آی یو دی IUD
آی یو دی یا ابزار داخل رحمی (intrauterine device) یکی از محبوب‌ترین و مطمئن‌ترین وسایل جلوگیری از بارداری در طولانی مدت است. آی یو دی به دلیل عوارض محدود و راحتی که دارد و همچنین به دلیل قابلیت برگشت باروری طرفداران زیادی پیدا کرده است.
آی یو دی شیئی به شکل T است که درون رحم قرار می‌گیرد و با نامناسب کردن محیط رحم برای لقاح، از بارداری جلوگیری می‌کند.
اما برای آنکه از آی یو دی به عنوان روشی برای پیشگیری از بارداری استفاده کنید باید اطلاعاتی درباره عوارض و شرایط استفاده از آن داشته باشید. در این مقاله به موضوعات متدوال درباره IUD پاسخ داده ایم.
نحوه و میزان اثر گذاری آی یو دی
مکانیزم اصلی اثرگذاری IUD ناامن کردن محیط رحم برای اسپرم‌ها و جلوگیری از عمل لقاح است. وجود این وسیله در رحم باعث التهاب جزئی رحم، تخریب اسپرم و یا تخمک می‌شود. حتی اگر لقاح صورت بگیرد با جلوگیری از لانه‌گزینی سلول لقاح‌یافته در دیواره رحم از بارداری جلوگیری می‌نماید.
IUD یکی از مطمئن‌ترین وسایل جلوگیری از بارداری است اما احتمال بارداری شما در هنگام استفاده از آن صفر نیست. تحقیقات نشان می‌دهد که 2 تا 6 در هزار مورد احتمال بارداری هنگام استفاده از IUD وجود دارد. با این وجود روش قابل بازگشت دیگری که از IUD مطمئن‌تر باشد، وجود ندارد.
انواع آی یو دی و مناسب‌ترین نوع
دو نوع عمده از IUD در بازار وجود دارد. یک نوع از آن با لایه فلزی معمولا از جنس مس پوشانده شده و نوع دیگر با آزاد کردن هورمون عمل می‌کند.
1. IUD مسی
این نوع از IUD ها با لایه‌ای از جنس مس پوشانده می‌شود. آی یو دی مسی با آزاد کردن یون‌های مسی در رحم به عنوان یک اسپرم‌کش عمل می‌کند.
حضور مس باعث افزایش سطح یون‌های مس، پروستاگلاندین‌ها و گلوبول‌های سفید خون در داخل مایعات رحمی و گردن رحم می‌شود. IUD مسی معمولا می‌تواند تا 5 سال در رحم باقی بماند و میزان کافی از مس را آزاد کند.
2. IUD هورمونی
این گونه از IUD ها با روکشی از هورمون‌های زنانه پروژستین یا لوونورجسترول پوشانده شده است. این هورمون‌ها باعث تغییراتی روی مخاط گردن و محوطه حفره رحم می‌شود و از رسیدن اسپرم به رحم و باروری تخمک جلوگیری می‌کند. این نوع IUD با نام‌های تجاری میرنا بیشتر شناخته می‌شود.
IUD هورمونی از نوع مسی مدت زمان بیشتری قابل استفاده است و بین 5 تا 12 سال می‌تواند از بارداری جلوگیری کند. اما باید در نظر داشت آی یو دی هورمونی- مسی عوارض بیشتری دارد و تنها سودش کم شدن خون قاعدگی است. البته برخی متخصصان باور دارند که کم شدن خون قاعدکی خود عوارض دیگری دارد.
برای اطلاع از روش‌های دیگر پیشگیری از بارداری کلیک کنید.
چگونه آی یو دی جاگذاری می‌شود؟ آیا جاگذاری همراه درد است؟
در قدم اول با مراجعه به پزشک زنان حامله نبودنتان بررسی می شود. سپس معایناتی برای اطمینان از نبودن التهاب یا عفونت لگنی انجام می شود. با وجود آن که در هر مرحله از سیکل قاعدگی امکان کارگذاری IUD وجود دارد اما معمولا بهترین زمان در روزهای پایانی عادت ماهیانه است.
چون در این زمان کارگزاری راحتتر است و احتمال بارداری هم کمتر است. هنگام جاگذاری IUD توسط پزشک یا ماما شما بر روی تخت مخصوص معاینه دراز می‌کشید. پس از آن واژن را باز کرده و محل را استریل می‌کند. پس از اندازه‌گیری عمق رحم با استفاده از اپلیکاتور IUD را داخل رحم قرار می‌دهد.
