دوره آموزشی گچ بری به صورت تخصصی

هنر گچ‌بری یکی از هنرهای مرتبط با معماری است که در هر منطقه و دوره‌ای شکل و شیوه‌های مختلفی داشته است. همانطور که از نام این هنر پیداست، مصالح اصلی این هنر از گچ تشکیل شده‌اند. در ایران نیز، گچ‌بری در دوره‌های مختلف تاریخی با تفاوت‌هایی اجرا شده است.

توجه : این پکیج به صورت فایل ویدئویی میباشد.

گچ به دلیل ویژگی‌هایی مانند شکل‌پذیری، چسبندگی، رنگپذیری، کاربرد آسان، فراوانی و هزینه مناسب، در هنرهای تزئینی کاربرد زیادی دارد.

برخی از سبک‌های گچبری سنتی عبارتند از:

گچبری معرق: این روش شبیه به کاشی‌کاری معرق است. ابتدا ملات گچ رنگی به شکل دلخواه برش داده می‌شود و قطعات برش‌داده شده مانند یک پازل کنار هم قرار می‌گیرند، سپس ملات گچ سفید پشت آن‌ها ریخته می‌شود تا زمینه کار یکدست شود.

گچبری لایه‌ای: این روش پیشرفته‌تر از سبک معرق است، که چند لایه گچ با رنگ‌های مختلف استفاده می‌شود. پس از کشیدن لایه‌های گچ رنگی، با ابزار گچبری طرح‌های مورد نظر ایجاد می‌شود.

گچبری کلوخی: نمونه‌های این نوع گچبری در کاخ‌ها و عمارت‌های دوره ناصرالدین‌شاه قابل مشاهده است. این نوع گچبری با نفوذ فرهنگ غربی به معماری ایرانی معرفی شده است.

گچبری هشته یا برهشته: این نوع گچبری نزدیک‌تر به آن است که عموم مردم می‌شناسند. واژه “برهشته” به معنای برجسته است و در این سبک، خطوط و طرح‌های گچبری به صورت برجسته‌تر از دیوارها اجرا می‌شوند.

ابزارهای گچبری بسیار حساس و تخصصی هستند و بهتر است از ابزارها و وسایل مخصوص گچبری برای انجام این هنر استفاده شود.

برخی از اصلی‌ترین ابزارهای گچبری شامل:

• قاشقی یا قلم بوم گیر
• دمبر
• بومخوار
• وردنگی
• ماله
• پیشینه گچبری

شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که گچ قبل از خشت و آجر ساخته شده است و در اهرام‌های مصر از گچ به عنوان چسبنده بین سنگ‌ها استفاده شده است. هنر گچبری با ارتقاء به هنری زیبا و دلنواز تبدیل شده و تزئینات گچی در دیوارها و ساختمان‌ها به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار گرفته است.
تزیینات هنری در دو قصر جوسق و بلکوارا از این نوع استفاده شده است. در ابتدا، تزیینات کاخ‌های سامرا از عناصر طبیعی الهام گرفته‌اند، اما در دوره‌های بعد، از این راه دور شده‌اند. در مرحله سوم، تزیینات با توجه به عمق بیشتری طراحی شده‌اند و بهترین نمونه‌ها در کاخ بلکوارا دیده می‌شود.

در این دوره، ابتکار در پوشش سطح به گونه‌ای کامل شده که تقریباً تمام زمینه را فرا گرفته و این ایده که برای اولین بار در هنر اسلامی معرفی شده است، به عنوان اوج ترقی در هنر تزیینی شناخته می‌شود و پس از آن، در دنیای اسلام به انتشار گسترده ایجاد شده و یکی از جنبه‌های مهم هنر اسلامی تبدیل شده است. روش تزیینات گچی روی دیوارها از عراق به مصر انتقال یافت و نمونه‌های آن در جامع طولون بر روی سطح داخلی، اطراف طاق‌ها و دور پنجره‌ها به کار رفته‌اند.

هنرمندان دوره فاطمی، همچنان تحت تأثیر تزیینات هنر ساسانی (هنر رایج در دوره عباسی) قرار داشتند. تزیینات نقاشی گچی در رواق قبله جامع الازهر از عناصر گیاهی الهام گرفته شده از تزیینات طولونی و عباسی تشکیل شده است، اما تفاوت در استفاده از آنها وجود دارد.

