دوره آموزشی کودکان استثنایی

روانشناسی کودکان استثنایی

اختلاف برخوردار بودن چالش‌برانگیز است؛ زیرا برای هر کدام از ما پیش آمده که از ناتوانی در انجام کاری احساس ناتوانی کنیم یا حتی از انجام کارهای آسان خسته شویم.

کودکان ممکن است از هنجارهای سنی خود کجا بروند و در تحصیل با مشکلاتی مواجه شوند. چالش اصلی کودکان استثنایی سازگار شدن با سیستم آموزشی است، و برای توسعه توانایی‌هایشان، نیاز به آموزش و پرورش ویژه دارند.

توجه : این پکیج به صورت کتاب صوتی میباشد.

تعریف معلولیت

معلولیت به معنای عدم توانایی در انجام کارهای اجتماعی یا فردی است.

انواع معلولیت

معلولیت جسمی: از جمله مشکلات حسی مانند نابینایی یا ناشنوایی.
معلولیت حرکتی: از جمله نقص عضو، ضایعات نخاعی، و ناهنجاری‌های عضلات و استخوان‌ها.
معلولیت ذهنی
بیماری‌ها یا اختلالات روانی

علل معلولیت‌ها

معلولیت ممکن است اکتسابی (به دلیل حوادث مثل تصادف یا آتش‌سوزی) یا مادرزادی باشد. عواملی مانند سوء تغذیه مادر، سن بالای مادر، داروها، استعمال دخانیات، زایمان غیر بهداشتی، یا زایمان سخت ممکن است در بروز معلولیت نوزاد تأثیر داشته باشند.

شیوع معلولیت‌ها

تقریباً ۵۰٪ کودکان با مشکلات یادگیری روبرو می‌شوند. بنابراین، تعداد کودکان با اختلالات یادگیری بیشتر از سایر اختلالات کودکان است.

در دسته دوم، کودکان با مشکلات گفتاری و زبانی حدود ۲۰٪ از کودکان استثنایی را تشکیل می‌دهند. دسته سوم معلولان ذهنی است که حدود ۱۰٪ را تشکیل می‌دهند. و دسته دیگر، کودکانی با مشکلات هیجانی و رفتاری حدود ۸٪ از کودکان استثنایی را شامل می‌شوند.

تأثیر مداخله زودهنگام

مداخله زودهنگام به معنای تلاش‌های مداوم و سیستماتیک برای کمک به کودکان استثنایی و خانواده‌هایشان است. این مداخله به منظور جلوگیری از نارسایی‌ها، ارتقاء مهارت‌ها و فراهم کردن وسایل مورد نیاز برای زندگی راحت‌تر برای کودکان، ارایه شده است.

عوامل ایجادکننده خطر برای کودک

اختلالات ژنتیک، حوادث دوران حاملگی و زایمان، خطرات محیطی، کودک آزاری، فقر، و سوء مصرف مواد از جمله عوامل مهم ایجاد‌کننده مشکلات ذهنی، جسمی، و رفتاری هستند.

اختلالات یادگیری

اختلال یادگیری به‌عنوان نقص پنهان شناخته می‌شود و با اختلالات بینایی یا معلولیت‌های جسمی قابل مقایسه نیست. برای تشخیص این اختلال، حداقل باید یک سمپتوم به مدت حداقل ۶ ماه در کودک وجود داشته باشد.

سمپتوم‌ها عبارتند از:

• خواندن کلمات با اشتباه یا به‌طور آهسته و دشوار
• مشکل در هجی کردن کلمات
• مشکل در درک معنی خوانده شده
• ناتوانی در نوشتن کلمات و اشتباهات در علامت‌گذاری
• مشکل در اعداد و محاسبات ریاضی و استدلال درباره آنها
• اختلال یادگیری خاص ریشه‌ای ژنتیکی دارد؛ به‌طوری که حدود ۳۵ تا ۴۰٪ از کودکان دچار
• این اختلال حداقل یکی از اعضای خانواده‌شان نیز این مشکل را دارند.

معلولیت‌های ذهنی

شاخص اصلی کودکان مبتلا به معلولیت ذهنی یا کم‌توانی هوشی، نقص در توانایی‌های ذهنی مانند قضاوت، یادگیری آکادمیک، برنامه‌ریزی و … است.

برای شناسایی کودکان معلول ذهنی هنوز از تست‌های هوش استفاده می‌شود، البته به‌صورت کمکی.

نکته‌ی مهم در تشخیص این کودکان این است که معلولیت باید حتماً قبل از ۱۸ سالگی، یعنی در دوران رشد، رخ داده باشد. بنابراین، افرادی که در بزرگسالی دچار معلولیت ذهنی می‌شوند، نمی‌توانند به‌عنوان مبتلا به معلولیت ذهنی در نظر گرفته شوند.

تحقیقات نشان داده است که مردان در بروز این اختلال بیشتر به‌خطر هستند از زنان.

