کارکرد هورمون پرولاکتین
پرولاکتین هورمونی است که نقش تولید شیر در سینه مادر پس از زایمان را دارد. این هورمون فقط به زنان اختصاص ندارد و در مردان نیز وجود دارد و در سلامت باروری زوجین لازم است. این هورمون در زنان بعد از زایمان بیشتر می‌شود. اگر این هورمون بیش از حد نرمال ترشح شود مشکلات و بیماری هایی را برای مادر ایجاد می‌کند که برای رفع و درمان آن باید به پزشک مراجعه شود. برای تشخیص میزان این هورمون می‌توانید از آزمایش پرولاکتین بهره ببرید تا در صورت مشکل برای رفع آن اقدام نمایید. همچنین گروهی از داروها بر افزایش ترشح پرولاکتین تأثیر می‌گذارند که در ادامه درباره آن و بهترین روش‌های درمانی توضیح خواهیم داد.
هورمون پرولاکتین
هورمون پرولاکتین از جمله هورمون های پروتئینی است که از مغز ترشح می‌شود و نقش تولید شیر را بعد از زایمان دارد. میزان این هورمون در مردان و زنان غیرباردار کم است. پرولاکتین در ترشح هورمون‌های استروژن و تستوسترون موثر است همچنین در بارور شدن شخص نقش اساسی را ایفا می‌کند و اگر میزان این هورمون کم باشد پزشک با تشخیص و تجویز دارو سعی در برقرار کردن میزان تعادل آن می‌کند.
هورمون پرولاکتین چه کارکردهایی دارد؟
پرولاکتین که با نام‌های لاکتوژن، ماموتروپ و لاکتوتروپ هم شناخته می‌شود نقش اصلی را در تحریک غدد شیرساز در سینه ایفا می‌کند. در قسمت‌هایی از کبد و کلیه و غدد تناسلی هم گیرنده‌های پرولاکتین وجود دارد. همچنین این هورمون در بروز میل جنسی نقش مهمی دارد و غالبا با مکیدن سینه میزان آن افزایش می‌یابد. به همین دلیل گاها از آن به عنوان هورمون عشق نام برده می‌شود. میزان ترشح این هورمون در شب ها بیشتر از روزها است. از جمله دیگر کارکردهای مهم هورمون پرولاکتین این است که بالا رفتن سطح آن در بدن زن چرخه قاعدگی را مختل می‌کند. این امر به زنان کمک می‌کند تا در دوران شیردهی بدن خود را بازسازی کرده و برای بارداری بعدی آمادگی بیشتری کسب کنند.
سطوح نرمال هورمون پرولاکتین در بدن زن و مرد
سطوح نرمال هورمون پرولاکتین در بدن زن و مرد متفاوت است. طبق یافته‌های آزمایشگاهی میزان نرمال پرولاکتین در خون به شرح زیر می‌باشد.
- محدوده نرمال هورمون پرولاکتین برای مردان: 2 تا 18 نانوگرم در هر میلی لیتر
- محدوده نرمال هورمون پرولاکتین برای زنان باردار: 10 تا 209 نانوگرم در هر میلی لیتر
- محدوده نرمال هورمن پرولاکتین برای زنان غیر باردار: 2 تا 29 نانوگرم در هر میلی لیتر
عللی که باعث ترشح سطوح غیر نرمال پرولاکتین در خون میشوند
عوامل مختلفی می‌توانند منجر به ترشح سطوح غیر نرمال پرولاکتین در خون شوند. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- وجود تومور در غده هیپوفیز
- وجود آسیب‌های مرتبط با قفسه سینه
- اختلالات مرتبط با غده هیپوتالاموس در مغز
- دچار بودن به اختلال آنورکسیا یا همان بی اشتهایی عصبی
- دچار بودن به برخی بیماری‌ها نظیر مشکلات کبدی، نارسایی‌های کلیوی و سندروم تخمدان پلی کیستیک
- مصرف برخی داروها نظیر ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای، آنتی سایکوتیک‌ها و داروهای کنترل فشار خون
نشانه‌های ترشح نامتعادل هورمون پرولاکتین
از نشانه‌ها و علائم ترشح نامتعادل پرولاکتین می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد.
- کاهش تمایلات جنسی یا احساس مشکل هنگام نعوظ در مردها
- ترشحات غیر طبیعی سینه، پریود نشدن یا باردار نشدن خانم‌ها
- بزرگ شدن سینه یا در موارد بسیار نادر ترشح از سینه در مردها
- کاهش و ضعف بینایی یا سردرد های مکرر و بی دلیل برای هر دو
- حساسیت بیش از حد به سینه یا خشکی ناحیه واژینال برای خانم‌ها
بیماری‌های ناشی از ترشحات غیر طبیعی هورمون پرولاکتین
در صورت بروز ترشحات غیر طبیعی هورمون پرولاکتین در خون مشکلات متعددی می‌تواند برای افراد به وجود آید که از جمله مهم‌ترین آنها باید به موارد زیر اشاره کرد.
1. پرولاکتینوما
پرولاکتینوما یک تومور داخل هیپوفیز است که باعث افزایش بیش از حد ترشح پرولاکتین می‌شود. در درمان این بیماری از درمان‌های کاهش دهنده پرولاکتین نظیر كابرگولین (داستینکس) و بروموكریپتین استفاده می‌شود. میزان مصرف داستینکس باید کنترل شود زیرا مصرف این قرص در دوز بالا باعث بروز مشکل در دریچه قلب می‌شود.
