علائم و علل بیماری وسواس
در انواع وسواس افکاری ناخوشایند دائما در ذهن فرد تکرار می‌شود. فرد می‌داند که افکارش غیر عادی است ولی نمی‌تواند آن افکار را تغییر دهد و یا متوقف کند. میزان کمی وسواس در همه افراد وجود دارد که به شکل‌های مختلفی همچون: عدم تمرکز، کم خوابی، فراموشی و سوءظن دیده می‌شود. وسواس تصور و فکری مضر است که فرد را به کارهای غیرمنطقی و تکراری ترغیب می‌کند که باعث ایجاد مشکلات متعدد برای فرد و اطرافیان می‌شود. این اختلال باعث ناسازگاری فرد با محیط اطراف می‌شود. در ادامه همراه ما در سایت آموزشی و پژوهشی رابینیا باشید تا اطلاعاتی در خصوص بیماری وسواس در اختیار شما کاربران گرامی بگذاریم.
انواع وسواس
اختلال وسواس انواع مختلفی دارد که مهم‌ترین آنها را در ادامه شرح داده‌ایم:
1. اختلال کنترل تکانه
یکی از انواع اختلالات وسواس می‌توان به اختلال کنترل تکانه اشاره کرد. در این اختلال فرد به صورت مداوم و تکراری یک رفتار زیان بار را با وجود آگاهی از عواقب پیش رو اقدام به انجام آن می‌کند و هیچ کنترلی به روی این تکانه ها ندارد. این افراد اغلب رفتارهایی زیان‌بار، برخلاف قوانین جامعه، پرخاشگرانه و پر خطر از خود بروز می‌دهند. از انواع اختلال کنترل تکانه می‌توان به جنون دزدی و جنون آتش افروزی اشاره کرد.
2. وسواس فکری عملی
هر فرد مبتلا به وسواس محتوای فکری مختص به خود را در افکارش دارد. وسواس فکری، وسواس عملی را نیز به همراه دارد. به این صورت که اندیشه و فکری وسواسی در ذهن فرد شکل می‌گیرد و برای توقف کردن آن فکر و اندیشه دست به عمل می‌زند.
از شایع‌ترین افکار وسواسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- صدمه و آسیب: در این نوع از انواع وسواس فرد نگران آسیب رساندن به خود و دیگران است و به انجام کارهای مداومی همچون وارسی کردن می‌پردازد.
- تقارن از انواع وسواس: فرد از عدم تقارن دچار ناراحتی و اضطراب شده و به کارهایی همچون شمردن و منظم کردن اشیا می‌پردازد.
- افکار ممنوعه یا تابو: در این نوع وسواس فرد دچار افکار ممنوعه‌ای همچون تصورات جنسی، مذهبی و پرخاشگرانه می‌شود.
- وسواس شستشو: در این نوع اختلال فرد تصور آلودگی و کثیفی دارد و به طور مرتب به شستشو می‌پردازد.
3. بیماری وسواس احتکار
فرد مبتلا به وسواس احتکار نمی‌تواند هیچ وسیله ای را دور بریزد و نسبت به این موضوع دچار استرس می‌شوند. این رفتار ربطی به ارزش مادی و یا معنوی شئ ندارد. اختلال احتکار با علاقه به جمع کردن طبیعی اشیا متفاوت است. در این اختلال فرد به صورتی اشیا را انباشته می‌کند که محیط زندگی‌اش مختل شده و هیچ استفاده خاصی نیز از آنها ندارد.
برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص اختلال احتکار کلیک کنید.
4. بیماری وسواس بدریخت انگاری بدن
در این مورد فرد فکر می‌کند پر از عیب بوده و نقص‌هایی در صورت و بدن خود دارد. این تصورات فقط در ذهن فرد است و واقعیت ندارد و حتی دیگران متوجه آن نمی‌شوند. بیمار تمام طول روز را جلو آیینه به دنبال کشف عیب‌های جدیدی می‌گردد و دائما برای پوشاندن عیوب خود از آرایش‌های غلیظ استفاده می‌کنند. این افراد از به دلیل عدم رضایت از خود و ظاهرش، خود را دائما با دیگران مقایسه می‌کند.
