کارگاه آموزشی معنویت و تاب آوری و بررسی مفهوم تاب آوری
معنویت و تاب‌آوری
تاب‌آوری به معنای ظرفیت بازگشت از دشواری‌های پایدار و ادامه‌دار و توانایی در ترمیم خود است. این ظرفیت می‌تواند باعث شود تا انسان پیروزمندانه از رویدادهای ناگوار عبور کند و با وجود تنش‌های شدید، به شایستگی اجتماعی، تحصیلی و شغلی خود پیشرفت کند. تاب‌آوری یک ویژگی فردی است که از یک فرد به فرد دیگر متفاوت بوده و می‌تواند با اصلاح فکر و عمل فرد، در طول زمان تغییر یابد و بر اساس خودترازی و تجربه‌های زندگی شکل گیرد.
معنویت به هرآنچه که شامل یا مرتبط با معنا و روح باشد گفته می‌شود و مقابل ظاهری و مادی است. این مفهوم به وجود معنا و هر چیزی که مادی نباشد اشاره دارد. معنویت می‌تواند شامل ارزش‌های اخلاقی، دین، عرفان و سایر جوانب معنوی زندگی باشد.
معنوی به معنای روحانی و باطنی در مقابل لفظی و ظاهری استفاده می‌شود. زندگی معنوی نشان‌دهنده تعلق به یکی از ادیان نهادینه نیست، بلکه به معنای داشتن نگرشی عمیق به عالم و انسان است که به انسان آرامش، شادی و امید می‌دهد.
اکثر ادیان معنویت را یک جنبه صحیح تجربه دینی می‌دانند. اما با رشد سکولاریسم در جهان غرب، دیدگاه‌های گسترده‌تری از معنویت شکل گرفته است.
معنویت به حقیقت نهایی یا غیرمادی اشاره دارد. تمرینات معنوی مثل مدیتیشن و مراقبه به شخص کمک می‌کنند تا به ماهیت هستی یا ارزش‌ها و معانی عمیق زندگی دست یابیم. معنویت به عنوان منبع انرژی و جهت‌دهی در زندگی شناخته می‌شود.
آیا هنگام طوفان درختان را دیده‌اید؟ وقتی خود را پیچانده و خم می‌شوند، برف‌ها به شاخه‌هایشان سنگینی می‌آورند تا شاخه‌ها در مقابل زمین سرتعظیم فرونروده و به ندرت می‌شکنند. پس از طوفان و ذوب برف‌ها، درختان به تدریج استوارتر از گذشته برخاسته و ایستاده می‌شوند.
آیا کسی را می‌شناسید که با وجود محیط نامناسب، مثلاً در خانواده‌های آشفته یا مدارس شلوغ، به موفقیت‌های بزرگی دست یافته باشد؟ یا افرادی که با امکانات مناسب و شرایط ایده‌آل، کمترین موفقیت‌ها را تجربه کرده‌اند؟
این سوال ممکن است به ذهن شما خطور کرده باشد که چرا برخی افراد در مواجهه با استرس نشان از انعطاف‌پذیری دارند و خم به ابرو نمی‌آورند، در حالی که دیگران مشکلاتی را در مواجهه با این استرس‌ها دارند؟ آیا این ویژگی‌ها آموختنی هستند یا ارثی؟ برای آشنایی بیشتر با این ویژگی اخلاقی، به تعریف تاب‌آوری پرداختیم.
بایستی دانست که برای مشکلات و سختی‌هایی که ممکن است در زندگی ما پیش‌آید، قدرت پیش‌بینی وجود ندارد؛ بلکه خود ما این قدرت را برای خودمان قائل می‌شویم. این قدرت از درون ما سرچشمه می‌گیرد و با ویژگی مهمی به نام “تاب‌آوری” ارتباط دارد.
تاب‌آوری برای کسانی استفاده می‌شود که در معرض خطراتی قرار می‌گیرند اما اختلالی تجربه نمی‌کنند. از این رو، مواجهه با خطر شرط لازم برای آسیب‌پذیری است اما تنها شرط لازم نیست.
روانشناسی مثبت گرا به توانمندی‌ها و استعدادهای انسان تأکید دارد به جای پرداختن به نابهنجاری‌ها و اختلال‌ها. تاب‌آوری به عنوان عامل اصلی در سازگاری با نیازها و تهدیدات زندگی در این رویکرد مورد توجه قرار گرفته است.
