و به عبارتی خود را اسیر و برده‌ی این هنجارها می‌دانند.
- نوع نوروتیک (neurotic): طبق نظریه اتو رنک ، این‌ها کسانی هستند که اراده در آن‌ها قوی است؛ اما همواره به دنبال مقابله با تسلط افراد دیگر از جمله صاحبان قدرت بر خودشان هستند. این گروه از افراد، احساس گناه نسبتأ شدیدی را تجربه می‌کنند.
- نوع خلاق (productive): افرادی هستند که اراده‌ای قوی دارند، خودشان را می‌پذیرند و خلاقیت را پیش‌بینی می‌کنند. اکثر افراد از این نوع، تبدیل به هنرمندان خلاق می‌شوند.