5. اختلال مو کنی از انواع بیماری وسواس
در این اختلال فرد برای کاهش اضطراب خود به کندن موهای بدن خود از جمله موهای دست‌ها و پاها می‌پردازد به طوری که زخم‌های مشخص و وسیعی بر روی پوست ایجاد می‌شود یا موها به طرز چشمگیری از بین می‌روند.
6. اختلال پوست کنی از انواع بیماری وسواس
افکاری که در ارتباط با کندن پوست در ذهن فرد ایجاد شده و فکر او را به شدت درگیر می‌کند. در مرحله‌ی بعدی برای متوقف کردن افکار و فشار روانی خود به صورت مکرر اقدام به کندن پوست و یا زخم‌های روی پوست می‌کند.
بیماری های مشابه بیماری وسواس
- کودکان آسپرگر: این کودکان تمایلی به تغییر محیط خود ندارند و از این که دوست دارند همان کارهای همیشگی را انجام دهند تا اضطرابشان کاهش یابد، مشابه وسواسی ها هستند.
- افراد دارای سندرم توریت: این افراد تیک های عصبی شدیدی دارند که حتی ممکن است به شکل دشنام هم باشد.این ها بیشتر بیماری وسواس هم دارند.
- بدریخت انگاری بدن: فرد زشتی خودش زا باور دارد و ساعت ها وقت جلوی آینه می گذارد و مدام خودش را بررسی می کند.
- افراد دارای خود بیمار انگاری: در این بیماری فرد ترس از مبتلا شدن به بیماری دارد که غالبا با اضطراب همراه است.
ویژگی‌ها و نشانه‌های بالینی بیماری وسواس
از شایع‌ترین نوع وسواس حساسیت به آلودگی و شستشوی مداوم است. دومین نشانه شایع وسواس، نگرانی و تردید است که فرد به طور اجباری به وارسی اشیا می‌پردازد. از دیگر علائم می‌توان به این مورد اشاره کرد که این افراد به افکار ناخوشایند و مزاحمی دچار می‌شوند ولی رفتارهای وسواسی و تکراری خاصی از خود نشان نمی‌‌دهد و چهارمین الگوی شایع وسواس، احساس اجبار فرد برای مرتب کردن و حفظ تقارن میان اشیا است. فرد مبتلا به این بیماری در انجام کارهای خود بسیار کند است به طوری که برای خوردن غذا یا لباس پوشیدن به ساعت‌ها وقت نیاز دارد. مهم‌ترین نشانه وسواس عملی این است که فرد برای رهایی از اضطراب ناشی از وسواس فکری دست به انجام رفتارهای تکراری می‌زند. این رفتارها برای فرد دو فایده ثانویه دارند. یا اضطراب و تنش را از بین می‌برند و یا از وقوع یک حادثه ناگوار جلوگیری می‌کنند.
وسواس فکری در کودکان
برخی از والدین تصور می‌کنند که وسواس در کودکان مرحله ای گذراست و کودک برای جلب توجه دیگیران اقدام به این کارها می‌کند. ولی حقیقت چیز دیگری است، کودک به روی رفتارخود کنترلی ندارد و تقصیری در این مورد ندارد حتی پدرومادر نیز نقشی در بروز این اختلال ندارند. وسواس اختلالی است که باعث تغییر در فعالیت مغز می‌شود. به طوری که مغز کودک مبتلا به آن نسبت به سایر کودکان به گونه دیگری فعالیت می‌کند.