بعضی افراد در مقابل مشکلات آسیب‌پذیرتر هستند و به سرعت شکست می‌خورند در حالی که دیگران با صبر، منطقیت و آرامش با مشکلات روبرو می‌شوند. تفاوت این دو دسته در تاب‌آوری و قدرت مقابله با استرس است.
روانشناسان معتقدند که تاب‌آوری و ویژگی‌های مشابه قابل آموختن و تقویت هستند.
تاب‌آوری چیست؟
تاب‌آوری به معنای ظرفیت مقاومت در برابر استرس و فاجعه است. روانشناسان همواره تلاش کرده‌اند تا این توانایی انسان را برای سازگاری و غلبه بر خطرات و دشواری‌ها تقویت کنند. حتی بعد از رویدادهای ویران‌گر، افراد و جوامع می‌توانند زندگی خود را بازسازی کنند. برخوردهای مثبت با اثرات استرس و رویدادهای ناراحت‌کننده، مسیر به دست‌آوردن انعطاف‌پذیری را ایجاد می‌کند.
تاب‌آور بودن به این معنا نیست که زندگی بدون تجربه استرس و درد را تجربه کنید. افراد پس از برخورد با مشکلات و از دست دادن‌ها، به احساس غم، اندوه، و سایر احساسات می‌رسند. رسیدن به انعطاف‌پذیری از طریق مدیریت استرس و تمرکز بر اثرات رویدادهای دردآور ایجاد می‌شود.
تقویت تاب‌آوری باعث رشد در تفکرها و مهارت‌های مدیریتی فرد می‌شود. همچنین، تاب‌آوری با حمایت والدین، همسالان، و دیگران و همچنین با توجه به باورهای فرهنگی و سنتی به افراد در مقابل مشکلات زندگی کمک می‌کند. تاب‌آوری می‌تواند در هر دوره زندگی آموخته شده و توسعه یابد.
تاب‌آوری معادل واژه انگلیسی “Resiliency” است. در فرهنگ لغت، این کلمه به معنای خاصیت کشسانی، بازگشت‌پذیری و ارتجاعی آمده است. این ویژگی از ریشه “Resiliency” در علم فیزیک الهام گرفته شده و به معنای جهیدن به عقب است. در واقع، افراد تاب‌آور قادر به جهیدن به عقب و زنده ماندن حتی در مواجهه با ناملایمات هستند. تاب‌آوری می‌تواند باعث شود که فرد در برابر رویدادهای ناگوار به صورت سازنده عمل کرده و به علیرغم تنش‌های زندگی، شایستگی اجتماعی، تحصیلی و شغلی خود را ارتقاء دهد. این ویژگی به صورت متفاوتی در افراد مختلف بروز می‌کند و ممکن است با گذر زمان تغییر کند یا افت کند.
تاب‌آوری به معنای توانایی مقابله با شرایط دشوار و پاسخ انعطاف‌پذیر به فشارهای زندگی روزمره است. این ویژگی استرس را محدود نمی‌کند و مشکلات زندگی را برطرف نمی‌سازد، بلکه به افراد قدرت می‌دهد که به سالمی مشکلات را مدیریت کنند، بر خطرات غلبه کنند، و با جریان زندگی هماهنگ شوند. برخی افراد این ویژگی را به صورت طبیعی دارند، اما این خبر خوب است که تاب‌آوری به عنوان یک ویژگی کسب و کار نیست و می‌تواند توسط هر فردی آموخته و تقویت شود. تاب‌آوری توانایی یا پاسخ موفقیت‌آمیز به شرایط استرس‌زا و چالش‌برانگیز زندگی است.
در واقع، فرد تاب‌آور به معنای توانمندی در برقراری تعادل زیستی روانی در مواجهه با شرایط دشوار است. این معنا تنها به این محدود نمی‌شود که در برابر آسیب‌ها یا شرایط تهدیدکننده پایدار بمانیم و در مقابل مواجهه با شرایط خطرآمیز واکنشی فعال داشته باشیم، بلکه مشارکت و حضور سازنده ما در محیط اطراف نیز در این معنا مدنظر است. برخی روانشناسان باور دارند که تاب‌آوری بازگشت به تعادل اولیه یا رسیدن به تعادلی بالاتر در شرایط تهدیدکننده است و این امر باعث موفقیت و سازگاری در زندگی می‌شود.