2. کم کاری غده‌ی تیروئید
اگر هیپرپرولاكتینمی بخاطر کم کاری تیروئید باشد، باید از درمان هورمون‌های تیروئیدی استفاده کرد. اصولا این نوع درمان تا آخر عمر ادامه دارد و باید آن را مداوم انجام داد.
3. هیپرپرولاكتینمی بی علت
این نوع هیپرپرولاكتینمی که به آن ایدیوپاتیک هم می‌گویند زمانی است که پزشکان نتوانند علت اصلی مشکل را پیدا کنند. در برخی از بیماران با گذشت زمان سطح ترشح پرولاکتین به حالت نرمال برمیگردد اما اگر بعد از چند ماه این اتفاق نیفتد بیمار تحت درمان با قرص‌های كابرگولین و یا بروموكریپتین قرار می‌گیرد.
4. هیپرپرولاكتینمی به دلیل مصرف دارو
ممکن است پزشک شما تصور کند مصرف داروهایتان باعث افزایش پرولاکتین می‌شود. در این صورت به شما می‌گوید مصرف قرص‌هایتان را تقریبا 3 روز قطع کنید و سپس دوباره آزمایش خون بدهید. بعد از مشخص شدن نتیجه آزمایش خون باید در مورد دارویی که مصرف می‌کردید تصمیم گرفته شود.
از جمله داروهایی که می‌توانند منجر به مشکل هیپرپرولاکتینمی شوند می‌توان به داروهای آنتی سایکوتیک یا ضد روان پریشی نظیر هالوپریدول اشاره کرد.
آزمایش پرولاکتین
برای اطلاع از میزان پرولاکتین و تشخیص طبیعی بودن آن باید آزمایش بدهید. این آزمایش مانند یک نمونه برداری ساده از خون است مانند سایر آزمایش‌ها با سرنگ از شما خون گرفته می‌شود و سپس نمونه خون شما بررسی می‌گردد.
شرایط آزمایش هورمون پرولاکتین
- حداقل از 12 ساعت قبل فعالیت و تماس جنسی یا تحریک سینه نداشته باشید
- بهترین زمان برای انجام این آزمایش صبح‌ها و تقریبا 2 ساعت بعد از بیدار شدن است
- قبل از انجام آزمایش سعی کنید فعالیت‌های بدنی مثل ورزش یا پیاده روی انجام ندهید
- اگر به هر دلیلی نتوانستید موارد بالا را رعایت کنید، آزمایش را به روز دیگری موکول کنید
- شب قبل از آزمایش لباس خواب راحت بپوشید و از پوشیدن لباس تنگ مخصوصا در ناحیه سینه اجتناب کنید
اثرگذاری داروها بر هورمون پرولاکتین
داروهای زیر باعث افزایش بیش از حد پرولاکتین میشوند.
- استروژن
- خواب آورها
- آمفتامین ها ( برای مطالعه مصرف متامفتامین و آمفتامین کلیک کنید. )
- داروهای فشار خون بالا
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای
- داروهای درمان رفلاکس معده مانند سایمتدین
روش های درمان پرولاکتین چیست؟
1. جراحی
اگر دارو درمانی موثر نباشد، برای برداشتن تومورهای غده هیپوفیز از جراحی استفاده می‌شود. همچنین در مواردی که این تومورها باعث اختلالات بینایی بشوند هم باید از جراحی استفاده کرد.
2. تجویز دارو
داروهای بروموکریپتین و کابرگولین باعث کاهش پرولاکتین میشوند. دارو درمانی روی اکثر افراد مبتلا به پرولاکتینوما جواب دهی مثبت دارد.
3. پرتو درمانی
اگر هر دو روش دارو درمانی و جراحی جواب ندهند، برای کوچک کردن تومورهای غده هیپوفیز از پرتو درمانی استفاده می‌شود.
ایجاد تغییراتی در سبک زندگی
برخی عوامل مرتبط با سبک زندگی می‌توانند در افزایش نابهنجار سطح پرولاکتین تاثیرگذار باشند. از همین رو با ایجاد تغییراتی در این زمینه نیز می‌توانید کنترل بیشتری بر ترشح هورمون پرولاکتین داشته باشید. از جمله اقدامات موثر برای تغییر سبک زندگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- تلاش کنید از روش‌های آرام سازی نظیر ریلکسیشن و تمرین‌های ذهن آگاهی برای کنترل استرس کمک بگیرید. استرس مزمن از جمله عواملی است که می‌تواند ترشح هورمون کورتیزول را تحت تاثیر قرار دهد. اگر احساس می‌کنید که مهارت کمی در کنترل استرس روزانه تان دارید برای بهبود وضعیتتان از یک روانشناس کمک بگیرید.
- از پوشیدن لباس‌ها، به خصوص سوتین‌های تنگ که به سینه‌ها فشار می‌آورند خودداری کنید.
- ورزش‌های سبک تری را در برنامه روزانه خود بگنجانید و از ورزش‌های سنگین و طاقت فرسا خودداری کنید.