علائم بیماری وسواس در کودکان
دانستن علائم وسواس کودکان امری بسیار مهم است.چون کودک نمی‌تواند همه مشکلاتش را بازگو کند که این وظیفه به عهده پدر و مادر است. در بعضی موارد کودک دائما دست‌های خود را می‌شوید و یا درب‌ها را چک می‌کند که والدین به این موارد باید دقت لازم را داشته باشند ولی برخی مواقع کودک هیچ رفتار وسواسی خاصی ندارد و تنها دچار درگیری ذهنی می‌شود. معمولا کودکان نمی‌توانند افکار خود را برای والدین توضیح دهند و توصیف این وضعیت برایشان بسیار سخت است. اما با مشاهده دقیق رفتار کودک می‌توان تا حدودی از نگرانی‌های او آگاه شد. مثلا ممکن است که نگران وقوع یک اتفاق ناخوشایند باشد و در نتیجه به طور مداوم دعا کند
ریشه و علل انواع وسواس
وسواس دلایل بسیار متعددی دارد که برخی از آنها به شرح زیر می‌باشند:
1- نقش وراثت در ابتلا به بیماری وسواس
بر اساس تحقیقات به دست آمده درمییابیم که وراثت در وسواس نقش بسیار مهمی دارد. حدودا 40% افراد مبتلا به وسواس، پدر و مادری وسواسی دارند. محققات دیگر نیز عقیده دارند که زمینه‌های عصبی عامل انتقال اختلال وسواس می‌دانند.
2- تربیت افراد در دوران کودکی
دوران کودکى
بسیاری از وسواس‌های افراد ریشه در دوران کودکی آنها دارد. کودکی که زندگی‌اش سرشار از دعوا، سرسختی و مقاومت بوده باشد و نتواند در برابر خواسته‌ی بزرگ ترها مقاومت کند، به احتمال بیشتری در برابر ابتلا به بیماری وسواس آسیب‌پذیر خواهد بود.
منعهای دوران کودکی
برخی از افراد به دلیل منع و محدودیت شدیدی که در دوره کودکی یا حتی نوجوانی داشته‌اند به وسواس مبتلا می‌شوند. مثلا ایراد گرفتن‌ها و سختگیری‌های بیش از حد والدین و مربیان، تنبیه کودک یکی از رفتارهای منع کننده برای کودکان است.
تحقیر کودک در دوران کودکی
افرادی که در دوران کودکی مورد تحقیر والدین، مربیان یا خواهرو بردارها واقع شده‌اند زمینه ابتلا به اختلال وسواس را دارند. جملاتی همچون تو عرضه نداری، تو بی لیاقتی و… باعث اسیب پذیری فرد در برابر این اختلال می‌گردد.
شیوه تربیت در دوران کودکی
نحوه تربیت والدین نقش بسیار مهمی در ابتلای افراد به اختلال وسواس دارد. والدینی که بسیار کمال گرا و حساس هستند زمینه را برای وسواسی شدن فرزند خود مهیا می‌کنند. همچنین والدینی که بسیار سخت گیر و مقرراتی هستند و از کودک انتطار دارند که کاملا بر اساس ضوابط رفتار کند نیز باعث ابتلای فرزندان به این اختلال می‌شوند. چگونگی از شیر گرفتن کودک و آموزش آداب دستشویی نیز در بروز این بیماری نقش دارد.
ناامنى های مربوط به دوران کودکی
تحقیقات نشان داده است که برخی از افراد مبتلا به وسواس در دوره کودکی احساس ناامنی شدیدی داشته‌اند. آنها برای اینکه بتوانند والدین یا سایر اطرافیان را از خود راضی نگه دارند به صورت افراطی تلاش کرده‌اند که بدون عیب و نقص باشند، در نتیجه به تدریج دچار وسواس شده‌اند.
3- خانواده افراد وسواسى
بیشتر افرادی که به وسواس مبتلا می‌شوند، والدین بسیار سخت‌گیری دارند که در صورت بروز اشتباه از طرف فرزند با بی رحمی با او برخورد می‌کنند. به طوری که فرزندان برای رهایی از این سخت گیری‌ها مجبور بوده‌اند که با دقت تمام رفتارکرده تا مبادا اشتباهی داشته باشند. والدین این افراد اغلب انسان‌هایی طعنه‌زن، ملامتگر و خشن بوده‌اند و گاها خود از مشکلات و اختلالات شخصیتی رنج می‌برند.
مشاوره و درمان روانی وسواس
روان درمانی یکی از گزینه‌های درمان بیماری وسواس است که انواع مختلفی دارد و به شرح زیر است:
- رفتار درمانی: با استفاده از رفتاردرمانی فرد به انجام فعالیت‌هایی می‌پردازد که افکار وسواسی را متوقف کرده و استرس و اضطراب را نیز کاهش می‌دهد.