اختلالات مرتبط با کروموزوم‌های غیر جنسی

سندروم داون (تریزومی 21)

سندروم داون ناشی از تقسیم غیرطبیعی سلولی است که باعث ایجاد یک نسخه اضافی کامل یا جزئی از کروموزوم 21 می‌شود. این تغییرات ژنتیکی در مبتلایان به تریزومی 21، تأثیراتی بر روی رشد و ویژگی‌های جسمی دارد و تقریباً هر 600 تا 900 نوزاد زنده، یک نفر دچار سندروم داون است.

اشخاص مبتلا به سندروم داون ویژگی‌های خاصی در چهره دارند، اما همه آن‌ها ویژگی‌های یکسانی ندارند.

بعضی از ویژگی‌های ظاهری آن‌ها عبارتند از:

• گردن کوتاه
• گوش‌های کوچک با زبانی بزرگ که معمولاً از دهان خارج می‌شود.
• قد کوتاه‌تر از میانگین
• چین خوردگی در کف دست
• عضلات ضعیف یا مفاصل شل
• عوامل خطر بروز سندروم داون

یکی از عوامل افزایش خطر بروز سندروم داون، سن مادر است. زنان بالای 35 سال که باردار می‌شوند، بیشتر در معرض خطر تولد نوزادی با سندروم داون هستند. با این حال، بیشتر نوزادان مبتلا به این سندروم، از مادرانی کمتر از 35 سال متولد می‌شوند.

سندروم فریاد گربه

سندروم فریاد گربه، بیماری وراثتی است که علامت بارز آن صدایی شبیه به فریاد گربه است که نوزاد مبتلا از خود بروز می‌دهد و در بیشتر موارد، این نوزادان از لحاظ ذهنی کم‌توان هستند. این صدا با پیشرفت سن، کمتر می‌شود، اما بسیاری از مبتلایان تا بزرگسالی آن را دارند.

علائم سندروم فریاد گربه:

• برخی از کودکان با این سندروم با نارسایی قلبی متولد می‌شوند.
• مشکلات خفیف شنوایی و بینایی
• لوچی چشم
• عضلات ضعیف در پایین بدن
• صورت گرد
• مشکلات شدید یادگیری
• تاخیر در رشد
• درمان سندروم فریاد گربه

درمان قطعی برای این سندروم وجود ندارد. اما با انجام روش‌های توانبخشی می‌توان علائم آن را کاهش داد.

سندروم آنجلمن

سندروم آنجلمن یک اختلال ژنتیکی است که موجب اختلالات رشدی، مشکلات عصبی و گاهاً تشنج در فرد می‌شود. افراد مبتلا به این سندروم معمولاً شاد و با لبخند هستند.

علایم سندروم آنجلمن:

• تاخیر در رشد
• ناتوانی ذهنی
• مشکلات در راه رفتن و تعادل (آتاکسی)
• شروع تشنج معمولاً بین 2 تا 3 سالگی
• حرکات سریع و محکم
• سر کوچک و زبان بزرگ
• رفتارهای غیرمعمول مانند لمس دست و بازوها در حین راه رفتن
• مشکلات در حرف زدن
• درمان سندروم آنجلمن

در حال حاضر درمان مشخصی برای این سندروم وجود ندارد. با انجام فیزیوتراپی و استفاده از داروهای ضد تشنج، می‌توان به کودکان کمک کرد.

اختلالات هیجانی و رفتاری

این افراد ممکن است نا آرام، پرخاشگر و ضداجتماعی باشند و رفتارهای نامناسبی داشته باشند.

بیش‌فعالی، اوتیسم و اختلالات رفتاری مانند شخصیت ضداجتماعی در مردان 4 تا 8 برابر بیشتر از زنان رخ می‌دهند.

اختلال کمبود توجه-بیش فعالی

فزون فعالیت یک اختلال است که باعث می‌شود کودکان نتوانند رفتارهایشان را کنترل کنند. این اختلال یکی از شایع‌ترین مشکلات روانی در کودکان است و در پسران به نسبت سه برابر بیشتر از دختران دیده می‌شود.

علائم بیش فعالی

اشخاص ممکن است در مکان‌هایی که باید آرام باشند، بیش از حد سروصدا و جنب‌وجوش داشته باشند. همچنین ممکن است در برقراری ارتباط با همسالانشان مشکلاتی داشته باشند. این مشکلات می‌تواند باعث مشکلات عملکردی در خانه و مدرسه شود و باعث افت تحصیلی شوند. این افراد معمولاً مشکلاتی در تمرکز دارند، نمی‌توانند به خوبی گوش کنند و ممکن است بیش از حد حرف بزنند.

درمان بیش فعالی

درمان قطعی برای این اختلال وجود ندارد، اما می‌توان با درمان‌های مختلف، علائم آن را کاهش داد. معمولاً داروهای درمانی بهترین روش برای این اختلال هستند. همچنین تشخیص و درمان زودهنگام از زیر ۱۲ سالگی، موثرترین راه برای مدیریت این اختلال است.

اختلال سلوک

این اختلال معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی آغاز می‌شود و افراد مبتلا به آن مشکلاتی در رفتارهای اجتماعی و رعایت قوانین جامعه دارند. آن‌ها اغلب احساس ناامنی و ترس می‌کنند و ممکن است به طور نادرست هر عاملی را به عنوان تهدید مشاهده کنند.