افراد در مقابل شرایط نامساعد، خطرات، و ناملایمات احساس ناتوانی می‌کنند و در اکثر موارد تلاش می‌کنند تا در برابر خطرات و وضعیت‌های نامطلوب تحمل نشان دهند و نتایج غیرمنتظره‌ای را تجربه کنند. توانایی اجرای این “جادوی رایج” (ماستن 2001) به عنوان انعطاف‌پذیری یا “تاب‌آوری” در حوزه‌های علوم اجتماعی شناخته می‌شود. تاب‌آوری در علوم اجتماعی به عنوان “فرایند مقابله و واکنش در برابر ناملایمات” تصور می‌شود (هانتر 2001). کانر (2006) تاب‌آوری را به عنوان روشی برای ارزیابی توانایی فرد در مقابله با عوامل استرس‌زا و عواملی که سلامت روان فرد را تهدید می‌کند، تعریف کرده است.
افراد تاب‌آور دارای رفتارهای خودکننده نیستند. آرام و صبور هستند و توانایی مقابله با شرایط نامطلوب را دارند. برای دستیابی به تاب‌آوری، می‌توانند از سرسختی، افزایش خودآگاهی، مقابله فعالانه، ارتقاء خلق و خو، و احساسات مثبت استفاده کنند. برای درک مفاهیم و راهکارهای مرتبط با تاب‌آوری، ممکن است لازم باشد بین احتمال خطر و مسایل تاب‌آوری تفاوت قائل شویم.
معنویت و تاب آوری و بررسی مفهوم تاب آوری
فهم تاب آوری
تاب آوری بیش از اینکه فقط بازگشت از سختی‌ها باشد؛ این یک نیروی داخلی عمیق است، یک قدرتی که افراد را قادر می‌سازد تا در مقابل چالش‌ها حرکت کنند و در برابر موانع رشد کنند.
تعریف تاب آوری
جنبه‌های روانی
تاب آوری شامل قدرت عاطفی، صلابت ذهنی و قابلیت سازگاری است. این یک زره روانی است که به افراد کمک می‌کند تا استرس، آسیب و ناپیوستگی‌های زندگی را تحمل کنند.
اهمیت تاب آوری
کشتن تاب آوری
اهمیت تاب آوری در قدرت تحولی آن است. کشتن تاب آوری نه تنها در مدیریت استرس کمک می‌کند، بلکه رشد شخصی را تسهیل می‌کند و اجازه می‌دهد که افراد با وجود موانع، قوی‌تر به سطح برسند.
عوامل موثر بر تاب آوری
ساخت قدرت عاطفی
چندین عامل بر تاب آوری تاثیر می‌گذارند، از ژنتیک و بزرگ شدن تا عوامل محیطی. درک این عوامل کمک می‌کند تا قدرت عاطفی ساخته شود.
استراتژی‌های تاب آوری
توسعه صلابت ذهنی
استراتژی‌های مختلفی برای تقویت تاب آوری وجود دارد، از تقویت ارتباطات اجتماعی تا ممارسه ذهن‌بازی و قبول تغییر به عنوان یک قسمت از زندگی.
جامعه‌گرایی یک ذهن تاب آور
قبول چالش‌ها
توسعه‌ی یک ذهن تاب آور شامل دیدن چالش‌ها به عنوان فرصت‌های رشد است و از این طریق موانع را به پله‌های پیشرفت تبدیل می‌کند.
تاب آوری در برابر شدت
غلبه بر موانع
داستان‌های واقعی نشان می‌دهند که افرادی چگونه در برابر سختی‌ها پیروز شده‌اند، نشان دهنده‌ی قدرت تاب آوری در عمل و الهام‌بخشی به دیگران است.
مطالعات موردی
نمونه‌های واقعی
مطالعات موردی نمونه‌هایی از نقش تاب آوری در زندگی افراد را نشان می‌دهد و اثر قابل لمس آن را نشان می‌دهد.
فواید تاب آوری
تاثیر بر رفاه
پذیرفتن یک ذهن تاب آور به طور قابل توجهی به سلامت روانی کمک می‌کند و به رفاه کلی کمک می‌کند و دیدگاه مثبتی ایجاد می‌کند.
تقویت تاب آوری
ابزارها و تکنیک‌ها
ابزارها و تکنیک‌های مختلفی از بازچینه‌گری شناختی تا تمرین‌های مدیریت استرس در تقویت تاب آوری کمک می‌کنند.
نتیجه‌گیری
تاب آوری، اصلی از معنویت و صلابت ذهنی است که کلیدی برای هدایت چالش‌های زندگی است. پذیرش اصول و روش‌های آن زندگی‌مان را غنی می‌کند و ما را قادر می‌سازد تا در برابر چالش‌ها به نحوی موفق باشیم.
همچنین شما میتوانید از پکیج آموزشی روانشناسی تاب آوری استفاده نمایید.
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.