- شناخت درمانی: در این روش درمانگر سعی دارد که بینش فرد را نسبت به تعارض‌های درونی‌اش و اشتباه بودن افکارش تغییر دهد.
در بعضی موارد مشاور با خانواده ارتباط می‌گیرد تا از طریق خانواده به درمان وسواس فرد بپردازد.
آشنایی با روش‌های کلی و تخصصی‌تر درمان انواع وسواس
برخی از مهم‌ترین و پرکاربرد‌ترین روش‌های درمان وسواس عبارتند از:
1- روش تقابل به ضد در درمان انواع وسواس
این روش در درمان بیماری وسواس آلودگی بسیار مؤثر واقع می‌شود. در این روش فرد به طور عمدی توسط خودش یا فرد دیگری در معرض آلودگی قرار می‌گیرد. در صورتی که فرد بتواند این فرآیند را تحمل کند بسیار مؤثر واقع خواهد شد. لازم است این روش در حضور مشاور و فرد متخصص انجام شود.
2- فرمان ایست
این روش درمانی که توقف فکر نیز نامیده می‌شود، به این صورت است که فرد افکار وسواسی خود را رها کرده و اجازه می‌دهد که تمام فکر او را مشغول کنند. ناگهان درمانگر با صدا بلند دستور ایست می‌دهد. تحقیقات نشان داده است که این روش در کاهش وسواس‌های فکری تاثیر گذار می‌باشد.
3-درمان دارویی
در صورتی که وسواس شدید بوده یا در اثر تغییر سطح هورمون‌ها به وجود آمده باشد، پزشک از دارودرمانی استفاده می‌کند. از داروهای کاربردی در درمان وسواس می‌توان به داروهای ضداضطراب و ضد افسردگی اشاره کرد. با مصرف این داروها مقاومت بدنی فرد در برابر درمان کاهش می‌یابد و با کمک روان درمانی اختلال بهبود می‌یابد.
راهکارهایی برای رهایی از وسواس
1- مقابله با ترس‌ها
فرار کردن از افکار وسواسی و ترسی که از آنها دارید باعث شدیدتر شدن آنها می‌شود. در عوض بهتر است که به افکار وسواسی خود نزدیک شده و سعی در مقاومت در برابر آنها داشته باشید. اگر این کار برایتان سخت است، زمانی که برای انجام آن می‌گذارید را کاهش دهید. هرچه بیشتر در مقابل ترس‌هایتان دربیایید اضطرابتان کمتر شده و متوجه می‌شوید که به ترسناکی گذشته نیستند. درمان اضطراب خود به از بین رفتن ترس ها و افکار مرتبط با اختلال کمک می کند.
2- حواس خود را پرت کنید
هر زمان که متوجه هجوم افکار وسواسی شدید، با کارهایی همچون ورزش، پیاده روی، موسیقی و غیره حواس خود را از آنها منحرف کنید. هرکاری که فکر می‌کنید برایتان لذت بخش است انجام دهید تا فکر وسواسی متوقف شود.
3- نوشتن افکار و نگرانی‌های وسواسی
هر زمان که افکار وسواسی پیدا شدند، شروع به نوشتن آنها کنید. هدف فکر وسواسی این است که شما را درگیر کرده و مورد تائید قرار گیرد. شما با نوشتن دقیقا می‌توانید این کار را انجام دهید. حتی ممکن است روزانه صدبار مجبور به نوشتن آنها شوید اما به مرور متوجه خواهید شد که قدرت افکار و نگرانی‌ها از بین رفته و دیگر مانند گذشته شما را آزرده نمی‌کنند.
4- استفاده از تکنیک‌های تن آرامی و ریلکسیشن
استرس به تنهایی باعث اختلال وسواس نمی‌شود اما علائم آن را تشدید می‌کند. با استفاده از روش‌هایی همچون مدیتیشن، یوگا، تنفس عمیق و سایر راهکارها استرس خود را کاهش داده و تنش و ناراحتی ناشی از وسواس را بهبود بخشید.