علائم اختلال سلوک

• نقض قوانین
• خرابکاری و سرقت از اموال عمومی
• درمان اختلال سلوک

درمان این اختلال بسته به سن و علائم فرد متفاوت است. روش‌های فردی و خانوادگی، حمایت مدرسه و گروه‌های درمانی و دارو درمانی می‌توانند راه‌های موثری برای مدیریت این اختلال باشند.

اوتیسم

افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است مشکلاتی در ارتباطات اجتماعی و تعامل داشته باشند و علاوه بر این، رفتارهای تکراری و علایق محدود داشته باشند.

این اختلال به صورت ارثی منتقل می‌شود و در پسران بیشتر دیده می‌شود. برخی از افراد تا دو سالگی رشد نرمال دارند اما بعضی دیگر از چند ماهگی علائم اوتیسم را نشان می‌دهند. مغز این افراد دارای تفاوت‌هایی با مغز کودکان عادی است.

علائم اوتیسم

• مشکل در درک ارتباطات غیرکلامی
• مشکل در ادامه مکالمات
• تکرار صداها یا عبارات
• حرکات تکراری

درمان اوتیسم

در حال حاضر درمان یکپارچه‌ای برای اوتیسم وجود ندارد، اما روش‌های مختلف برای کاهش علائم و افزایش توانایی‌های افراد مبتلا وجود دارد. دارو درمانی به همراه روش‌های رفتاردرمانی بهترین راه برای مدیریت این اختلال است.

کودکان با استعداد

دانش‌آموزان با استعداد از بسیاری جوانب با سایر همسن‌هایشان تفاوت دارند. کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری یا معلولیت‌های ذهنی از نظر تحصیلی مشکل دارند، اما کودکان با استعداد ممکن است به سرعت از همسنانشان پیشی بگیرند و ممکن است دانش آموزی دو یا چند کلاس بالاتر از سطحشان مطالب را فهمیده باشد.

کودکان استثنایی: بهترین راهنمایی برای حمایت از رشد و توسعه‌شان

پیش‌گفتار

در جامعه‌ای که تنوع گسترده‌ای از توانایی‌ها و مهارت‌ها وجود دارد، کودکان استثنایی یکی از گروه‌های بسیار مهم و حیاتی هستند. این کودکان با توانمندی‌ها و نیازهای خاصی که دارند، نیازمند حمایت، راهنمایی و فرصت‌های مناسب برای رشد و توسعه‌شان هستند.

شناخت کودکان استثنایی

تعریف کودکان استثنایی

کودکان استثنایی افرادی هستند که با توجه به توانایی‌ها یا نیازهای خاص، از میان همسالان خود متمایز می‌شوند. این توانایی‌ها می‌تواند در زمینه‌های مختلفی از جمله آموزشی، اجتماعی یا روانی باشد.

انواع کودکان استثنایی

کودکان استثنایی ممکن است دارای توانایی‌های استثنایی مانند استعدادهای هنری، علمی یا ورزشی باشند. همچنین، برخی از آن‌ها نیازمندی‌های خاصی دارند که نیاز به حمایت و مراقبت ویژه دارند.

عوامل موثر بر رشد کودکان استثنایی

نقش خانواده

خانواده نقش بسیار مهمی در حمایت و رشد کودکان استثنایی دارد. حمایت، تشویق و ایجاد فضای مطمئن برای اکتشاف توانایی‌های آن‌ها از مهمترین عوامل است.

تأثیر محیط آموزشی

محیط آموزشی نیز می‌تواند بر رشد کودکان استثنایی تأثیرگذار باشد. ارائه فرصت‌های آموزشی مناسب و تنوع در روش‌های آموزشی می‌تواند به توسعه‌شان کمک کند.

راهکارهای حمایتی برای کودکان استثنایی

برنامه‌ریزی آموزشی مناسب

طراحی برنامه‌های آموزشی با توجه به نیازهای خاص کودکان استثنایی از اهمیت بالایی برخوردار است. این برنامه‌ها باید منعکس‌کننده توانایی‌ها و نیازهای آن‌ها باشند.

تقویت مهارت‌های اجتماعی

تقویت مهارت‌های اجتماعی این کودکان از جمله همکاری، ارتباط برقرار کردن و حل مسائل می‌تواند به رشد و توسعه‌شان کمک کند.

ارتباطات اثربخش با مراکز حمایتی

بهره‌گیری از مراکز حمایتی و ارتباط مستمر با آن‌ها می‌تواند برای ارائه خدمات حمایتی مناسب و مشاوره‌های لازم برای خانواده‌ها و کودکان مفید باشد.

نتیجه‌گیری

در کل، حمایت از کودکان استثنایی نیازمند رویکردها و راهکارهای خاصی است که با توجه به نیازها و توانایی‌های هر کودک متفاوت است. با فراهم کردن فرصت‌های مناسب و ایجاد محیط‌های حمایتی، می‌توان به بهبود رشد و توسعه‌شان کمک کرد.

همچنین شما میتوانید از پکیج آموزشی بهداشت روان خانواده های دارای فرزند معلول استفاده نمایید.