با خروج اپلیکاتور، شاخه‌های Tمانند IUD باز می‌شود و دو رشته نخ نازک متصل به آن از دهانه رحم خارج شده و به داخل محوطه واژن امتداد پیدا می‌کند.
انجام این مراحل ممکن است دردناک باشد. در طی 15 دقیقه شدت درد به اندازه دردهای قاعدگی کاهش پیدا کرده و قطع می شود. گرفتگی و درد مشابهی هراز گاهی امکان دارد، احساس شود.
آیا با وجود آی یو دی لازم به استفاده از روش جلوگیری دیگری است؟
پس از جاگذاری آی یو دی مسی بلافاصله به عنوان روش جلوگیری قابل اطمینان است. اما آی یو دی هورمونی 6 تا 7 روز طول می کشد تا شروع به کار کند. با این حال پیشنهاد می شود برای اطمینان بیشتر در ماه اول پس از جاگذاری IUD از یک روش دیگر برای پیشگیری از بارداری استفاده کنید.
پس از جاگذاری IUD چه کار باید بکنید؟
یکی از اصلی‌ترین محاسن آی یو دی آن است که نیاز به یادآوری روزانه ندارد و کنترل کردن ماهیانه و معاینه سالیانه نزد پزشک پس از کار گذاشتن آن کفایت می‌کند. شما در قاعدگی بعدی برای معاینه به پزشک خود مراجعه می‌کنید.
این معاینه برای آن است که مطمئن شوید IUD در جای خود قرار دارد و باعث عوارضی مانند عفونت واژن نشده باشد. این معاینه هرساله تکرار می‌شود.
آیا امکان خارج شدن آی یو دی وجود دارد؟
پس از کارگزاری IUD و چک کردن آن توسط پزشکتان بعد از گذشت یک ماه، شما باید خودتان هر ماه حضور آن را در محل کنترل کنید:
برای این کار ابتدا دستتان را بشئویید یا از دستکش استریل استفاده کنید. می‌توانید روی زمین چمباته زده و یا روی توالت فرنگی بنشینید. سپس انگشتتان را داخل واژن ببرید تا جایی که دهانه رحم را لمس کنید. در این حالت باید انتهای دو نخ را حس کنید. توجه داشته باشید که زیاد نخ‌ها را دستکاری نکنید.
اگر نتوانستید نخ‌ها را حس کنید و یا خود IUD را لمس کردید باید به پزشک خود مراجعه کنید. در این مدت نیز از یک روش دیگر برای پیشگیری از بارداری استفاده کنید. در 2 تا 8 درصد از افراد، IUD در طول سال اول خارج می‌شود.
این احتمال در زنان با سن کمتر از 20 سال، آن‌هایی که تا به حال باردار نشده‌اند، افراد با خونریزی قاعدگی زیاد و یا پریودهای دردناک (دیسمینوره) همراه با کرامپ شکمی بیشتر است.
پس از خارج شدن IUD از محلش امکان کارگزاری دوباره آن وجود دارد اما احتمال بیرون آمدن دوباره آن نیز تا 30% افزایش می‌یابد. از آن جهت که احتمال بیرون آمدن IUD پس از خونریزی قاعدگی بیشتر است، بهتر است هر ماه پس از این زمان حضور آن را در محل کنترل کنید.
IUD چگونه برداشته می‌شود؟
پزشک یا ماما به همان روش که در کارگزاری آی یو دی در محل عمل کرد، برای بیرون آوردن آن اقدام می‌کند. او با استفاده از یک گیره نخ‌های انتهای وسیله را می‌گیرد و آن را بیرون می‌آورد.
به خاطر طراحی بازوهای IUD و خاصیت انعطاف‌پذیری آن، به راحتی خارج می‌شود. ممکن است در این زمان کمی احساس انقباض داشته باشید. اگر تمایل به استفاده دوباره از این ابزار را داشته باشید در همان جلسه، IUD جدیدی قرار داده می‌شود.
عوارض استفاده از IUD چیست؟
استفاده از آی یو دی عوارض جانبی و مخاطرات زیادی ندارد و عوارض ذکر شده در ادامه به ندرت اتفاق می‌افتند. اما توجه به توصیه‌های پزشک و حضور برای معاینه در زمان مناسب از این خطرات نادر هم جلوگیری می‌کند.