همچنین، نمونه‌های زیبای خط کوفی مشجر در کتیبه‌ها زیر سقف وجود دارد. در دوره فاطمی، اهمیت تزیینات خطی افزایش یافت و خط کوفی مشجر بر روی زمینه‌های با اشکال گیاهی به کار گرفته شد.

در دوره ایلخانی، هنر گچبری به سطح بالایی ارتقا یافت. ظاهر شدن محراب‌های گسترده با انواع خطوط، به ویژه گونه‌های مختلف کوفی، استفاده از انواع گره‌هندسی با نقوش اسلیمی طوماری و ماری اسلیمی در لاهنگ کتیبه و اسپرهای خط با گل و برگ‌های پهن، و همچنین گودی و برجستگی نقوش، باعث تحول عظیم و ایجاد شاهکارهای بزرگ گچبری در این دوره شد.

تزیینات گچی معمول در دوره سلجوقی، در عصر ایلخانی به تدریج به دگرگونی پیوست و شلوغی تزیینات به ویژگی گچبری این دوره تبدیل شد. نمونه‌های زیبای تزیینات شلوغ، در مسجد حیدریه قزوین، جامع ورامین و محراب مسجد ارومیه به چشم می‌خورند.

روش‌های مختلف کنده کاری روی گچ و شلوغی عناصر تزیینی مختلف، در قرن هشتم جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد. بهترین نمونه بیانگر این تحول، محراب اولجایتو در مسجد جامع اصفهان است که در سال ۷۱۰ ه‍.ق ساخته شده است.

در دوره ممالیک بحری، روش تزیین دیوارها با نوارهای گچی منقوش به عناصر نوشتنی، روی زمینه تزیینات گیاهی رایج شد که نمونه‌ای از آن در بالای پنجره مسجد “الظاهر بیبرس” قابل مشاهده است. زیباترین نمونه‌های گچی مملوکی، در پنجره‌های گچی مشبک موجود در جامع دیده می‌شود که با اشکال هندسی همراه با شیشه‌های رنگین تزیین شده‌اند. این پنجره‌ها حاشیه‌هایی مزین به عناصر برگ و شاخه و نوشته‌های کوفی را دربر گرفته‌اند.

دوره تیموری، عصر به وجود آمدن رسمی بندی و کار بندی‌هایی از قالب‌های گچی مقرنس و قطار بندی‌های گچی ارزشمند است. به‌طور کلی، در هنر گچ‌بری این دوره از انواع خطوط کوفی مشجر، مزهر، معقد و مشبک، و همچنین از خط‌های محقق، نسخ، ثلث، رقاع، تعلیق و نستعلیق، و به خصوص از خط معقلی، به طور فراوان استفاده شده است.

از آثار فراوان این دوره می‌توان به مقرنس بندی‌های گچی ارزشمند سردرِ مسجد میدان کاشان، قطار بندی‌های گچی مدرسه خرگرد در خواف و خطوط گچ بری شده در بقعه شیخ احمد جامی در تربت جام را نام برد.

در دورهٔ صفوی، هنر گچ‌بری وارد روش‌های خاصی می‌شود؛ به‌طوری‌که زیباترین مقرنس‌بندی‌های گچی با عناصر گوناگون به‌خصوص مقرنس‌های طاس و نیم‌طاس همراه با نقوش گل و گیاه با انواع تیغه‌های گچی دالبُری، زینت‌بخش کاخ‌های شاهی شده‌است.

در این میان می‌توان به پدیده‌های ارزشمند مقرنس قطار و کاربندی‌ها و یزدی‌بندی‌های گچی بسیار شگرف کاخ هشت بهشت، سردر بازار قیصریهٔ اصفهان و به‌خصوص دالبُرهای تیغه منقوش از ظروف گوناگون همچون تُنگ و سبو و مقرنس‌بندی‌های طاسه‌دار گچی در تالارهای شاه‌نشین و موسیقی کاخ عالی‌قاپو و نیز خط گچ‌بری ثلث بسیار ارزشمند در صفهٔ درویش مسجد جامع همین شهر اشاره کرد.

گچ‌بری‌های جدید

هنرمندان گچ‌بر توانسته‌اند با خلاقیت خود طرح‌های زیبایی از هنر گچ‌بری را مطابق با نیازهای زمان پیاده‌سازی کنند. این نوع گچ‌بری را می‌توان به عنوان گچ‌بری مدرن نامید. طرح‌های جدیدی که توسط هنرمندان جوان برای ساختمان‌های امروزی اجرا می‌شوند و بیشتر از نورپردازی استفاده می‌شود تا حال و هوای جذاب تری به اثر بدهند. نکته مهم این است که خلاقیت ایجاد طرح‌های زیبا و متناسب با نیازهای فعلی افراد را به وجود آورده است.

گچ‌بری پیش‌ساخته

با توسعه صنعت ساختمان و خانه‌سازی در تعداد انبوه در کلان‌شهرها، تزیینات داخلی مربوط به گچ‌بری که به حالت سنتی و با دست ساخته می‌شود، با توجه به نیاز معماران به حالت صنعتی تبدیل شده و با توجه به شرایط روز تولید می‌شود. گچ‌بری پیش‌ساخته در کشورهای آمریکایی به صورت کلاسیک رشد نموده و با گذر زمان این هنر به صورت صنعتی به دیگر کشورها صادر گردیده است.

گچ‌بری: آشنایی با دنیای چند منظوره گچ

گچ یا همان “گچ‌بری” به زبان فارسی، جایگاهی جذاب در صنایع و علوم مختلف دارد. از ساخت و ساز تا کشاورزی، هنر تا پزشکی، کاربردهای گچ گسترده و حیاتی هستند. بیایید در این سفری به اکتشاف عمق گچ‌بری بپردازیم و اهمیت آن را در زندگی‌هایمان درک کنیم.

گچ‌بری چیست؟

گچ‌بری یا گچ، یک کانی طبیعی است که قرن‌هاست توسط انسان‌ها استفاده می‌شود. نام آن از واژه یونانی “gypsos” یعنی گچ گرفته شده است. گچ ماده‌ای چند منظوره با کاربردهای متنوع است که آن را منبع ارزشمندی در حوزه‌های مختلف می‌کند.

انواع گچ

گچ در اشکال مختلفی آمده است، هر کدام با ویژگی‌ها و کاربردهای منحصر به فرد خود. دو نوع اصلی آن شامل گچ خام و گچ مصنوعی هستند. گچ خام از معادن استخراج می‌شود در حالی که گچ مصنوعی ناشی از فرآیندهای صنعتی است. هر دو نوع در ساخت و ساز، کشاورزی و صنایع دیگر کاربرد دارند.

فرآیند استخراج گچ

سفر گچ با کاوش و استخراج آغاز می‌شود. عملیات معدنی شامل شناسایی رخدادهای گچ و استخراج مواد معدنی با رعایت استانداردهای زیست‌محیطی سختگیرانه است. شیوه‌های معدنی مسئول بهینه‌سازی تأثیرات اکولوژیکی را کاهش داده و پایداری را ترویج می‌کنند.

کاربردهای گچ

گچ در ساخت و ساز

یکی از کاربردهای رایج گچ در صنعت ساخت و ساز است. تخته‌های گچ یا دیوارهای گچی به عنوان دیوارهای خشک شناخته می‌شوند و در پروژه‌های ساختمانی مسکونی و تجاری از اهمیت بسزایی برخوردارند. ویژگی‌های مقاوم به آتش و صداشکنی آنها باعث شده است که در پروژه‌های مختلف مورد استفاده قرار گیرند.

گچ در کشاورزی

گچ نقش حیاتی در کشاورزی با بهبود ساختار خاک و تشویق نگهداری آب ایفا می‌کند. به عنوان یک ماده بهبود دهنده خاک، گچ به بهبود بهره‌وری زمینهای کشاورزی، رشد سالم گیاهان و حاصلخیزی بالاتر کمک می‌کند.

گچ در طراحی داخلی

چند منظوره بودن گچ به طراحان داخلی فرصتی را می‌دهد تا از تخته‌های گچی برای ایجاد طرح‌های پیچیده و سفارشی استفاده کنند. از سقف‌های مجازی تا پنل‌های دیواری تزئینی، گچ لمسه زیبایی به فضاهای داخلی افزوده و سفری به زیبایی فراهم می‌کند.