1. پارگی یا سوراخ شدن رحم
ممکن است هنگام کارگزاری یا در ماه‌های بعدی رحم پاره شود. پارگی یا سوراخ شدن رحم بسیار نادر است. این مسئله منجر به جراحی برای درمان می‌شود.
2. کمردرد یا دردهای شکمی
ممکن است پس از کارگذاری آی یو دی فرد دچار درد کمر یا درد در ناحیه شکمی شود. این دردها ممکن است با کمی خونریزی همراه شود و تا مدتی ادامه داشته باشد. در این موارد به پزشک مراجعه نموده و زیر نظر او از مسکن استفاده کنید.
3. خونریزی شدید و افزایش درد زمان عادت ماهیانه
این عارضه مختص استفاده از IUD مسی است. پس از چند ماه استفاده از نوع مسی این وسیله معمولا برای پیشگیری از خونریزی بیشتر قاعدگی آزمایش خون انجام می‌شود. IUD هورمونی برعکس نوع مسی می‌تواند موجب کاهش خونریزی قاعدگی شود.
4. عفونت رحمی
در هفته‌های اول پس از کارگزاری آی یو دی خطر ابتلا به بیماری التهاب لگن (PID) وجود دارد. یکی از عوارض مهم IUD عفونت رحمی است که معمولا برای پیشگیری از آن معاینات دقیق قبل از کارگزاری IUD و یک ماه بعد از آن، توسط پزشک صورت می‌گیرد.
این اختلال ممکن است فرد را برای بارداری‌های آینده دچار مشکل کند اما در صورت تشخیص به موقع به سادگی با آنتی‌بیوتیک قابل درمان است.
5. حاملگی خارج رحمی
در موارد اندکی تنها در صورت استفاده از آی یو دی هورمونی احتمال بروز حاملگی وجود دارد. در این موارد به احتمال بیشتری تخمک خارج از رحم قرار می‌گیرد. نتیجتا بارداری خارج رحمی صورت می‌گیرد.
این شرایط بسیار جدی بوده و نیاز به اقدام درمانی فوری وجود دارد. البته حاملگی هنگام وجود IUD می‌تواند در داخل محل مناسب رحم ایجاد شود. در این موارد امکان دارد که با خارج کردن IUD بدون آسیب زدن به جنین به حاملگی خود ادامه دهید.
آیا IUD از بیماری مقاربتی پیشگیری می کند؟
خیر! این وسیله به هیچ وجه از بیماری‌های مقاربتی جلوگیری نمی‌کند و اگر شما از سلامت شریک جنسی خود اطمینان ندارید حتما از کاندوم استفاده کنید.
آیا آیو یو دی در حین رابطه جنسی احساس می شود؟
آی یو دی در داخل رحم قرار دارد پس در حین رابطه وجود آن احساس نمی شود. در صورتی که احساس شود، ممکن است در جای خود قرار نداشته باشد. البته همانطور که گفته شد نخ‌های انتهای وسیله داخل واژن قرار دارد و ممکن است احساس شود. اگر برای شما و شریکتان آزار دهنده است موضوع را با پزشکتان در میان بگذارید.
تاثیر آی یو دی بر قاعدگی
آی یو دی تغییرات چندانی در قاعدگی همه‌ی خانم‌ها ایجاد نمی‌کند اما در نوع هورمونی آن ممکن است به علت ترشح هورمون و نازک شدن دیواره‌ی رحم، خونریزی قاعدگی کاهش یابد و یا به طور کلی قطع شود. در برخی از زنان جایگذاری آی یو دی در سه تا 6 ماه اول با لکه بینی همراه است. هر چه سطح آرامش فرد کمتر باشد، لکه بینی بیشتر دیده می‌شود.
اغلب پس از گذشت 6 ماه تمام این مشکلات برطرف می شوند. آی یو دی مسی ممکن است در چند ماه اول فرد را با افزایش خونریزی قاعدگی مواجه کند. در این شرایط احتمالا دردهای قاعدگی نیز افزایش می‌یابند. در بیشتر موارد این مشکل بعد از سه ماه از بین می‌رود.
در چه صورت نباید از IUD استفاده کرد؟
در موارد زیر نمی‌توان از IUD برای پیشگیری از بارداری استفاده کرد:
- در صورت بارداری
- ابتلا به سرطان رحم
- خونریزی واژینال غیرمعمول
- وجود فیبروم یا اختلالات ساختمانی رحم
- ابتلا به التهاب و عفونت لگنی در سه ماه گذشته
- در صورت ابتلا به سرطان پستان یا بیماری‌های کبدی