گچ در پزشکی

فراتر از ساخت و ساز و کشاورزی، گچ کاربردهایی در پزشکی دارد. از جمله مصارف سنتی در درمان‌ها، تحقیقات مدرن به بررسی فواید پزشکی گچ می‌پردازد و نشان می‌دهد که این ماده چند منظوره دارای کاربردهای متنوعی است.

گچ در هنر و فرهنگ

اهمیت تاریخی در هنر

گچ تاریخ زیادی در دنیای هنر دارد. از مجسمه‌های باستانی تا حکاکی‌های پیچیده، گچ همواره یک ماده محبوب برای هنرمندان بوده است. انعطاف‌پذیری و مقاومت آن باعث شده است که انتخابی محبوب برای بیان خلاقیت باشد.

کاربردهای هنری معاصر

در زمان حاضر، هنرمندان به عنوان یک رسانه برای هنر آزمایی و نوآورانه گچ را مورد بررسی قرار می‌دهند. ویژگی‌های خاص گچ به هنرمندان امکان می‌دهد تا مرزها را به چالش بکشند و قطعات جذابی ایجاد کنند که سنت را با مدرنیته تلفیق می‌کنند.

کارهای هنری خود با گچ

کارهای ابتدایی با گچ

برای علاقه‌مندانی که می‌خواهند خلاقیت خود را با گچ بیازمایند، کارهای ساده انتخابی عالی است. از جمله این کارها می‌توان به ساخت کاشی‌ها، گلدان‌های گچی و مجسمه‌های کوچک اشاره کرد.

پروژه‌های خلاق با گچ

با پیشرفت مهارت‌ها، افراد می‌توانند به پروژه‌های جسورتری مشغول شوند. از جمله این پروژه‌ها می‌توان به مجسمه‌های پیچیده، آثار دیواری و قطعات هنری کاربردی اشاره کرد. امکانات تنها توسط خلاقیت و تمایل به آزمایش محدود نیستند.

گچ و پایداری

معدن‌کاری گچ با دوستی به محیط زیست

با افزایش تقاضا برای گچ، شیوه‌های معدن‌کاری پایدار اهمیت دارند. شرکت‌ها به سرعت روش‌های دوستدار محیطی را برای استخراج گچ اتخاذ می‌کنند تا حداقل تأثیرات اکولوژیکی را کاهش دهند و مدیریت مسئولانه منابع را ترویج کنند.

بازیافت پسماندهای گچ

تلاش‌ها برای بازیافت پسماندهای گچ به مسائل پایداری کمک می‌کند. این اقدامات باعث مدیریت پسماندهای گچ، کاهش تأثیرات زیست‌محیطی مرتبط با تولید و دفع آن می‌شود.

چالش‌ها در استفاده از گچ

با وجود مزایای فراوان، اشتباهاتی و چالش‌هایی مرتبط با گچ وجود دارد. رفع این ابهامات و چالش‌ها امری اساسی است تا درک بهتری از معدن و ترویج استفاده مسئولانه از آن در صنایع مختلف ایجاد شود.

آینده گچ

نگاه به آینده نشان می‌دهد که آینده گچ امیدوارکننده است. روندهای نوظهور در ساخت و ساز پایدار، کشاورزی و بیان هنری نشان‌دهنده ادامه ارتباط این ماده چند منظوره با زندگی ماست. تحقیقات جاری و نوآوری‌ها در فناوری گچ پیشرفت‌های جذابی را در این زمینه پیش‌بینی می‌کنند.

نتیجه‌گیری

به عنوان یک ماده منحصر به فرد با کاربردهای بی‌شمار، گچ یا گچ‌بری درون زندگی‌های ما جایگاه مهمی دارد. از ساخت و ساز تا کشاورزی، هنر تا پزشکی، چندمنظوره بودن گچ آن را به منبع بی‌قیاسی تبدیل کرده است. همانطور که در زمان حاضر حرکت می‌کنیم و به آینده نگاه می‌کنیم، فهم و انعکاس بر پتانسیل گچ بدون شک به بهبود و نوآوری در صنایع مختلف کمک خواهد کرد.

همچنین شما میتوانید از پکیج آموزشی مهارت های زندگی برای بزرگسالان استفاده نمایید.